Η απειλητική εσωτερική αναπαράσταση του σώματός μας, με αφορμή την ταινία Shivers του Κρόνενμπεργκ
Η εσωτερική αναπαράσταση του σώματός μας αποτελεί ένα πεδίο ανεξερεύνητο και σκοτεινό. Έχει συνδεθεί με εικόνες αηδίας, βρωμιάς. Με μια αποκρουστική αίσθηση που θέλουμε να απωθήσουμε, παραχωρώντας τη διαχείρισή του στους ειδικούς– γιατρούς. Όταν το εσωτερικό περιβάλλον μπορεί να ειδωθεί εξωτερικά μέσω των εκκρίσεών του, επισφραγίζεται η απωθητική του φύση: σάλιο, αίμα, κόπρανα, έμμηνο ρύση, ιδρώτας.
Στην ταινία Shivers του Κρόνενμπεργκ αποτυπώνεται με σαφήνεια η ανάγκη διατήρησης μιας αίσθησης καθαρότητας και ελέγχου, που περιχαρακώνει τη δυνατότητά μας να λειτουργήσουμε πιο ελεύθερα, αποδεχόμενοι όλα τα κομμάτια του εαυτού μας. Η αφετηρία της ταινίας σκιαγραφεί την επιφανειακή ευημερία που προσφέρει μια τακτοποιημένη ζωή με ανέσεις σε ένα τετράγωνο κατοικιών, φέρνοντας στο προσκήνιο την ανάγκη μας να διατηρήσουμε «καθαρές» τις ζωές μας. Όπως τα καθημερινά τελετουργικά περιποίησης του σώματός μας δημιουργούν την αίσθηση ελέγχου του βρώμικου εσωτερικού σώματος, με τον ίδιο τρόπο λειτουργεί η ανάδειξη της τάξης και καθαριότητας του συγκροτήματος που προωθεί ο μεσίτης. Όλα έχουν προβλεφθεί για τους υποψήφιους ενοίκους του συγκροτήματος, καλύπτοντας εκ των προτέρων ανάγκες, δίνοντας την αίσθηση πως όλα είναι τακτοποιημένα και υπό έλεγχο.
Τα φωτεινά, αψεγάδιαστης καθαρότητας πλάνα του συγκροτήματος κατοικιών μετατρέπονται σταδιακά σε σκοτεινές, απειλητικές, εκτός ορίων και ελέγχου απεικονίσεις ενός κτηρίου – σώματος, που ξέφυγε από την κυρίαρχη αισθητική και καθαρότητα. Ένας γιατρός – ο εξουσιοδοτημένος διαχειριστής του σώματός μας- προκάλεσε άθελά του μια ανεξέλεγκτη κατάσταση μέσω της δημιουργίας ενός παράσιτου που φέρνει τον άνθρωπο σε επαφή με τις ανεξέλεγκτες, βαθύτερες επιθυμίες του. Οι εφησυχασμένοι ένοικοι του κτηρίου μετατρέπονται σε μανιακούς κυνηγούς σαρκικής ηδονής.
Ο θεατής έρχεται σε επαφή με την εσωτερικότητά του, μέσα από μια παρατεταμένη εστίαση στα εσωτερικά όργανα του ανθρώπινου σώματος και στο παράσιτο που αποκόβεται από τα σπλάχνα και εισχωρεί στο σώμα του άλλου, μολύνοντάς το. Η αποξένωση από το σώμα μας, η ανάγκη μας να εναποθέσουμε τη διαχείρισή του σε κάποιον άλλο- ειδικό, δεν θα μπορούσε να αποτυπωθεί πιο εύγλωττα από την αποκρουστική αναπαράσταση του εσωτερικού μας σώματος μέσω του παράσιτου της ταινίας.
Η επίμονη ανάγκη ωραιοποίησης του εξωτερικού μας κόσμου και της εικόνας μας ακουμπάει στην απειλητική αναπαράσταση του ανεξέλεγκτου, βρώμικου, μιαρού εσωτερικού σωματικού μας κόσμου. Στο ίδιο συνεχές που η ετερότητα, το ανεξήγητο, το μη οικείο στον περιβάλλοντα χώρο λειτουργεί απειλητικά. Και που σαν άλλο παράσιτο, το διαφορετικό, λειτουργεί σαν φοβικό αντικείμενο που θα εισχωρήσει μέσα στην ιδιωτικότητά μας και θα μας «μολύνει».
Η ανάγκη διαχείρισης της αναπόφεκτης φθοράς του σώματος, η απειλή του διαφορετικού, η προσπάθεια σύμπλευσης με τα κυρίαρχα αισθητικά προτύπα μας απασχολεί σήμερα περισσότερο από ποτέ. Είμαστε εξοικειωμένοι με την επιλογή της ανακουφιστικής ψευδαίσθησης ασφάλειας που προσφέρουν οι διαχωρισμοί – ξεκινώντας από την ίδια την αναπαράσταση του σώματός μας και συνεχίζοντας σε όλα τα πεδία της ζωής μας. Μας διευκολύνουν τα δίπολα καλό- κακό. Μας ανακουφίζει η αίσθηση ελέγχου που προσφέρει η νοικοκυροσύνη.
Ωστόσο, μπορούμε να επιλέξουμε να εξοικιωθούμε με την ετερότητα. Να γνωρίσουμε τα μη οικεία κομμάτια του εσωτερικού ψυχισμού και σώματός μας, μετατρέποντας παράλληλα σε λιγότερο απειλητικά τα εξωτερικά ερεθίσματα που μας προκαλούν αναστάτωση. Μετατρέποντας το σώμα μας από τόπο αποξένωσης σε τόπο συναντήσεων.
Γράφει η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Κουτελιά