Ίσως μοιάζει αντιφατικό άνθρωποι που έχουν περάσει πολλά χρόνια από τη ζωή τους σε ψυχιατρεία, να συμμετέχουν σε μαθήματα τάνγκο. Στο οικοτροφείο που εργάζομαι (δομή αποασυλοποίησης ανθρώπων που έχουν νοσηλευτεί σε ψυχιατρικές δομές), η αντίφαση ήταν κινητήριος δύναμη, αποδεικνύοντας πως όταν υπάρχει όρεξη και τόλμη, το αποτέλεσμα είναι πάντα θετικό. Τα μαθήματα πραγματοποιούνται εντός της δομής, σε ψυχιατρικούς ασθενείς, ως επί το πλείστον με ψυχωσική συνδρομή, που διαμένουν σε οικία με 24ωρη φροντίδα, εντός της κοινότητας, με πολλές δραστηριότητες να γεμίζουν την καθημερινότητά τους, στο πλαίσιο ψυχοκοινωνικής αποκατάστασής τους.

Ωστόσο, τα μαθήματα χορού τάνγκο είναι αρκετά έξω από την πραγματικότητά τους, για πάρα πολλούς λόγους. Η πρότερη παραμονή τους σε ένα κρεβάτι ψυχιατρείου κατευθύνεται σε αντίθετη πορεία από μια προσπάθεια κινητοποίησης του σώματος και της ψυχής μέσω του τάνγκο. Η παραμέληση, η απομόνωση, η αδράνεια -αποτυπώματα του εγκλεισμού τους – δύσκολα μπορούν να ξεθωριάσουν. Γιατί δεν είχαν την ευκαιρία να εκφράσουν οποιαδήποτε σκέψη ή επιθυμία. Κάθε τους έκφραση γινόταν αντιληπτή μέσα από το πρίσμα του «τρελού». Με το χορό τους δίνεται η δυνατότητα ενστικτώδους και αφιλτράριστης έκφρασης. Εμπλουτίζονται με την εμπειρία ενός χορού που μέσω της επαφής, σωματικής και ψυχικής, τους δίνεται η ευκαιρία αφύπνισης ξεχασμένων δυνατοτήτων. Η παραμέληση που έχουν υποστεί στο παρελθόν αντιστρέφεται με μια κίνηση επένδυσης στις δυνατότητές τους, που τους ενθαρρύνει να δραστηριοποιηθούν. Οι δάσκαλοι χορού επενδύουν χρόνο και προσπάθεια, προσδοκούν και χαίρονται με την πρόοδό τους και αυτό είναι θεραπευτικό για αυτούς τους ανθρώπους.

Στον κύκλο χορού (ομαδικός βηματισμός) χρειάζεται ο καθένας να βρει το χώρο του, να προσαρμοστεί στα βήματα των μπροστινών του και στο χώρο που τον περιβάλλει, να συντονιστεί με τη μουσική, να μη χάσει τη στάση σώματός του χορού. Στον ψυχισμό του ψυχωσικού ασθενή τα όρια με τον άλλο είναι δυσδιάκριτα και η ομαδικότητα δυσχεραίνει έναντι μιας τάσης εσωστρέφειας και απόσυρσης. Ο συντονισμός με την ομάδα στο χορό σημαίνει παράλληλη εκμάθηση συντονισμού σε ψυχικό επίπεδο, πέραν του σωματικού. Αυτοέλεγχος, εκμάθηση ομαδικού πνεύματος, ανάγκη να συνυπολογίσουν τα όρια της ομάδας και του άλλου είναι κάποια από τα μαθήματα μιας και μόνο άσκησης, πολύ πιο πολύτιμης από ότι φαίνεται εκ πρώτης όψεως.

Σε δυαδικό επίπεδο, στην εκμάθηση της «αγκαλιάς» του τάνγκο, η πρόκληση της σωματικής επαφής είναι μεγάλη. Ανακαλύπτουν μια επαφή που δεν είναι καταστροφική. Δεν εμπεριέχει βία, εξαρτητικότητα, εκμετάλλευση, καταπίεση. Όπως δηλαδή έχουν μάθει από τη μέχρι τώρα ιστορία τους, που τους οδήγησε να βρουν καταφύγιο στις άμυνες και την απόσυρσή τους, σαν μέσω προστασίας. Μαθαίνουν να αντέχουν ένα άγγιγμα που δεν υπονοεί τίποτα πιο αγνό από την πρόθεση χορού. Συνηθίζουν να βρίσκουν το χώρο τους με τον συγχορευτή τους, να εναρμονίζονται τα βήματά τους, να εμπιστεύονται τον άλλο. Αν σκεφτούμε πως η σωματική επαφή δυσκολεύει πολύ αυτούς τους ανθρώπους, καταλαβαίνουμε τη δυσκολία του να μάθουν να αγκαλιάζονται, αλλά και την ωφελιμότητα του χορού, που σημαίνει πολύ περισσότερα από μια απλή εκμάθηση βημάτων τάνγκο.

Σώματα που είναι μαζεμένα και «κλειστά» από φόβο και συστολή, ξεδιπλώνονται και προτάσσουν το ανάστημά τους. Βλέμματα που κοιτάζουν χαμηλά από έλλειψη εμπιστοσύνης στα βήματά τους, εξελίσσονται, ανασηκώνοντας το βλέμμα τους με δυναμισμό. Πόδια που μπερδεύονται μεταξύ τους αποκτούν ροή και γερό πάτημα, χωρίς ντροπή και ανασφάλεια. Κάπως έτσι ξεδιπλώνεται η πολύτιμη εμπειρία των μαθημάτων τάνγκο. Προσδίδοντας στους ενοίκους μας μια διαρκή εξέλιξη σε χορευτικό και ψυχικό επίπεδο και σε εμάς, το προσωπικό, μια επανασύσταση με τις απεριόριστες δυνατότητες του ανθρώπινου ψυχισμού.

Γράφει η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Κουτελιά