Δεν έχω πατρίδα, έχω τον τόπο μου, Ρωμιοί της Πόλης, Χώρος, μνήμη, τελετουργίες της Νουρντάν Τουρκέρ από τις Εκδόσεις Πατάκη
Όταν η βεντάλια της μνήμης ανοίξει μια φορά δεν μπορείς ποτέ να βρείς που τελειώνουν οι πτυχώσεις της
Βάλτερ Μπένγιαμιν
Το βιβλίο της Νουρντάν Τουρκέρ -Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Τουρκία, με σπουδές Πολιτικών Επιστημών και διδακτορικό στην Κοινωνική Ανθρωπολογία-, Ρωμιοί της Πόλης αποτελεί πόνημα που έχει στηριχθεί στη διδακτορική της διατριβή και παρακολουθεί την ιστορική διαδρομή των Ελλήνων της Πόλης – θρύλου, εξετάζοντας όλες τις πτυχές της ζωής τους, όπως διαμορφώθηκε μέσα από τη συνύπαρξή τους με τον Τουρκικό πληθυσμό. Η συγγραφέας αντλεί το υλικό της απο εκτενή βιβλιογραφία, εξονυχιστική έρευνα και το κυριότερο, από ζωντανές μαρτυρίες των Ρωμιών της Πόλης.
Αναμφισβήτητα είναι ένα πολύτιμο απόκτημα που ο εκδοτικός οίκος Πατάκη προσφέρει στο αναγνωστικό κοινό καθώς καλύπτει ένα ιστορικό κενό για ένα σημαντικό κομμάτι του Ελληνισμού, την ύπαρξη του οποίου οι κάτοικοι του Ελλαδικού χώρου αγνοούν σε μεγάλο ποσοστό.
Χαρακτηριστικό του έργου της Τουρκέρ είναι η αντικειμενική και ανθρώπινη προσέγγιση της ζωής και των προβλημάτων που προέκυπταν, η αναζήτηση της ταυτότητας καθώς και της πορείας του Ελληνισμού της Πόλης που άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του στον τόπο. Μέ επιστημονική εξέταση, έντιμη και διαυγή, επιτυχάνει να επιδείξει θάρρος και γενναιότητα στη συγγραφή ενός έργου που περικλείει τους πόνους, τους φόβους και τα τραύματα ενός κόσμου που παραμένει ζωντανός είτε ως μνήμη είτε ως απουσία απο την Πόλη στην οποία υπάρχει πάντα το άγγιγμα και η ανάσα του. Εκτυλίσσεται με κατατοπιστικά στοιχεία και πηγές η πολυτάραχη ιστορία της Κωνσταντινούπολης, η αλλαγή της φυσιογνωμίας της κατά τη διάρκεια των χρόνων αλλά και η μεταβολή των συνθηκών ζωής των κατοίκων της, πάντα όμως με κυρίαρχο στοιχείο το φόβο και την αγωνία ως μειονότητα μέσα σ’ ένα, τις περισσότερες φορές, εχθρικό περίγυρο. Οι Ρωμιοί αν και διατηρούν τα έθιμα, την πίστη και τις συνήθειές τους προσαρμόζονται ταυτόχρονα στις εκάστοτε επιταγές του Τουρκικού κράτους αλλά και των Τούρκων συμπολιτών τους. Αποφεύγουν να μιλούν τη γλώσσα τους σε δημόσιους χώρους, φοιτούν σε σχολεία Ελληνικά με Τουρκικό αναλυτικό πρόγραμμα και διδάσκονται την Τουρκική γλώσσα ως δεύτερη μητρική.
Τα γεγονότα που λαμβάνουν χώρα κάθε φορά στην Κύπρο, δεδομένων των διεκδικήσεων στο νησί δημιουργούν προβλήματα στη Ρωμέικη κοινότητα και επαναπροσδιορίζουν τη θέση της στον τόπο, πράγμα το οποίο οδηγεί στη σταδιακή »φυγή» απο την Πόλη μετά από τα επαναλαμβανόμενα πλήγματα που την ταλανίζουν.
Ο αναγνώστης -ιδιαίτερα εκείνος που έλκει την καταγωγή του από την Πόλη- θα ξαναζήσει μέσα από το βιβλίο την αγριότητα των Σεπτεμβριανών του ’55 ,τις απελάσεις του ’64 και τον τρόμο του ’74 ενω ήταν σε εξέλιξη η εισβολή στην Κύπρο. Η »νοσταλγία» ξεδιπλώνει τις τρυφερές μνήμες απο την καθημερινότητα, τις εικόνες από το μαγικό τοπίο, τα συναισθήματα από τις σχέσεις με Ελληνες και Τούρκους. Σχέσεις άλλοτε επώδυνες, σκληρές και άλλοτε ανθρώπινες και συγκινητικές που ύφαναν το κοινό πλαίσιο στο οποίο συμβίωσαν οι δύο λαοί. Η έλευση στην μητέρα Ελλάδα ανακούφισε τους Ρωμιούς, τους έδωσε την ασφάλεια και την ηρεμία του οικείου αλλά δεν τους απάλλαξε ποτέ απο την οδύνη της νοσταλγίας που δεν αποζητούσε πάντα την επιστροφή στον αγαπημένο τόπο παρά μόνο την ανάγκη διατήρησης της »ζωντανής μνήμης».
»Κάποιοι δεν μπορούν να ξαναπάνε… Πας σ ‘ένα μέρος, ας πούμε, και δεν υπάρχει κανένας από τους ανθρώπους που ήταν εκεί άλλοτε, είναι πολύ δύσκολο.»
»Η μαμά μου γύρισε μόνο μία φορά πίσω, θα’ ταν νομίζω, 38 χρόνια μετά που είχε φύγει. Ήρθε μαζί μου και πήγαμε για τέσσερις μέρες. Περίμενα ότι θα σκάσει στο κλάμα, ότι θα πάθει μεγάλη συγκίνηση. Αλλά ήταν τόσο πετρωμένα όλα μέσα της που δεν έδειξε κανένα συναίσθημα. Αυτό. Ήθελε μόνο να κάνει δυο τρία πράγματα εκεί. Δε γινόταν βέβαια να τα προλάβουμε όλα όσα ήθελε μέσα σε τέσσερις μέρες. Και μετά γυρίσαμε πίσω.»
Η μεταφράστρια Νίκη Σταυρίδη κατόρθωσε να αποδώσει με απόλυτη ευστοχία ιστορικούς όρους και έννοιες δύσκολες βεβαρυμένες με τη μνήμη και την ευαισθησία των λαών πράγμα που συνέβαλε επιπρόσθετα στην επιτυχία του αποτελέσματος του πνευματικού αυτού έργου.
