Σύμφωνα με τον Γιάννη Βαρβέρη, το Θέατρο είναι Ιδέα. Εμπνέεται από ιδέες, φέρει ιδέες, μοιράζεται ιδέες. Εκεί ακριβώς συναντιούνται δημιουργοί, καλλιτέχνες και θεατές. Σε ιστορίες με ιδέες που ίσως μετατοπίσουν -έστω και λίγο- τις θέσεις μας. Σε παραστάσεις που δημιουργούνται με σκοπό να κοιτάξουμε μέσα μας και γύρω μας και να σταθούμε ο ένας δίπλα στον άλλο. Ο Πάνος Ζυγούρος μας μίλησε για το θέατρο, τον τρόπο που το σκέφτεται και αυτά που του χαρίζει. Για την παράσταση του πολύ ενδιαφέροντος έργου Ο Σεργκέι είναι και πολύ βλάκας του Dimitri Danilov που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία της Ταμίλλα Κουλίεβα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, αλλά και για την κλασική πλέον, ιστορία του Κύκλου των χαμένων ποιητών του Τομ Σούλμαν που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ασπιώτη στο Θέατρο Βρετάνια. Για τον τρόπο που αντιμετωπίζει την καθημερινότητα και για το που βρίσκεται η επανάσταση στην εποχή μας.

Γιατί είναι πολύ βλάκας ο Σεργκέι;

Ο Σεργκέι έρχεται αντιμέτωπος με τρεις ανθρώπους που είναι πάρα πολύ σίγουροι για αυτά που πιστεύουν και κάνουν – δεν τίθεται το παραμικρό θέμα αμφισβήτησης. Και εκείνος προσπαθεί διακαώς να υπερασπιστεί αυτό που θεωρεί εκείνος λογικό και δίκαιο. Βλέποντας αυτήν την απελπισμένη του προσπάθεια απέξω, ο θεατής παρακολουθεί τον ήρωα να παλεύει για το -μάλλον- αδύνατο. Ο συγγραφέας τότε απευθύνει στο κοινό τον τίτλο του έργου περισσότερο σαν ερώτηση:  ο Σεργκέυ είναι και πολύ βλάκας;

Μπορούμε να υπάρξουμε πρακτικά έξω από το σύστημα; Από την άλλη, πώς μπορούμε να μην το αφήσουμε να μας συνθλίψει;

Στον καπιταλισμό ζούμε, εμείς και η συντριπτική πλειοψηφία του πλανήτη. Δεν μπορούμε να το αρνηθούμε, ούτε να αποφύγουμε τις συνέπειες που έχει αυτό το σύστημα για μας. It’s all about the money ή αλλιώς C.R.E.A.M. που λέει και ο ΛΕΞ (Cash Rules Everything Around Me) και αυτό χτίζει και διαμορφώνει τους αξιακούς μας κώδικες, την εκάστοτε εξουσία, τη δύναμη και τόσα άλλα.

Όταν όμως ξέρεις ακριβώς τι είναι αυτό το σύστημα και πού πάσχει, μπορείς στις προσωπικές σου επιλογές και σε ό,τι αφορά τη δική σου ζωή να διαφοροποιηθείς αν θες και να διαμορφώσεις ανάλογα τη δική σου θέση. Να δημιουργήσεις μικρές κυψέλες, όπου τα πράγματα θα συμβαίνουν με έναν άλλο τρόπο, πιο φιλικό στο άτομο. Το πώς διαμορφώνεις π.χ. τις σχέσεις σου με τους συναδέλφους σου, τους  υφιστάμενους σου, τους φίλους σου, πώς προστατεύεις τα δικαιώματά σου, πόσο αγωνίζεσαι γι’ αυτά, τις επιλογές που κάνεις στη σταδιοδρομία σου κ.ά. Και αυτές οι μικρές πρωτοβουλίες μπορεί να γίνουν μικρές ανάσες, ικανές συλλογικά να αποτρέψουν το σύστημα από το να μας συνθλίψει, να μας ρουφήξει και το τελευταίο ίχνος ανθρωπιάς, προκειμένου να δει τα κέρδη του να αυξάνονται.

Ποια είναι επαναστατική πράξη στην εποχή μας;

Οποιαδήποτε επαναστατική πράξη, σε οποιαδήποτε εποχή, είναι πάντα συλλογική διαδικασία, γιατί εκεί ακριβώς έγκειται η δύναμή της. Το να συνειδητοποιήσει το άτομο ότι το συμφέρον του βρίσκεται στην προστασία του συνόλου και όχι στο να σώσει ο καθένας τον κώλο του, είναι μια επαναστατική ιδέα σήμερα. Νομίζουμε και βασικά έτσι μαθαίνουμε, ότι για να επιβιώσει κάποιος πρέπει να κοιτά τη δουλίτσα του και να αψηφά τα ζόρια που τραβάει ο διπλανός, γιατί – αυτή τη φορά τουλάχιστον – δεν ήταν αυτός στη θέση του. Έτσι επιτυγχάνεται η διάσπαση, το βασικό μέσο εξόντωσης μιας επανάστασης.

Ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος να υπάρχουμε: με την ουσιαστική συμμετοχή μας στα κοινά ή προσπαθώντας να βελτιώσουμε τα κακώς κείμενα εντός του σπιτιού μας;

Μεγάλη ευθύνη να απαντήσω σε μια τέτοια ερώτηση. Τον “καλύτερο” τρόπο σίγουρα δεν τον ξέρω, όμως μυρίζομαι ότι θα έχει να κάνει πολύ με το “Ο άνθρωπος και η ζωή πάνω από όλα”. Ξεκινώντας από τον εαυτό μας και την αντιμετώπιση των δικών μας “κακώς κειμένων” μέχρι και την ουσιαστική συμμετοχή μας στα κοινά – που μας αφορούν όλους.

Ποιο ήταν το προσωπικό κέρδος από αυτή τη δουλειά; Τι νέο έμαθες για τον εαυτό σου;

Ήταν πολύ ωραία η συνθήκη να καταπιαστούμε με ένα έργο με τόσο σύγχρονα μέσα και προβληματισμούς. Όλοι όσοι δουλέψαμε για αυτήν την παράσταση είχαμε να δώσουμε και να προτείνουμε τόσο πολύ προσωπικό υλικό και έμπνευση, γιατί το κείμενο μας εμπεριείχε, εμάς -όπως είμαστε τώρα-  και όλες μας τις σημερινές μας ανησυχίες.

Στην προσπάθεια μου να παραμείνω ειλικρινής και να μην ενδώσω σε μια  θεατρινίστικη απόδοση του χαρακτήρα -κάτι που από την αρχή συμφωνήσαμε αμέσως με την Ταμίλλα – μπόρεσα να αντιληφθώ τις αγωνίες του και να έρθω σε πραγματική επαφή με την ιστορία. Κατάλαβα και έμαθα έτσι πόσο εύκολο είναι να παραδώσεις τα όπλα προκειμένου να προστατεύσεις τον εαυτό σου και πόσο οκ είναι κιόλας να μην είσαι πάντα ήρωας. Απλώς ακόμη και στις μάχες που αφήνεις, πιστεύω ότι χρειάζεται συνειδητότητα, να ξέρεις γιατί το κάνεις.

Τι είναι καθοριστικότερο για έναν άνθρωπο: η οικογένεια, το σχολείο ή η τύχη;

Ε δεν μπορεί να είναι ένα. Ούτε αυτό να παραμείνει για πάντα το καθοριστικότερο. Ωστόσο καθένα από αυτά έχει τεράστια δύναμη για τους ευνόητους λόγους.

Η επανάσταση -προσωπική ή συλλογική- αξίζει τον κόπο ακόμα κι αν αποτύχει;

Ειδικά για τα μεγάλα πράγματα στη ζωή, δεν παλεύεις για να δεις τα αποτελέσματα αύριο. Πολλοί αγώνες είναι εξαιρετικά βραδυφλεγείς και αυτό, γιατί η αλλαγή που θα φέρουν θα είναι ριζική, ουσιαστική και  με θεμέλια. Καμία πόλη δεν χτίστηκε σε μια μέρα.

Ωστόσο, κατανοώ ότι δεν μπορούμε να ζούμε για να περιμένουμε κάποτε, πολύ μακριά από τώρα, να έρθει η μεγάλη μέρα και ως τότε υπομονή. Χρειάζονται και οι καθημερινοί μικρότεροι αγώνες, ας είναι και χαμένοι οι περισσότεροι από αυτούς. Μην κοροϊδευόμαστε, δεν το κάνουμε μόνο για να νικήσουμε, αλλά και γιατί οι ιδέες που γεννάνε αυτούς τους αγώνες είναι τόσο ισχυρές που δεν μας αφήνουν άλλο περιθώριο πέρα από το να δράσουμε.

Είναι η ποίηση το ιδανικό πρίσμα για να βλέπουμε τη ζωή; Που βρίσκεται η ποίηση στην καθημερινότητα;

Το να τα έχουμε καλά με τον εαυτό μας σε πρώτο επίπεδο και αυτό να μας επιτρέπει να τα έχουμε καλά και με τους άλλους, αυτό θα βοηθούσε πολύ να βλέπουμε τη ζωή με έναν υγιή τρόπο.

Τώρα η ποίηση είναι ένα μέσο/ένα εργαλείο που μπορεί σαφέστατα να βοηθήσει προς αυτήν την κατεύθυνση. Η ποίηση έρχεται όταν κάτι δεν είναι αρκετό να εκφράσει αυτό που νιώθουμε και πρέπει να επιστρατεύσουμε τα πιο μαγικά μας μέσα. Δεν ξέρω πως ακριβώς αυτό βοηθά στο να βλέπουμε τη ζωή, αλλά αισθάνομαι ότι έχει μια ποιότητα που χρειάζεται η ζωή.

Στην μετά covid εποχή, πώς βρίσκεις το θέατρο; Ποια από τα προβλήματα που αναδείχτηκαν τα τελευταία χρόνια είναι σε καλύτερη μοίρα και ποια χρήζουν άμεσης επίλυσης;

Η πανδημία ήταν μια μεγάλη κρίση που ταρακούνησε και αφύπνισε. Ανέδειξε όλες τις ελλείψεις και τα προβλήματα του συστήματος. Δεν υπάρχει πια το άλλοθι του δεν ξέρω-δεν γνωρίζω-δεν με αφορά. Όλοι οι ηθοποιοί – ανεξαρτήτως σταδιοδρομίας είδανε τα εργασιακά τους δικαιώματα να παραγκωνίζονται προκειμένου να σωθούν και να επιβιώσουν οικονομικά οι παραγωγοί, κάτω από τις άθλιες συνθήκες που δημιούργησε ο Covid. Ο πολιτισμός ούτως ή άλλως στην Ελλάδα υποχρηματοδοτείται – το κράτος δίνει ψίχουλα και μας αφήνει στο έλεος των ιδιωτικών πρωτοβουλιών. Η ισχυρή λοιπόν κρίση που περάσαμε και περνάμε μας ώθησε να συσπειρωθούμε και να απευθυνθούμε στο σωματείο μας. Και κερδίσαμε κάποια πράγματα. Κατά την άποψή μου, αυτό είναι και που πρέπει να συνεχίσουμε να κάνουμε, να ενδυναμώσουμε το σωματείο μας και να το στηρίξουμε για να μας στηρίξει και αυτό απέναντι σε όλους τους κινδύνους, που πια όλοι είδαν και γνωρίζουν. Δεν υπάρχει καμία συλλογική σύμβαση που να προστατεύει τα δικαιώματα μας και τις αμοιβές μας, ούτε τα πτυχία μας αναγνωρίζονται όπως πολλών άλλων ειδικοτήτων.

Τι χαρίζει το θέατρο στη ζωή σου-μας;

Ιστορίες, μας χαρίζει ιστορίες. Που όταν γίνονται με ειλικρίνεια και όχι με τη ματαιοδοξία “θαυμάστε με τι καλά που το κάνω/πόσο αστείος είμαι κλπ”, μπορούν να εμπνεύσουν, αγγίξουν και συντροφεύσουν τον κόσμο. Δεν θα χορτάσουμε ποτέ να ακούμε ιστορίες  και δεν θα πάψουμε ποτέ να τις έχουμε και ανάγκη. Γιατί; Δεν ξέρω ακριβώς, αλλά δεν μπορώ να παραβλέψω το γεγονός πως είναι κομμάτι μας: κάθε μέρα ζούμε τόσες από αυτές, τόσο στον ξύπνιο όσο και στον ύπνο μας.

Είσαι αισιόδοξος; Τι σου δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;

Είμαι και αυτό τροφοδοτείται πολύ από μια ανάγκη που έχω να αναλαμβάνω δράση και να μην εφησυχάζω.

Ο Σεργκέι είναι και πολύ βλάκας του Dimitri Danilov σε σκηνοθεσία της Ταμίλλα Κουλίεβα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης

Ο Κύκλος των χαμένων ποιητών του Τομ Σούλμαν σε σκηνοθεσία Κωνσταντίνου Ασπιώτη στο Θέατρο Βρετάνια