Η Δανάη Σπηλιώτη διεισδύει στο μυαλό του Δανιήλ Χαρμς

Στο Θέατρο Νέου Κόσμου παρουσιάζεται αυτήν την περίοδο η παράσταση Στο μυαλό του Δανιήλ Χαρμς, βασισμένη σε κείμενα του ίδιου του Δανιήλ Χαρμς. Η ομάδα Roswitha διεισδύει στο μυαλό του συγγραφέα, αλλά και στο σύμπαν της Ρωσίας της εποχής του, που χαρακτηρίζεται από πίεση, αγωνία και ανάγκη για πίστη, ελπίδα, αλλαγή, ξεκινώντας από την λογοτεχνία και την ιστορία για να δει το δικό μας σήμερα πιο καθαρά. Η σκηνοθέτις Δανάη Σπηλιώτη μας μίλησε για το έργο, την παράσταση και τους δρόμους την οδήγησε η θεατρική διαδρομή της.

Ποιος είναι ο Δανιήλ Χαρμς; Γιατί τον επιλέξατε;

Ο Δανιήλ Χαρμς ήταν Ρώσος συγγραφέας, σκιτσογράφος και ποιητής και έγραψε κυρίως την περίοδο από το 1930- 1940 στην Ρωσία. Άνηκε σε ομάδες που προετοίμαζαν την Ρωσική Επανάσταση, ενώ την περίοδο μετά την επανάσταση θεωρήθηκε από το καθεστώς ως επικίνδυνος. Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι η στάση του φαίνεται να μην προέρχεται από συνειδητή πολιτική επιλογή, αλλά από ανάγκη. Ο ίδιος λέει ότι δουλειά του είναι η λογοτεχνία, και ότι δεν συμφωνεί με την σοβιετική στάση απέναντι στην τέχνη. Βρισκόμαστε στην περίοδο του σοσιαλιστικού ρεαλισμού και ο Χαρμς ασφυκτιά καλλιτεχνικά και ζητά ελευθερία στην δημιουργία. Πριν από τέσσερα χρόνια βρέθηκα στις εκδόσεις Νεφέλη. Εκεί ο κ. Περικλής Δουβίτσας μου έδωσε το Γαλάζιο Τετράδιο του Δ. Χαρμς, λέγοντας ότι θα μπορούσε κανείς να κάνει κάτι στο θέατρο με τα κείμενα του Χαρμς. Όμως χρειάστηκε να περάσουν τρία χρόνια για να ανοίξω το βιβλίο. Με παραξένεψε, με ιντρίγκαρε και σιγά σιγά άρχισα να βρίσκω τις συγγένειές μου στο εδώ και το τώρα με το σύμπαν του Δανιήλ Χαρμς, την εποχή μετά την επανάσταση στη Ρωσία.

Που συναντιέται το έργο του με την δική μας εποχή;

Στον έλεγχο των μαζών, στον φόβο της απόκλισης από τον μέσο όρο, στην οικονομική ανέχεια, στην ταραγμένη πραγματικότητα. Στην έλλειψη του οράματος. Στην κοινωνική ισοπέδωση του φαντασιακού. Στον φόβο που σε κάνει να κλείνεσαι στην πολύ ιδιωτική σφαίρα του ατομικού και να ασφυκτιάς. Στον φόβο ότι αυτό που αισθάνεσαι και διαισθάνεσαι ως λάθος είναι μια δική σου αρρώστια. Στην ενοχή που αναπαράγεται από τις εικόνες- μοντέλα συμπεριφοράς που προβάλλονται και που σε καλούν να ταυτιστείς μαζί τους, να ανήκεις στο κανονικό. Στην συστηματοποίηση που δεν αφήνει καν το χρόνο ή τον χώρο να σταθείς να αναρωτηθείς. Να αμφισβητήσεις, να δομήσεις τον δικό σου προσωπικό κώδικα αξιών, να νοηματοδοτήσεις εκ νέου, να αποκαλύψεις το παράλογο της πορείας των γεγονότων.

Είναι η ζωή που ζούμε στην φαντασία μας εξίσου σημαντική με την πραγματική;

Ναι. Είναι αυτή που μας δείχνει το δρόμο. Το βίωμα είναι αληθινό είτε πρόκειται για βίωμα που προέρχεται από τον υλικό κόσμο, είτε πρόκειται για ένα βίωμα που έρχεται από κάποιο όνειρο, ή σκέψη. Μας συμβαίνει και οι σωματικές και ψυχικές κινήσεις που μας προκαλούνται είναι πραγματικές.

Υπάρχει αντικειμενική αντίληψη και θεώρηση των πραγμάτων;

Υπάρχει εάν θέλεις να ανήκεις σε σύνολα. Να ένα παράδειγμα που μου είπαν και μου άρεσε πολύ: Αν ζητήσουμε από μια ομάδα ανθρώπων να φανταστούν ένα κόκκινο τριαντάφυλλο, ο κάθε ένας θα φανταστεί ένα δικό του κόκκινο τριαντάφυλλο. Με διαφορετικά, ή παρόμοια χαρακτηριστικά, ποτέ όμως ακριβώς το ίδιο. Συμφωνούμε όμως να ονομάσουμε όλες αυτές τις εικόνες κόκκινα τριαντάφυλλα. Για να συνεννοηθούμε. Το αντικειμενικό είναι μια σύμβαση, μια συμφωνία για να μπορούμε να συνεννοηθούμε. Να βάλουμε μια τάξη στο χάος. Στο χάος γύρω μας και το χάος μέσα μας. Είναι πολύ σημαντικό να διατηρεί κανείς την επίγνωση ότι το οτιδήποτε θα μπορούσε να θεωρηθεί διαφορετικά σε άλλες εποχές, από άλλους χαρακτήρες, από άλλες κοινωνικές δομές. Αυτό σε κάνει να συμπονάς τους ανθρώπους, πιστεύω. Να καταλαβαίνεις.

Πότε μπορούμε να πούμε ότι ο χρόνος μας αποκτά αξία;

Δεν ξέρω. Ίσως όταν σταματάς. Ή τον διαστέλλεις.

Υπάρχει κάτι στην ζωή που θα μπορούσε να αλλάξει την πορεία τον γεγονότων;

Ναι. Είμαι σίγουρη. Δεν ξέρω όμως τι..

Πως φτιάχνεται ένα θαύμα; Που βρίσκεται στην δική μας ζωή;

Με πολύ λίγα. Ένα θαύμα είναι κάτι μικροσκοπικό. Κάτι που αν το πιστέψεις πραγματικά θα αποκαλύψει την λάμψη του. Θέλει πίστη. Δεν αναφέρομαι εγώ προσωπικά στην θρησκευτική πίστη. Μιλάω για την δύναμη που χρειάζεται για να μείνεις στο κέντρο σου, να πιστέψεις σε κάτι που αντικειμενικά δεν θεωρείται δυνατόν. Την πίστη σε κάτι τρελό. Ανέφικτο. Το θέατρο, η ποίηση και η τέχνη γενικά είναι για μένα σαν θαύμα. Είναι από το ίδιο υλικό. Με υλικά ταπεινά, καθημερινά συνθέτεις κάτι άλλο που αποκαλύπτεται. Αν το πιστέψεις είναι εκεί. Αν όχι διαλύεται. Εξανεμίζεται. Γίνεται σκόνη.

Ένα θαύμα είναι κάτι μικροσκοπικό. Κάτι που αν το πιστέψεις πραγματικά θα αποκαλύψει την λάμψη του. Θέλει πίστη. Δεν αναφέρομαι εγώ προσωπικά στην θρησκευτική πίστη. Μιλάω για την δύναμη που χρειάζεται για να μείνεις στο κέντρο σου, να πιστέψεις σε κάτι που αντικειμενικά δεν θεωρείται δυνατόν. Την πίστη σε κάτι τρελό. Ανέφικτο. Το θέατρο, η ποίηση και η τέχνη γενικά είναι για μένα σαν θαύμα.

Τι σας άρεσε περισσότερο από τα κείμενα που δουλέψατε; Γιατί;

Το ιδιαίτερο χιούμορ του συγγραφέα. Ο τρόπος που προσπαθεί να ξορκίσει την σκληρή και παράλογη πλευρά της ζωής. Η σημασία που δίνει στον κόσμο των ονείρων. Στην κρυφή εσωτερική ζωή που είναι πάντα παρούσα.

Ποιοι είναι οι στόχοι της θεατρικής ομάδας Roswitha;

Να ασχολούμαστε με θέματα που μας αφορούν πραγματικά, να ανακαλύπτουμε την δική μας ειλικρινή αισθητική σε άμεση σχέση με την πραγματικότητά μας, να συναντούμε και να δουλεύουμε με ανθρώπους που μοιραζόμαστε κάτι παραπάνω από επαγγελματισμό και τεχνική. Οι άνθρωποι που συναντιούνται, φέρνουν τον εαυτό τους ακέραιο στην διαδικασία της δημιουργίας, δεν λογοκρίνονται, ενώνονται από την πίστη σε κάτι κοινό, διατηρούν τον εαυτό τους με αξιοπρέπεια και σεβασμό και αφήνονται στο ταξίδι της δημιουργίας. Ο στόχος μας είναι να δουλεύουμε με τέτοιους όρους.