Ο Κωνσταντίνος Αβράμης και η Ελένη Νιωτάκη ακολούθησαν το μονοπάτι της Εύας Πάλμερ Σικελιανού, μελετώντας βιογραφίες, επιστολές και δημοσιεύματα με σκοπό να κατανοήσουν την πολύπλευρη, αεικίνητη προσωπικότητά της και να ανακαλύψουν περισσότερα επίπεδα του έργου της. Η ερευνητική αυτή εργασία τους οδήγησε στη συγγραφή του θεατρικού έργου Αγωνία Ιερή, Θραύσματα της Εύας Πάλμερ Σικελιανού που κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική. Ο Κωνσταντίνος Αβράμης μας μίλησε για την ερευνητική ακι συγγραφική εμπειρία και τους δρόμους που διάνοιξε με τις περιπέτειες και τα κέρδη τους.

Τι σας συγκίνησε στην προσωπικότητα της Εύας Palmer Σικελιανού; Τι σας κινητοποίησε για τη συγγραφή του συγκεκριμένου έργου;

Η πρώτη επαφή με το μύθο και την άνθρωπο Εύα ήταν στο μουσείο του Σικελιανού στη Λευκάδα, και για μένα και για την Ελένη. Απ’ το μουσείο αυτό φύγαμε με την αίσθηση της ματαίωσης, με μια υπόρρητη και αδιατύπωτη βεβαιότητα πως η Εύα είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο απ’ αυτό που έχει γίνει γνωστό, φέρει κάτι το επισκιασμένο και αποσιωπημένο. Απ’ αυτό το έναυσμα ξεκινήσαμε την έρευνα. αν μπορώ να δείξω ένα πράγμα ως κίνητρο ενασχόλησης, αυτό είναι το σύνηθες, ο ερωτισμός· η σαγήνη, η έλξη, ανθίζει στην ενόρμηση να αποκαλυφθεί κάτι το κρυφό, να ειπωθεί το αποσιωπημένο. το ολοφάνερο είναι προνογραφία και για μας η αφήγηση είναι ακριβώς αυτή η αποκάλυψη του βέλου.

Πως δουλέψατε για τη συγγραφή του;

Διαβάσαμε όλα όσα μπορούσαμε να βρούμε: τη βιογραφία της από την κυρία Λεοντή, την αυτοβιογραφία που συνέγραψε η ίδια η Εύα («Ιερός Πανικός», απ’ όπου και ο τίτλος μας), επιστολές, εφημερίδες της εποχής, και άλλα. Κάθε ένα από αυτά τα τεκμήρια έφερε μία από τις όψεις της, αλλά κανένα δεν μας προσέφερε επαρκώς την εποπτεία του όλου. Δεν ξεκινήσαμε να γράψουμε κάτι εκ του μηδενός, αλλά αναγνωρίστηκε από πολύ νωρίς πως μόνο αμφιθυμικά μπορούσαμε να σχετιστούμε με το έργο και τη ζωή της: ελεγεία και καταγγελία, δέος και κριτική, μαζί. κανένα κείμενο δεν εμπεριείχε και τα δύο, κι έτσι επιδοθήκαμε στην ασχολία που πάθιαζε και κείνη: «ένωση θραυσμάτων του παρελθόντος».

Τι ήταν το πιο ενδιαφέρον που ανακαλύψατε για την προσωπικότητά της;

Οι αντιφάσεις της. Γαλουχείται στην αμερικανική του 19ου αιώνα αλλά θα καταγγείλει τον ιμπεριαλισμό, την αποικιοκρατία και τη βιομηχανοποίηση του τρόπου ζωής με πάθος. Ζει για χρόνια σε σαπφικούς κύκλους και ανταλλάσσει πολλές συντρόφους, αλλά στην αυτοβιογραφία της δεν αναφέρει τίποτε και εξιστορεί τη ζωή της σαν να ήταν πάντοτε προορισμένη για να γνωρίσει τον Άγγελο. Συμπεριφερόταν σαν ένα αγεφύρωτο χάσμα, μια αυτοεκπληρούμενη προφητεία και ταυτόχρονα ένα μονοπάτι εντελώς απρόβλεπτο.

Ποιο ήταν το όραμά της; Τι κατάφερε και που απέτυχε;

Ας μην αναλύουμε τις πολυσχιδείς ζωές των ανθρώπων με όρους γραμμικής κινηματογραφικής μανιέρας. η «ιερή αγωνία» ή ο «ανωφερής πανικός», όπως ονόμασε το όραμά της, θα ήταν μία βακχεία, μια κάποιας τυπολογίας υπέρβαση της καθημερινής ζωής, της μαζικής ύπαρξης και του ηθικολογικού νου. Αγάπησε τον αρχαίο πολιτισμό για την ελευθεριότητά του και ενέταξε στη δική της δουλειά το όραμα άλλων ανθρώπων, όπως του σικελιανού ή του ψάχου. Η Εύα θέλησε κάτι τόσο αθώο και εύθραυστο που δεν λέγεται χωρίς να εκπέσει στην αφέλεια και την κοινοτοπία. Στον αιώνα μετά τον αιώνα της Εύας, τα μεγάλα ενοποιητικά αφηγήματα που πασχίζουν να επινοήσουν σε ανθρωπολογικό επίπεδο την εξίσωση που θα συνυφάνει το παρελθόν και το μέλλον προσεγγίζονται μόνο σιωπηρά και αποφατικά.

Ποιο ήταν το προσωπικό κέρδος από αυτή τη δουλειά;

Για μένα η «δουλειά» αυτή είναι αμιγώς προσωπική και ταυτόχρονα ένα δώρο που δεν μου ανήκει πια. Είναι μια δραματουργία πάνω στην οποία δούλευα κάποιους μήνες που δεν ήμουν στην Ελλάδα και, συνέλεγα υλικά για να μπορώ να επιστρέψω εδώ. στον ιδιωτικό μου λόγο και στη θεατρική ανάγκη μου είμαι πολύ συγκρουσιακός, πολύ επικαιρικός, σχεδόν διαρκώς παρελθώς. Η ενασχόληση με μία μήτρα τόσο αιώνια και αγέρωχη όσο η Εύα [και η Ελένη, μια ηθοποιός συγκλονιστικής απόστασης από τα ανθρώπινα και εκπληκτικής εγγύτητας προς τις καθολικές έννοιες] είναι για μένα δόμηση ενός άξονα, βαθιά εργασία στο κέντρο ενός πλανήτη για τη θεμελίωση ενός κόσμου.

Τι χαρίζει η έρευνα, η συγγραφή και το θέατρο στη ζωή σας; Τι σας γεμίζει περισσότερο;

Η έρευνα, η δραματουργική και αισθητική μελέτη σκηνικών δράσεων και το αέναο παιχνίδι [με την επίπονη και παιδευτική διάστασή του, το παιχνίδι της αέναης επανάληψης] να έχουν καταλάβει το μεγαλύτερο κομμάτι της μέρας μου. Αν υπάρχει κάτι που με γεμίζει, είναι η διάνοιξη των ενδεχομένων, η διαρκής επινόηση νέων σωματικών και εννοιολογικών χειρονομιών, η εύρεση της Λέξης και η αποσιώπησή της έπειτ’ από λίγο. Οι σιωπές, ίσως.

Τι σας δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;

Απολύτως τίποτε. Από πείσμα, άρνηση και αντιδραστικότητα σε αυτό το αισχρό και φαύλο τοπίο ιδιωτικών συμφερόντων, ιδιοτελειών, καταστροφών, εγκαταλείψεων και κρατικών φόνων συνεχίζω να προσπαθώ να μετουσιώσω την οργή και την απογοήτευσή μου σε κάτι πιο καλλιτεχνικά σαγηνευτικό.

Το βιβλίο Αγωνία Ιερή του Κωνσταντίνου Αβράμη και της Ελένης Νιωτάκη κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική.