Το θέατρο είναι εξόχως σημαντική, πυρηνική ανθρώπινη ανάγκη. Μία από τις πιο καθοριστικές συμβολές του στην καθημερινότητά μας είναι να μας φέρει κοντά σε σκέψεις, ιδέες και συναισθήματα, και ενδεχομένως να μας μετακινήσει από τα κεκτημένα μας έστω και ελάχιστα. Κείμενα, άνθρωποι και ενέργειες μπορούν σε μια μαγική συγκυρία να ακουμπήσουν την καρδιά μας. Η παράσταση Με τις μέλισσες ή με τους λύκους συνιστά την προσπάθεια θεατρικής απόδοσης της αγόρευσης του Θανάση Καμπαγιάννη, στην πολυσυζητημένη δίκη της Χρυσής Αυγής. Η παράσταση παρουσιάζει το δραματουργικά επεξεργασμένο δικανικό κείμενο, με τον ήχο οργανωμένο σε μουσική, και το λόγο του Θανάση Καμπαγιάννη, μέσα από την ερμηνεία του ηθοποιού Γεράσιμου Γεννατά, να αποκαλύπτει τα αδικήματα που διέπραξε η οργάνωση από την ίδρυσή της μέχρι σήμερα. Η Δανάη Λιοδάκη που ανέλαβε την σκηνοθετική επιμέλεια της παράστασης μας μίλησε για την συνολική εμπειρία της επαφής με ένα τέτοιο κείμενο, την δύναμή του να συνομιλήσει με τους θεατές και την πορεία του από την παρουσίαση παράλληλα με την δίκη της Χρυσής Αυγής και μέχρι σήμερα.

Τι σας συγκίνησε στο συγκεκριμένο κείμενο; Γιατι το επιλέξατε;

Επιλέξαμε να πούμε την ιστορία της δράσης της εγκληματικής οργάνωσης Χρυσή Αυγή, μέσα από μια συντετμημένη εκδοχή της αγόρευσης του Θανάση Καμπαγιάννη, προσπαθώντας αρχικά να προσθέσουμε μια ακόμα δράση στις αντιφασιστικές πρωτοβουλίες που οργανώνονταν εν όψει της έκδοσης της απόφασης της Δίκης της Χρυσής Αυγής. Ήταν πολύ σημαντικό για εμάς να παρουσιάσουμε τη δουλειά μας τις ημέρες της έκδοσης της απόφασης γιατί η δουλειά αυτή είχε ως βασικό χαρακτηριστικό ότι συμπορεύτηκε και συμπορεύεται με την πραγματική ζωή, έξω από το χώρο του θεάτρου. Πέρα από την αξία του κειμένου ως σημαντικού τεκμηρίου μιας εν εξελίξει – τότε – υπόθεσης, μας συγκίνησε και το δίπολο που παρουσιάζει ο Καμπαγιάννης ανάμεσα σε αυτούς τους δύο κόσμους, των μελισσών και των λύκων, που συγκρούονται για το ποιος θα επικρατήσει.

Όσο καιρό εργάζεστε πάνω σε αυτή την παράσταση τι νέες σκέψεις κάνατε; Τι νέο μάθατε για τον εαυτό σας;

Οι σκέψεις και τα ερωτήματα που προέκυψαν για όλους τους συντελεστές και τις συντελέστριες της παράστασης, ήταν σίγουρα πολλά. Προσωπικά, με απασχόλησαν θέματα όπως οι τρόποι που μπορούμε να χειριστούμε στο θέατρο έναν λόγο ο οποίος δεν συνοδεύεται από κάποια ξεκάθαρη σκηνική δράση, πώς μπορούσε το κείμενο αυτό να συνομιλήσει με τη μουσική, σε ποιο σημείο ξεκινά η δραματουργία και πού τελειώνει η πραγματικότητα σε μια τέτοια δουλειά και άλλα. Παράλληλα, η δουλειά αυτή σε επαναφέρει στο να προσπαθείς πάντα να είσαι με την μεριά των μελισσών με όποιο κόστος και αν έρχεται αυτό.

Ποιες είναι οι συνθήκες που ευνοούν την άνοδο οργανώσεων όπως η Χρυσή Αυγή και την διάδοση των ιδεών τους; Πως μπορεί να καταπολεμηθεί αυτό;

Αυτό είναι σίγουρα μια ευρύτερη συζήτηση στην οποία δεν ξέρω κατά πόσο μπορώ να συμβάλω. Θεωρώ πως στην δική μας περίπτωση η οικονομική κρίση συνέβαλε στην άνοδο της Χρυσής Αυγής, αλλά η ιδεολογία του νεοναζισμού υπήρχε – και συνεχίζει να υπάρχει – στην ελληνική κοινωνία και πριν την κρίση. Το βλέπουμε και σε πολλές άλλες χώρες, ότι υπάρχουν περίοδοι που οι κοινωνίες εκφασίζονται και αυτό είναι προϊόν πολλών παραγόντων. Μακάρι να ήξερα πώς μπορεί να καταπολεμηθεί το φαινόμενο αυτό αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει συνταγή. Πιστεύω πως το αντιφασιστικό κίνημα είναι απαραίτητο και παράλληλα με αυτό είναι απαραίτητο καθένας και καθεμία να προσπαθεί από τη θέση του να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας κοινωνίας πιο ανεκτικής, πιο συμπεριληπτικής, πιο ανοιχτής. Ο πολιτισμός και η τέχνη σε αυτήν την δουλειά έχουν να προσφέρουν πάρα πολλά.

Γιατί υπάρχει η ανάγκη να μιλάμε για αυτονόητα δικαιώματα όταν έχουν γίνει τόσοι αγώνες στην ιστορία της ανθρωπότητας για να διασφαλιστούν;

Δυστυχώς η ιστορία της χειραφέτησης δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία προόδου. Υπάρχουν περίοδοι που οι αγώνες καταφέρνουν να επιβάλουν την αναγνώριση ορισμένων δικαιωμάτων, τα οποία σε επόμενες περιόδους μπορεί να μην είναι τόσο αυτονόητα πια και να πρέπει να τα διεκδικήσεις ξανά. Τον καταλαβαίνω σαν ένα συνεχές τον αγώνα, δεν σταματάει, δεν φτάνει σε κάποια τελική νίκη, πρέπει να συνεχίζεται πάντα, είναι κυκλικός. Ακόμα και στην περίπτωση της Χρυσής Αυγής, η καταδικαστική απόφαση δεν σημαίνει ότι ξεμπερδέψαμε με τον ναζισμό στην Ελλάδα, για αυτό και συνεχίζουμε την παράσταση, για να μην ξεχάσουμε.

Πως ήταν η εμπειρία της παρουσίασης της παράστασης παράλληλα με την δίκη της Χρυσής Αυγής;

Ήταν πραγματικά μια συγκλονιστική εμπειρία, από αυτές που νιώθεις πως αξίζει όλη η ταλαιπωρία της προσπάθειας να παράξεις τέχνη στην χώρα μας. Η παράσταση ήταν διαφορετική κάθε βράδυ, όχι μόνο λόγω της παροντικότητας της θεατρικής τέχνης, αλλά και λόγω των εξελίξεων της πραγματικής ζωής. Ήταν άλλη παράσταση μια μέρα πριν την απόφαση και άλλη δυο μέρες μετά. Οι προσδοκίες, οι σκέψεις, τα συναισθήματα θεατών και συντελεστών ήταν τόσο διαφορετικά. Αυτή η συμπόρευση με τις εξελίξεις της δίκης, καμιά φορά και με την παρουσία πρωταγωνιστών της στη θεατρική αίθουσα, ήταν πραγματικά μια εμπειρία που θα την θυμόμαστε για πάντα. Ελπίζουμε από την πλευρά μας να κάναμε έστω το ελάχιστο ως συμβολή στο να ανοίξει η συζήτηση της περιόδου και εν τέλει να καταδικαστεί η εγκληματική οργάνωση.

Τι κάνει έναν άνθρωπο να επιλέξει αν θα ταχθεί με τις μέλισσες ή με τους λύκους;

Είναι κι αυτή μια ερώτηση με πολλές πιθανές απαντήσεις. Ένα πράγμα είναι σίγουρα η παιδεία του κάθε ανθρώπου, το πώς έχει μεγαλώσει, το τι τον κινεί πυρηνικά. Ένα άλλο είναι και το συμφέρον. Για παράδειγμα, από την καταπίεση των μεταναστών κάποιοι κερδίζουν, κάποιοι απολαμβάνουν προνόμια που δεν θέλουν να εγκαταλείψουν. Για να είσαι με τις μέλισσες πιστεύω ότι πρέπει να είσαι έτοιμος να αναγνωρίσεις και να εγκαταλείψεις τα προνόμια που μπορεί να έχεις, να είσαι έτοιμος να ζήσεις διαφορετικά, να μην φοβάσαι αυτήν την αλλαγή.

Μπορεί το θέατρο να βοηθήσει στη διαμόρφωση απόψεων και συνειδήσεων;

Φυσικά και μπορεί. Αλλά νομίζω δεν είναι αυτό το σημαντικότερο που μπορεί να κάνει. Μπορεί να βοηθήσει στο να μετακινηθούμε με πολλούς τρόπους. Από μόνο του είναι μια εμπειρία, από μόνο του είναι μια πράξη, μια βίωση της στιγμής που μπορεί να μας μεταμορφώσει συλλογικά, να μας βοηθήσει να τοποθετήσουμε ή να μετακινήσουμε μέσα μας πράγματα, να φανταστούμε το κοινό μας μέλλον, να φροντίσουμε τα συλλογικά μας τραύματα. Μπορεί να συμβάλει όπως όλες μας οι εμπειρίες να διαμορφώσουμε την μια ή την άλλη γνώμη, αλλά είναι μαγικό και με πολλούς άλλους τρόπους.

Τι σας δίνει δύναμη και πίστη για το μέλλον;

Πίστη για το μέλλον δεν ξέρω αν έχω, περισσότερο έχω ελπίδα. Ελπίζω ότι τα πράγματα μπορούν να πάνε καλύτερα και ξέρω ότι αξίζει να το προσπαθείς. Ειδικά αν έχεις καλούς φίλους μαζί σου στην διαδικασία. Και για την παράσταση «Με τις μέλισσες ή με τους λύκους» και στην προηγούμενη και σε αυτήν που δουλεύουμε τώρα, δύναμη μου δίνουν οι συνεργάτες μου, οι οποίοι τις περισσότερες φορές είναι και φίλοι μου. Ξέρω ότι ακούγεται κλισέ, αλλά είναι το μόνο σημείο που μπορείς να στηριχθείς, δουλεύοντας χωρίς παραγωγή, χωρίς εχέγγυα, ειδικά σήμερα, βαδίζοντας σε μια εντελώς αβέβαιη περιοχή. Πολλές φορές απελπιζόμαστε, κουραζόμαστε, αναρωτιόμαστε γιατί το κάνουμε αυτό και εγώ την απάντησή μου την βρίσκω στα πρόσωπα των ανθρώπων γύρω μου.

Αναλυτικές πληροφορίες για την παράσταση εδώ.