Η μεγαλύτερη απόσταση ανάμεσα σε δύο ανθρώπους είναι ο χρόνος λέει ο Τένεσσυ Ουίλιαμς. Τα τελευταία χρόνια όλοι ήρθαμε αντιμέτωποι με αποστάσεις. Χρόνου και τόπου. Άλλες ήταν ευεργετικές, άλλες οδυνηρές και άλλες καλύφθηκαν διαδικτυακά. Η Πηνελόπη Μωρούτ εμπνεύστηκε από αυτές τις συνθήκες και δημιούργησε την παράσταση The Box / that dead space between us που θα παρουσιαστεί 2-4 Δεκεμβρίου στο Βιομηχανικό Πάρκο Πλύφα. Μας μίλησε για όλα όσα αποτέλεσαν σημείο εκκίνησης της νέας της δουλειάς, την έρευνα που χρειάστηκε να κάνει και αυτά που της αποκάλυψε, την απόσταση που διήνυσε εκείνη μέχρι την παράσταση και μετά από αυτή.

Τι ενέπνευσε τη νέα σας παράσταση;

Καίρια η χρήση του ρήματος «εμπνέω» γι’ αυτή την ερώτηση, κουβαλάει το “πνέω” μέσα του, μια λέξη όλο ζωή και κίνηση. Νομίζω το “ΤΗΕ ΒΟΧ || that dead space between us” γεννήθηκε από ανάγκη ανα-πνοής, τη στιγμή που ένοιωθα ότι δεν είχα άλλη ανάσα. Το 2020 και την κοινωνική αποστασιοποίηση λόγω του Covid-19 τη βιώσαμε όλοι ανεξαιρέτως, ήταν μια περίοδος που άφησε το σημάδι της μέσα μας. Εγώ τη βίωσα ως απώλεια σε όλους τους τομείς: αποκλείστηκα δύο φορές στο εξωτερικό μην μπορώντας να γυρίσω σπίτι, απομακρύνθηκα κατ’ επιλογή από την έγγαμη ζωή μου, έχασα τον πατέρα μου, ακυρώθηκαν οι προγραμματισμένες παραστάσεις μου. Και κάπου εκεί, ανάμεσα στις κοφτές, ακανόνιστες αναπνοές μου, ενέπνευσα αυτό το έργο.

Βρισκόμουν στη Φλωρεντία, κατά τη διάρκεια ενός ακόμη lockdown, όταν είδα τη σκιά ενός αγνώστου στο διπλανό διαμέρισμα να προβάλλεται στον απέναντι τοίχο. Και η προβολή της δικής μου σκιάς στον απέναντι τοίχο ακουμπούσε τη δική του. Και βρέθηκα πιο κοντά με κάποιον απ’ ότι είχα να βρεθώ καιρό. Χορεύαμε.

Το “ΤΗΕ ΒΟΧ || that dead space between us” αναφέρεται στην ανάγκη εφεύρεσης ενός “νέου σώματος”, επαναπροσδιορίζοντας την επικοινωνία σώμα με σώμα. Μιλά για το χρόνο που αφήσαμε να περάσει σκεπτόμενοι μόνο το μέλλον, για την απώλεια της ανθρώπινης φύσης και την ανάγκη επαναπροσδιορισμού μας μέσω της μνήμης, ατομικής και συλλογικής.

Πώς δουλέψατε γι αυτή;

Αδιαμφισβήτητα, η δημιουργική μου διαδικασία είναι μακροσκελής. Δεν είναι τυχαίο ότι το έργο ολοκληρώθηκε σε περίπου δύο χρόνια. Έχω την ανάγκη να κάνω θεωρητική και πρακτική έρευνα, να εμβαθύνω στο θέμα που με απασχολεί, να διασταυρώσω θεωρίες, να καταπιαστώ, παράλληλα με την κινητική έρευνα, με διαφορετικά υλικά, όπως φωτογραφία, βίντεο, κολλάζ, δημιουργική γραφή. Για το “THE BOX || that dead space between us” και για την υλοποίηση της κεντρικής ιδέας επικεντρώθηκα στη χρήση του “νεκρού” (ακάλυπτου) χώρου ως μεταφορά για τον ψηφιακό χώρο και στις συνθήκες της αιώρησης, αποδόμησης και αποδιοργάνωσης ως δραματουργικά εργαλεία. Κάπως έτσι προέκυψε και η μελέτη της κίνησης της μαριονέτας και κάποια από τα πρώτα παράγωγα στα πρώιμα στάδια της έρευνας ήταν η δημιουργία χάρτινων μαριονέτων και μια σειρά από mixed-media video animation.

Αναγνωρίζω ότι η προσωπική μου μεθοδολογία δεν είναι μια γραμμική αλληλουχία δράσεων. Αναζητώντας τα σημεία συνάντησης μεταξύ του χορού, της αρχιτεκτονικής και των πολυμέσων, είναι μια συνεχής μεταπήδηση – συχνά ακατανόητη για τον εξωτερικό παρατηρητή – από τη μια πρακτική στην άλλη, από τη θεωρία στη σχηματοποίηση αυτής από το κινούμενο σώμα. Ευτυχώς, κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, είχα δίπλα μου τους καλύτερους συνεργάτες που θα μπορούσα να ζητήσω. Με τη χορογράφο και χορεύτρια Ιουλία Ζαχαράκη αφιερώσαμε πολύ χρόνο στο πώς να μεταφραστούν κινητικά οι παραπάνω ιδέες, ενώ σε όλη τη πορεία των αποφάσεών μας είχαμε δίπλα μας το μουσικοσυνθέτη Χρήστο Παραπαγκίδη, τη καλλιτεχνική σύμβουλο Ηλιάννα Σκουλάκη και τον σχεδιαστή φωτισμών Τάσο Παλαιορούτα. Προσωπικά πιστεύω ότι οι ιδέες οι οποίες υλοποιούνται μέσα από τη συνεργασία καλλιτεχνών έχουν μια απαράμιλλη δύναμη. 

Τι συμβολίζει το κουτί; Το φαντάζεστε ανοιχτό ή κλειστό;

Το Κουτί φέρει ομολογουμένως πολλούς συμβολισμούς.

Το κουτί ορίζει χώρο. Το σχήμα του, τα όριά του καθορίζουν τί προσδιορίζεται ως “μέσα” και τι ως “έξω”. Η χρηστικότητά του συνεπάγεται, όπως αναφέρετε, και τη δυνητική κατάστασή του, “κλειστό” ή “ανοιχτό”, “πλήρες” ή “κενό”. 

Στο “THE BOX || that dead space between us”, το κουτί αναπαρίσταται κυριολεκτικά επί σκηνής από έναν κύβο 2×2 μ ο οποίος είναι χωρισμένος εγκάρσια σε τρία τεμάχια. Το κουτί ανοίγει, μεταμορφώνεται, γεννάει κόσμους, επίπεδα και συνθήκες. Τοποθετεί όρια και κατά συνέπεια ενεργοποιεί την αθέτηση τους. Τα τρία κινητά κομμάτια και η τοποθέτησή τους στο χώρο αναπαριστούν κατά ένα τρόπο ένα οικοδόμημα: μέσω ενός εικονικού ασανσέρ, οι χαρακτήρες μεταφέρονται υπογείως σε διαφορετικούς ορόφους, οι οποίοι ικανοποιούν τις εκάστοτε επιθυμίες τους, οδηγώντας τους εν τέλει σε άγνωστα μονοπάτια.

Μεταφορικά μιλώντας, το κουτί καθιστά τον ψηφιακό χώρο, στον οποίο εισερχόμαστε ενόσω είμαστε ριζωμένοι σε ένα σταθερό σημείο, συνήθως σε μια καρέκλα σε ένα δωμάτιο μπροστά από τον υπολογιστή μας. Συμβολίζει εκείνο τον άμορφο, άπειρο χώρο, μέσα στον οποίο μπορούμε να αιωρηθούμε ανάμεσα σε ταυτότητες, δυνητικά να σφετεριστούμε χαρακτηριστικά άλλων χρηστών, να χάσουμε την αίσθηση του χρόνου και ίσως την αίσθηση ενός σκοπού. Τέλος, το κουτί – αυτό το αντικείμενο με πεπερασμένα όρια – αναφέρεται στα πεπερασμένα όρια του ανθρώπινου σώματος, του οποίου τη μορφή και το σχήμα παλεύουμε συχνά να αναπλάσουμε, ώστε να ενταχθούμε στα αενάως μεταβαλλόμενα δεδομένα της Δυτικής κοινωνίας. Και κάπως έτσι συνδέεται η κυριολεκτική με τη μεταφορική του έννοια αυτού στο “THE BOX || that dead space between us”: το κουτί υπάρχει για να αντιληφθούμε την έννοια της μορφής, ώστε στη συνέχεια να μπορούμε να οδηγηθούμε στην ανατροπή και μεταμόρφωσή του.

Τι αποτελεί απόσταση ανάμεσα στους ανθρώπους: ο χώρος ή ο χρόνος;

Έχετε αναρωτηθεί ποτέ γιατί κλείνουμε τα μάτια όταν κάτι είναι έντονα συναισθηματικό; Κλείνουμε τα μάτια όταν ονειρευόμαστε, όταν ακούμε μουσική, όταν χαϊδεύουμε τους αγαπημένους μας. Το βλέμμα· ήδη από τις σπουδές μου στην αρχιτεκτονική θυμάμαι τη σημασία που δινόταν στο “πώς βλέπουμε” τα πράγματα, πώς συνθέτουμε σε σχέση με την οπτική του περιπατητή. Μάλιστα, ο αρχιτέκτονας Juhani Pallasmaa, στο βιβλίο του “The Eyes of the Skin”, μεταφέρει, κατά τη γνώμη μου, αυτή την ιδέα σε ένα άλλο καλλιτεχνικό επίπεδο, μιλώντας για τη σημασία της σκιάς στην απόδοση ζωής και σχήματος κάθε αντικειμένου. Η σκιά δίνει χώρο στη φαντασία και το όνειρο, δίνει μια άυλη υπόσταση στο σώμα, σχεδόν άπειρη. Επιπρόσθετα, ο φιλόσοφος Gaston Bachelard, στο βιβλίο του “The Poetics of Space”,  αναφέρεται στο πώς το σώμα “θυμάται”, πώς “νοιώθει” το χώρο και παρομοιάζει το σπίτι με μια πύλη στη φαντασία και το όνειρο.

Γιατί, όμως, αναφέρομαι στα παραπάνω; Οι έννοιες θα έπρεπε να είναι αυτονόητες και όντως να καθιστούν παράγοντες απόστασης. Και πού θα μας οδηγούσε άραγε αυτό; Θα ζυγίζαμε τα πράγματα με σταθμά μετρήσιμα και το να είσαι άνθρωπος είναι κάθε άλλο παρά μετρήσιμη και πεπερασμένη ιδιότητα. Απόσταση δεν αποτελεί ο χώρος ή ο χρόνος. Αυτές οι έννοιες συστέλλονται και διαστέλλονται συνεχώς. Απόσταση αποτελεί να αγκαλιάζεις τους αγαπημένους σου και να μην έχεις την ανάγκη να κλείσεις τα μάτια. Απόσταση αποτελεί να γνωρίζεις κάποιον για πρώτη φορά και να τον προσδιορίζεις μόνο από τα εξωτερικά χαρακτηριστικά του, το φύλο, την ηλικία, την καταγωγή. Να μη δίνεις χρόνο σε μια διαπροσωπική επαφή γιατί, βάσει του τί φαίνεται, δεν πληροί τις προϋποθέσεις που ορίζει η Δυτική κοινωνία. Απόσταση αποτελεί να αποφεύγεις να εκθέσεις όλο το φάσμα του εαυτού σου, να φοβάσαι να γίνεις ευάλωτος, να επιζητάς την πρόσκαιρη αναγνώριση και απόλαυση, να κοιτάς το “εγώ” και όχι το “εμείς”. Απόσταση σημαίνει να υποθέτεις ότι ξέρεις τον άνθρωπο που έχεις απέναντί σου, χωρίς να έχεις διαθέσει τον επαρκή χρόνο για να τον αφουγκραστείς. Απόσταση σημαίνει να μην μπορείς να φανταστείς ένα κόσμο όπου η διαφορετικότητα είναι αναπόσπαστο συστατικό για την εξέλιξη της ανθρωπότητας.

Πως βλέπετε τον χώρο της τέχνης στην μετά covid εποχή;

Θα ξεκινήσω την απάντηση με άλλη μία αναφορά· αγαπώ το διάβασμα, αισθάνομαι ότι ελευθερώνει το πνεύμα. Ο φιλόσοφος Byung-Chul Han στο βιβλίο του “In the Swarm” γράφει στην πρώτη σελίδα: «Literally, respect means “to look back”, δηλαδή “κυριολεκτικά σεβασμός σημαίνει το να κοιτάς πίσω”». Αναφέρεται στη ρίζα του ρήματος και υπογραμμίζει ότι η διαφορά ανάμεσα στο σεβασμό (respectare) και τη θέαση (spectare) είναι η δράση του να παίρνεις απόσταση από τα πράγματα.

Νομίζω, κατά τη διάρκεια της πανδημίας, αναγκαστήκαμε να πάρουμε απόσταση, κυριολεκτικά και μεταφορικά. Γυρίσαμε το βλέμμα προς τα μέσα, αντιληφθήκαμε τη ματαιότητα του να προγραμματίζεις το μέλλον, χάνοντας τα μικρά θαύματα του παρόντος, επαναπροσδιορίσαμε τους εαυτούς μας, τις σχέσεις μας, τις προθέσεις μας σε σχέση με το πώς τοποθετούμαστε απέναντι σε αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο. Ιδιαίτερα πιστεύω οι καλλιτέχνες, ανυπομονούσαμε, κοχλάζαμε να μας επιτραπεί και πάλι η δράση.

Ο χώρος της τέχνης, λοιπόν, στη μετά covid εποχή πιστεύω είναι η εκτόνωση αυτού του αναβρασμού. Όπως όταν κρατάς τεντωμένο το λάστιχο μιας σφεντόνας: στην αρχή υπάρχει μια αντίσταση, σχεδόν επιβράδυνση στην κίνηση. Μέχρι να ελευθερώσεις τη λαβή.

Είστε αισιόδοξη; Τι σας δίνει δύναμη στην καθημερινότητα;

Αισιοδοξία…Αναρωτιέμαι πώς ορίζουμε το θετικό, το αίσιο αποτέλεσμα. Αναρωτιέμαι αν η αισιοδοξία τοποθετείται πάντα σε μελλοντικό χρόνο. Δεν έχω ιδέα τι θα γίνει στο μέλλον. Καλώς ή κακώς, η εμπειρία της ζωής μου, ιδιαίτερα από τα 18 μου χρόνια και μετά, μου έμαθε ότι τίποτα δεν είναι γραμμένο σε πέτρα. Πέρασα πολλά χρόνια με το φόβο της επόμενης ημέρας, δεν υπήρχε τίποτα δεδομένο, όλα μπορούσαν να ανατραπούν σε μια στιγμή. Νοιώθω εξαιρετικά τυχερή που είχα την τέχνη μου σε όλο αυτό το ταξίδι, που είχα εργαλεία να εξωτερικεύσω δημιουργικά τα συναισθήματά μου, τις ανησυχίες μου, το θυμό μου, τις ανασφάλειές μου. Αγάπησα τη μοναχικότητα γιατί συνδέθηκα με τον εαυτό μου και έτσι έμαθα να αγαπώ τους γύρω μου. Σταμάτησα να βρίσκω αιτίες για τις καταστάσεις που βίωνα και να γεννώ δικαιολογίες  για τις επιλογές μου και έπεσα με τα μούτρα στο ταξίδι της ζωής μέσω της τέχνης και στην ανάγκη μου να παραμείνω άνθρωπος. Ζω το “Τώρα” χωρίς αναβολή και απωθημένα, είμαι παρούσα στην καθημερινότητα· ακόμα και σε αυτές τις μικρές στιγμές που δεν τις πιάνει συνήθως το μάτι. Ίσως εκείνες είναι που μου δίνουν δύναμη στην καθημερινότητα: το να πω μια “καλημέρα” σε έναν άγνωστο στο δρόμο και να ξεκλέψω ένα χαμόγελο, το να κερδίσω μια αγκαλιά από την ανιψιά μου και το βαφτιστήρι μου χωρίς να κάνω κάτι το ιδιαίτερο – απλά επειδή είμαι εγώ -, το να ξυπνήσω στις έξι το πρωί για να προλάβω να θαυμάσω την ανατολή. Ο κόσμος μας είναι γεμάτος θαύματα. Αρκεί να ξέρουμε προς τα πού να στρέψουμε το βλέμμα. Το ότι πρόλαβα να το αντιληφθώ αυτό εγκαίρως και να το κάνω πράξη στο βαθμό που μπορώ, αυτό με κάνει βαθιά αισιόδοξη.

Φωτογραφίες: Χρόνης Περράκης

ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΜΩΡΟΥΤ
THE BOX || that dead space between us

Σύλληψη & Σκηνοθεσία: Πηνελόπη Μωρούτ
Κινητική Έρευνα & Ερμηνεία: Πηνελόπη Μωρούτ, Ιουλία Ζαχαράκη
Δραματουργία: Πηνελόπη Μωρούτ
Μουσική & Ηχητικός Σχεδιασμός: Χρήστος Παραπαγκίδης 
Σκηνογραφία: Πηνελόπη Μωρούτ
Κοστούμια & Ειδικές Κατασκευές: Ηλιάννα Σκουλάκη 
Σχεδιασμός Φώτων: Τάσος Παλαιορούτας
Κατασκευή Σκηνικών: ROKANI 

Βοηθός οργάνωσης παραγωγής: Νικόλας Χατζηβασιλειάδης
Φωτογραφίες: Albert Vidal | Vèrtex Comunicació
Φωτογραφία Αφίσας: Δώρα Δημητρίου
Καταγραφή Βίντεο: Albert Vidal | Vèrtex Comunicació
Βίντεο Τρέιλερ:  Πηνελόπη Μωρούτ, Χριστίνα Μάστορη
Επικοινωνία: Ιωάννα Ιακωβίδη

Παραγωγή: Cross iMPact | Πηνελόπη Μωρούτ

Το έργο THE BOX || that dead space between us έχει χρηματοδοτηθεί από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού για το 2021-2022. 

Από 2 Δεκεμβρίου, για 3 παραστάσεις
Ώρα έναρξης: 21:00

Βιομηχανικό Πάρκο Πλύφα, Κορυτσάς 39, Βοτανικός

Διάρκεια: 50 λεπτά χωρίς διάλειμμα

ΤΙΜΕΣ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
12€ γενική είσοδος
10€ μειωμένο (*)

(*) το μειωμένο εισιτήριο αφορά σε φοιτητές, ανέργους, άνω των 65, ατέλειες

Προπώληση εισιτηρίων: https://www.ticketservices.gr/event/the-box-that-dead-space-between-us/

Ακατάλληλο κάτω των 16 ετών
(η παράσταση εμπεριέχει γυμνό)