Ο πιανίστας Άρης Γραικούσης συμπράττει με την ηθοποιό Βίκυ Μαραγκάκη και την υψίφωνο Μαρία Μάχου, παρουσιάζοντας μια μουσική παράσταση αφιερωμένη στην εξέλιξη και το μετασχηματισμό του δημοτικού τραγουδιού στον 20^ο αιώνα.
 
Το πρόγραμμα ζωντανεύει τραγούδια που συνομιλούν με τη δημοτική παράδοση ή προέρχονται από αυτήν, επεξεργασμένα από συνθέτες της Εθνικής Μουσικής Σχολής (Σπυρίδων Σαμάρας, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Αντίοχος Ευαγγελάτος, Λεωνίδας Ζώρας) που μετουσίωσαν το λαϊκό αίσθημα σε λόγια μουσική φόρμα.
 
Ένα μουσικό ταξίδι στα βάθη της ελληνικής ψυχής, εκεί όπου η παράδοση συναντά τη λόγια δημιουργία, παρουσιάζεται στη συναυλία με τίτλο «…’κει που ριζώνουνε τα λόγια».

Τι σας συγκινεί στην παράσταση που ετοιμάσατε;

Στην παράστασή μας ‘’…΄κει που ριζώνουνε τα λόγια’’, με συγκινεί η αλήθεια της απλότητας, το ότι για να εκφραστείς, αρκεί μόνο μια φωνή, ένα πιάνο κι ένας λόγος ειπωμένος με πίστη. Με συγκινεί που κάτι γνώριμο από παλιά –η δημοτική παράδοση-μπορεί να γίνει ξανά καινούριο. Με συγκινεί όταν νιώθεις πως δεν τραγουδάς απλώς νότες, αλλά κάτι που έχει ειπωθεί και ξαναειπωθεί μέσα στους αιώνες, με τις ίδιες λέξεις και την ίδια ανάγκη. Στην παράσταση μας αισθάνομαι ότι δίνουμε φωνή σε μνήμες που δεν χάθηκαν, σε έναν τρόπο ζωής, σε έναν ρυθμό που εξακολουθεί να υπάρχει μέσα μας.

Τι νέο μάθατε για τον εαυτό σας μέσα από αυτή τη δουλειά μέχρι τώρα;

Μέσα από αυτή τη δουλειά έμαθα πολλά, σε πολλά επίπεδα. Πρώτα απ’ όλα, η έρευνα που προηγήθηκε για τη σύνθεση των κειμένων της παράστασης, μού δημιούργησε την ανάγκη να κατανοήσω σε βάθος το υλικό: να ξαναδιαβάσω το δημοτικό τραγούδι όχι ως παράδοση, αλλά ως ζώσα ποίηση που εξακολουθεί να μιλά για τον άνθρωπο με τον πιο αληθινό τρόπο. Μέσα από ένα μεγάλο ταξίδι σε μελέτες, αρχειακές πηγές, παλιές ηχογραφήσεις, αλλά και τις λόγιες διασκευές των συνθετών της Εθνικής Μουσικής Σχολής, ανακάλυψατον πλούτο που κρύβεται· κάθε τραγούδι είναι ένα ίχνος ιστορίας και τρόπου ζωής. Επίσης συνειδητοποίησα πόσο δημιουργικά η παράδοση μπορεί να μεταμορφώνεται χωρίς να χάνει την ταυτότητά της. Σε προσωπικό επίπεδο, η διαδικασία αυτή με βοήθησε να ισορροπήσω ανάμεσα στην τεχνική πειθαρχία που απαιτεί η λόγια μουσική και στην αυθόρμητη, σχεδόν ανεπεξέργαστη αλήθεια του παραδοσιακού τρόπου έκφρασης. Ήταν μια επιστροφή στην ουσία του τραγουδιού, όχι στο ύφος, αλλά στο βίωμα που το γεννά.Μέσα από αυτή τη συνεργασία, ένιωσα ότι τραγουδώ για να συνδεθώ με τον εαυτό μου και με την αλυσίδα των φωνών που προηγήθηκαν.

Πότε μία συνάντηση καλλιτεχνικών ειδών είναι πετυχημένη; Τι μπορεί να κερδίσουμε από μια τέτοια σύμπραξη;

Μια συνάντηση καλλιτεχνικών ειδών είναι πετυχημένη όταν λειτουργεί ως διάλογοςκι όταν προκύπτει από ουσιαστική αναγκαιότητα, όχι από αισθητικό πειραματισμό. Όταν κάθε μορφή τέχνης διατηρεί την αυτονομία της, και δεν επιστρατεύεται για να εντυπωσιάσει, αλλά γιατί φωτίζει κάτι που οι άλλες δεν μπορούν να εκφράσουν μόνες τους.Τα επιμέρους εκφραστικά μέσα δε λειτουργούν διαδοχικά, συναντώνται σε ένα κοινό σημείο αλήθειας όπου όλα τα στοιχεία ισορροπούν. Τότε η παράσταση αποκτά πολυφωνία χωρίς να χάνει τη συνοχή της.Αυτό που κερδίζουμε από τέτοιες συμπράξεις είναι η διεύρυνση της εμπειρίας, η δυνατότητα να δούμε το ίδιο έργο από διαφορετικές οπτικές, συνολικά.Στη συναυλία «…΄κει που ριζώνουνε τα λόγια» αυτός ο διάλογος γίνεται ουσιαστικός: το τραγούδι μεταφέρει το συναίσθημα και τη μνήμη, ο λόγος της ηθοποιού αποκαλύπτει την αφηγηματική ρίζα του τραγουδιού, ενώ το πιάνο λειτουργεί σαν γέφυρα ανάμεσα στο λαϊκό και το λόγιο ηχητικό σύμπαν. Η μουσική δεν “επενδύει” τον λόγο· τον ανασύρει, του δίνει ρυθμό και χρώμα. Ο λόγος, αντίστοιχα, δεν αφηγείται απλώς· γίνεται φωνή, αποκτά τον παλμό του τραγουδιού.

Ποιος είναι ο πυρήνας της ελληνικής μουσικής; Ποια μουσική αποτελεί την ταυτότητά μας;

Ο πυρήνας της ελληνικής μουσικής δεν βρίσκεται μόνο σε ένα είδος ή μια εποχή. Έχει να κάνει με την αλήθεια της έκφρασης. Στην πραγματικότητα όταν αναρωτιόμαστε ποιος είναι ο πυρήνας, δεν εννοούμε ποιο είδος προτιμάμε, αλλά τι μένει αν αφαιρέσουμε τις ιστορικές στρώσεις, τις μόδες και τις ενορχηστρώσεις. Δεν έχει να κάνει με συγκεκριμένο ρεπερτόριο αλλά με τον τρόπο που η φωνή λέει την εμπειρία του τόπου και του ατόμου με οικονομία, ειλικρίνεια και αμεσότητα. Από το δημοτικό τραγούδι μέχρι την έντεχνη τραγουδοποιϊατου 20ού αιώνα, θεωρώ ότι υπάρχει μια αδιάσπαστη γραμμή που συνδέει όλους τους ενδιάμεσους σταθμούς, το ρεμπέτικο, το λαϊκό, το λόγιο, το βυζαντινό μέλος, τα πάντα. Όλα ξεκινούν από τη φωνή που λέει κάτι. Ο χρόνος κυλά αλλά η θεματολογία παραμένει διαχρονική: ο έρωτας, ο θάνατος, η ξενιτιά, η φιλία, οι δυσκολίες της καθημερινότητας, οι αποτυχίες, η χαρά της ζωής. Αυτή είναι η βάση του ανθρώπινου συναισθήματος. Αυτό ισχύει στο κλέφτικο, ισχύει στο μοιρολόι, ισχύει στο ρεμπέτικο, ισχύει στο Θεοδωράκη όταν μελοποιεί ποίηση: παίρνει κάτι που είναι προσωπικό και το κάνει οικουμενικό. Όποια μουσική καταφέρνει να εκφράσει το κοινό αίσθημα, είναι κομμάτι της ταυτότητάς μας. Και η ταυτότητα δεν έχει να κάνει με ‘’εθνική’’ ρητορική, έχει να κάνει με τη βαθειά ανάγκη του ανθρώπου να εκφράσει το βίωμά του με μελωδία και λόγο μαζί.

Εσείς σε ποιο μουσικό είδος βρίσκετε τον εαυτό σας;

     Δεν αισθάνομαι ότι ανήκω σε κάποιο συγκεκριμένο μουσικό είδος. Η διαδρομή μου έχει υπάρξει πάντα ανάμεσα σε κόσμους. Ως ηθοποιός, έχω κληθεί πολλές φορές να τραγουδήσω στο θέατρο κομμάτια που ανήκουν σε διαφορετικά μουσικά είδη και αυτή η εμπειρία με δίδαξε να προσαρμόζομαι. Ήταν κάτι που το απόλαυσα. Μου αρέσουν οι αλλαγές και αγαπώ το τραγούδι σε όλες τις μορφές του, μιούζικαλ, όπερα, έντεχνο, λαϊκό, ρεμπέτικο, κατά καιρούς έχω τραγουδήσει πολλά και διάφορα –σε θεατρικές παραστάσεις πάντα. Η κλασική μου εκπαίδευση βέβαια, μου δίνει τα τεχνικά μέσα για να ελέγχω και να μορφοποιώ τον ήχο.Φυσικά υπάρχουν περιορισμοί. Δε μπορώ να τραγουδήσω heavymetalγια παράδειγμα, αν και ακούω τέτοια μουσική. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι η αλήθεια του τραγουδιού σε κάθε μορφή του, τραγουδώντας αισθάνομαι πιο κοντά στον εαυτό μου. Το είδος θα έλεγα ότι είναι δευτερεύων παράγοντας για μένα.

Τι σας δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;

Δύναμη μού δίνουν οι μικρές στιγμές που με επανασυνδέουν με το ουσιαστικό. Ένα βλέμμα, ένα ποτήρι κρασί, ένα ωραίο αστείο. Η παραδοχή ότι υπάρχουν πολλά που δεν ξέρω και μπορώ να μάθω. Η συνεργασία με ανθρώπους που αγαπούν αυτό που κάνουν.Μια πρόβα που καταλήγει σε σιωπή.Μια καλή κουβένταμε ειλικρίνεια. Μου δίνει πίστη το να βλέπω πως, ακόμη και μέσα στις δυσκολίες, η τέχνη μπορεί να γεννά συγκίνηση.Πως υπάρχει πάντα χώρος για ομορφιά αρκεί να την αναζητήσεις. Δύναμη μου δίνει επίσης η μνήμη – το να ξέρω ότι τίποτα δεν χάνεται στ’ αλήθεια, όλα μεταμορφώνονται. Κάθε φορά που τραγουδώ, νιώθω ότι αυτός ο κύκλος ζωής, απώλειας και δημιουργίας συνεχίζεται. Κυρίως μου δίνουν δύναμη τα λάθη μου. Θυμώνω με τον εαυτό μου όταν τα κάνω, αλλά η αλήθεια είναι ότι μου δίνουν πολύ δύναμη.

Συντελεστές με αλφαβητική σειρά:

Άρης Γραικούσης – Πιάνο / Μουσική επιμέλεια
Βίκυ Μαραγκάκη – Ηθοποιός / Αφήγηση κειμένων
Μαρία Μάχου – Υψίφωνος / Σύνθεση κειμένων