Η ομάδα 4Frontal έχει διανύσει μία πορεία χρόνων με εμπνευσμένες παραστάσεις που βασίζονται σε λογοτεχνικά κείμενα, πραγματοποιώντας μια ουσιαστική έρευνα πάνω στην σκηνική αναπαράσταση ενός πεζού κειμένου. Αυτή τη φορά, επανέρχεται στην σκηνή του Θεάτρου Νέου Κόσμου με τον Μύρτο του Παύλου Μάτεσι σε σκηνοθεσία Θανάση Ζερίτη. Ο σκηνοθέτης, καθώς και οι ηθοποιοί Σταύρος Γιαννουλάδης, Χρηστίνα Γαρμπή, Χάρης Κρεμμύδας και Γιώργος Κισσανδράκης μας μίλησαν για την ιστορία του Μύρτου, ενός μικρού παιδιού που κοιμάται διαρκώς, ενώ γύρω του η μικρή επαρχιακή κοινωνία μαίνεται, επιθυμεί, διεκδικεί. Για την παράσταση, τι σκέψεις και τα μυστικά της. Για την κοινή τους διαδρομή και τα κέρδη τους από αυτήν.

Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο κείμενο; Τι σας συγκινεί σ΄ αυτό;

Χρηστίνα Γαρμπή: Το κείμενο είναι επιλογή της Νεφέλης Μαϊστράλη που έκανε και την δραματουργική επεξεργασία μαζί με τον Θανάση Ζερίτη. Από την δική μου πλευρά, ως ηθοποιός διαβάζοντας το κείμενο γοητεύτηκα από τη σκληρότητα με την οποία είναι γραμμένο. Το κείμενο έχει μία πυκνή πλοκή που δεν σ’ αφήνει να πάρεις ανάσα και αγγίζει θέματα ευαίσθητα χωρίς να φιλολογίζει. Βομβαρδίζεσαι από συμβάντα βίας αλλά ταυτόχρονα υπάρχει μία αίσθηση πολύ ανθρώπινη. Σαν να ταυτίζεσαι μ’ αυτούς τους ακραίους χαρακτήρες χωρίς να καταλαβαίνεις γιατί. Αυτά τα κομμάτια βίας στη σχέση μας με τον διπλανό μας είναι κάπως πιο καλυμμένα στην Ελλάδα του σήμερα αλλά υπάρχουν ακόμα και μας επηρεάζουν όσο κι αν θέλουμε να τα αποφύγουμε. Ο Μάτεσις καταφέρνει μέσα από τον Μύρτο να μας κάνει να αναλογιστούμε την προσωπική μας παρακμή.

Πως δουλέψατε για να την παράσταση; Δουλεύετε με συγκεκριμένη μέθοδο προσέγγισης λογοτεχνικών κειμένων;

Σταύρος Γιαννουλάδης: Δεν υπάρχει κάποια συγκεκριμένη μέθοδος προσέγγισης των λογοτεχνικών κειμένων. Μοιραία ξεκινάμε από το κείμενο, την ανάγνωση του, την εξερεύνηση του κόσμου που το περιβάλλει, και ψάχνουμε τα κλειδιά του, ώστε να βρούμε την κατεύθυνση που θα ακολουθήσουμε. Στην συνέχεια ξεκινάμε με αυτοσχεδιασμούς, αφηγηματικές τεχνικές και ανάλογα το κείμενο προσαρμοζόμαστε στις ανάγκες του.  Στην συγκεκριμένη παράσταση, επικεντρωθήκαμε πιο πολύ στους ρυθμούς. Τον ρυθμό των χαρακτήρων, του λόγου, των σκηνών. Και επενδύσαμε στους ήχους. Στους πιο αληθινούς μας ήχους, τις ανάσες, τα βογγητά, τους μικρούς ήχους που θα εμπλουτίζανε την αφήγηση της ιστορίας.

Που συναντιέται η Ελλάδα του 1940 με την Ελλάδα του σήμερα;

Χάρης Κρεμμύδας: Τα κοινά σημεία είναι αρκετά καθώς η ελληνική κοινωνία ακόμα και σήμερα δεν διστάζει να στιγματίσει και να κατακρίνει ο,τι παρεκκλίνει από αυτό  που θεωρείται κανονικό/ φυσιολογικό/ συνηθισμένο. Συγχρόνως, ο φόβος για το τι θα πει ο κόσμος λειτουργεί πολλές φορές ως γνώμονας για το πως θα δράσουμε.  Κατά συνέπεια δεν πράττουμε αυτό που πραγματικά θέλουμε και έτσι ζούμε μία ζωή που επιθυμεί κατά κύριο λόγο  η κοινωνία.  Η κοινωνική καταπίεση λοιπόν επομένως είναι ένα γνώρισμα που έχει περάσει και στην Ελλάδα του σήμερα. Επιπλέον,  οι έννοιες της αμαρτίας, της ενοχής είναι κυρίαρχες και τότε και τώρα καθώς είτε λόγω θρησκείας είτε λόγω οικογένειας είτε λόγω κουλτούρας δεν έχουν σταματήσει να μας απασχολούν και να κατευθύνουν τις πράξεις μας ακόμα και σήμερα.

Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ελληνικής επαρχίας; Επηρεάζει τους ανθρώπους που ζουν σ΄ αυτή;

Θανάσης  Ζερίτης: Σίγουρα μια κλειστή κοινωνία έχει άλλους κανόνες και δημιουργεί άλλους περιορισμούς στους ανθρώπους που την αποτελούν. Ωστόσο , νιώθω ότι  σήμερα η ελληνική επαρχία συμβολίζει μια νοοτροπία που θέλουμε να την τοποθετούμε στο παρελθόν και μακριά από την εξευγενισμένη μας πρωτεύουσα, χωρίς να αναλογιζόμαστε πόση από την αυτήν την νοοτροπία κουβαλάμε.

Γιατί ο Μύρτος επιλέγει να μην αποτελεί μέρος του κόσμου που τον περιβάλει;

Γιώργος Κισσανδράκης: Ο κόσμος που περιβάλλει τον Μυρτο ειναι δέσμιος των περιορισμών που έχουν επιβληθεί στους ανθρώπους ώστε να μπορέσουν να συνυπάρξουν. Και των στρεβλώσεων στα θέλω, στις διαθέσεις, και στις επιλογές τους που αυτοί οι περιορισμοί έχουν επιβάλλει. Ενας κόσμος που η αθωότητα, ο αυθορμητισμός και η αλήθεια έχουν κρυφτεί κάτω απο στρώσεις καθωσπρεπισμού. Ο Μυρτος επιλέγει να μην ειναι μέρος αυτού του συνολου και να παραμείνει σε έναν ονειρικό κόσμο όπου κανεις δεν μπορεί να καταπιέσει την ελευθερία του. Επισης ειναι ενας κόσμος μοναχικός που δεν εχει την δύναμη να τον πληγώσει, κατι που αναπόφευκτα συμβαίνει στον πραγματικό κόσμο αφού συνεπάγεται συναναστροφή με άλλους ανθρώπους. Ο Μυρτος αποφεύγει τους ανθρώπους. Προτιμά ένα σύμπαν αστείρευτης έμπνευσης, αχαλίνωτης δημιουργίας και ευτυχίας.

Η οικογένεια μας προστατεύει ή μας καταπιέζει;

Χάρης Κρεμμύδας: Η οικογένεια μας προστατεύει και μας καταπιέζει. Έτσι και αλλιώς, η έννοια της προστασίας περιλαμβάνει την έννοια του περιορισμού με αποτέλεσμα να καταπιεζόμαστε. Πολλές φορές η οικογένεια μας κάνει να αισθανόμαστε ασφάλεια καθώς μας δίνει την αίσθηση οτι τίποτα δεν θα μπορέσει να μας διαπεράσει όντας προστατευμένοι στους κόλπους της. Παρόλαυτα, αυτό συνήθως έχει το τίμημα της καταπίεσης καθώς βιώνεις μία ψευδαισθησιακή ελευθερία με όρους που δεν έχεις κατασκευάσει εσύ. Στο έργο η οικογένεια Γαβρίηλ προστατεύει σε τέτοιο βαθμό τα μέλη της που καταλήγει να τους δημιουργεί προβλήματα που φτάνουν την καταπίεση σε άλλο επίπεδο.

Υπάρχουν χαρακτήρες με καθαρή κακία ή υπάρχουν τα πάντα μέσα μας; Και, αν ναι, τι καθορίζει αυτό που θα υπερισχύσει;

Χάρης Κρεμμύδας: Κατά την ταπεινή μου άποψη τα πάντα υπάρχουν μέσα μας και τα πάντα είναι υποκειμενικά. Ο κάθε άνθρωπος δρα και αντιδρά με άξονα τις εμπειρίες του και την εκπαίδευση του. Ο κάθε ένας από εμάς θεωρεί καλό και κακό κάτι διαφορετικό. Επίσης, κανείς δεν θέλει να είναι κακός. Το θέμα είναι πως καθρεφτίζεται στα μάτια του άλλου. Μπορεί εγώ να έχω τις καλύτερες προθέσεις και λόγο να κάνω μία  συγκεκριμένη πράξη αλλά κάποιος που κρίνει εκ του αποτελέσματος να με θεωρήσει κακό (που είναι και το πιο εύκολο).  Αυτό που θεωρητικά θα υπερισχύσει είναι αυτό που τελικά εξυπηρετεί αυτόν που πράττει χωρίς όμως εκείνη τη στιγμή να το κρίνει. Προσωπικά παίρνω ως δεδομένο οτι πάντα θέλουμε να κάνουμε το “καλό” αλλά το τελικό  αποτέλεσμα της πράξης μπορεί  να μην το αντικατοπτρίζει εξολοκλήρου καθώς οι παράγοντες που μας ωθούν να πάρουμε ορισμένες αποφάσεις είναι άπειροι. Έτσι και οι ήρωες του έργου πράττουν κάτι που μπορεί στο θεατή φαίνεται “κακό” ορισμένες φορές αλλά πάντα με τις καλύτερες προθέσεις.

Τι οδηγεί τους ήρωες του έργου στις αποφάσεις που παίρνουν; Ο χαρακτήρας ή το περιβάλλον;

Γιώργος Κισσανδράκης: Και τα δυο. Ο χαρακτήρας του καθενός διαμορφώνεται ανάλογα με το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει, ζει και πράττει. Αυτο το περιβάλλον που φροντίζει να κρύβει τα εκάστοτε προβλήματα αντί να τα αντιμετωπίζει και να τα λύνει δεν μπορεί παρα να δημιουργήσει γκροτεσκους ανθρώπους που μόλις βρουν τον τρόπο να χειρίζονται τις καταστάσεις θα το κάνουν γιατι ειναι η μόνη διαθέσιμη επιλογή προς αυτούς. Ειναι πολυ λυτρωτική η επίδραση που μπορεί να εχει ο διάλογος πάνω στα ζητήματα που μας απασχολούν κι οταν αυτο δεν γινεται τοτε ολα τα καταπιεσμένα πάθη θα βρουν τον τρόπο και τον χωρο να ξεσπάσουν. Απο την άλλη ειναι το άθροισμα των χαρακτήρων μιας κοινωνίας που διαμορφώνει το περιβάλλον, οποτε αυτή η διαρκής ηθική έγνοια που βλεπουμε στο έργο απο καποιους χαρακτήρες προέκυψε, δεν ήρθε θεόσταλτη. Δεν ειναι τυχαίο που ο Μυρτος δεν εχει τρόπο να αντιδράσει παρα μονο να φέρει την καταστροφή. Ή – αν θελουμε να είμαστε πιο ρομαντικοί – να απορρίψει χαρακτήρες και περιβάλλον και να διαλέξει τον δρομο της αναζήτησης.

Ποιο ήταν το προσωπικό κέρδος από αυτή τη δουλειά μέχρι σήμερα;

Χρηστίνα Γαρμπή: Προσωπικά, θεωρώ μεγάλο κέρδος το ότι είχα την ευκαιρία να δουλέψω πάνω σε ένα τόσο δύστροπο κείμενο. Το «δύστροπο» το λέω  γιατί πρόκειται για ένα ογκώδες μυθιστόρημα το οποίο έπρεπε να συμπτυχθεί χωρίς να χάσει την ομορφιά του, οπότε κι εμείς ως ηθοποιοί είχαμε να ερμηνεύσουμε ρόλους οι οποίοι κόπηκαν αρκετά σε σχέση με το πρωτότυπο κείμενο. Αυτό αύξησε τον βαθμό δυσκολίας : έπρεπε να μην στερήσουμε από τους χαρακτήρες τις διαφορετικές ποιότητες που τους κάνουν τρισδιάστατους και να τους αποδώσουμε σε σκηνές οι οποίες κόπηκαν πολύ σε σχέση με τις αντίστοιχες σκηνές  του μυθιστορήματος. Αυτό απαιτεί μεγάλη συγκέντρωση και ακρίβεια. Επίσης, βρίσκω τρομερά ενδιαφέρον υποκριτικά το ότι καλούμαι να ερμηνεύσω τρεις διαφορετικούς χαρακτήρες επί σκηνής. Έχει δυσκολία αλλά και ομορφιά αυτή η πρόκληση, καλείσαι να αγαπήσεις τελείως αντιφατικές προσωπικότητες και να διανύεις κάθε βράδυ τρεις διαφορετικές διαδρομές στην ίδια παράσταση. Ακόμα, το ότι δουλεύω με ηθοποιούς που ακούνε όντως την ανάγκη του παρτενέρ επί σκηνής είναι κάτι για το οποίο είμαι πραγματικά χαρούμενη. Σ’ αυτό το σημείο πρέπει να πω ότι ο Θανάσης Ζερίτης ήταν υποδειγματικός στην διαχείριση και το συντονισμό της όλης διαδικασίας. Δημιούργησε ένα κλίμα αποδοχής και κατανόησης το οποίο απέδωσε καρπούς μιας και όλοι αφεθήκαμε να εκτεθούμε και να δοκιμάσουμε πράγματα χωρίς φόβο και άγχος για το αποτέλεσμα. Αυτό είναι κάτι το οποίο δυστυχώς σπανίζει στο θέατρο και γι’ αυτό θεωρώ κέρδος το ότι δούλεψα υπ’ αυτή την συνθήκη και μου δόθηκε χώρος να είμαι δημιουργική.

Ποιος είναι ο άξονας δουλειάς των 4frontal και ποια τα επόμενα σχέδια;

Σταύρος Γιαννουλάδης: Ψάχνουμε έργα που να μας αφορούν σήμερα. Είτε αυτό είναι θεατρικό έργο, είτε ένα λογοτεχνικό κείμενο, πάντα θέλουμε να δίνουμε ένα πολιτικό στίγμα μέσα από τις παραστάσεις μας, πάντα με επίκεντρο τον άνθρωπο, τις δυνατότητες και την ευθύνη του. Τα επόμενα σχέδια είναι να πάει καλά ο Μύρτος, και να δούμε τι δυνατότητες εξέλιξης μπορεί να έχει.

Θανάσης Ζερίτης: Επίσης στα επόμενα μας σχέδια είναι η συμμετοχή μας στο Onassis Youth Festival της Στέγης Γραμμάτων και Τεχνών με το 1^ο Γυμνάσιο Αγίων Αναργύρων σε μια παράσταση για την Αθήνα και τους μύθους της.

Μύρτος: Παράσταση βασισμένη στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Παύλου Μάτεσι από την Ομάδα 4Frontal στο Θέατρο Νέου Κόσμου