Ένα μικρό αγόρι, μαζί με την αδερφή του, βρίσκεται, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, όπου εκείνη την τραγική περίοδο φιλοξενήθηκαν πολλοί Μικρασιάτες πρόσφυγες. Παράλληλα με τον αγώνα για επιβίωση και την ανάγκη προσαρμογής σε ένα καθ’ όλα νέο περιβάλλον, ο νεαρός ήρωας έρχεται αντιμέτωπος με την καθοριστική απώλεια, την σκληρή πλευρά του κόσμου, αλλά και την ανακουφιστική συμπόνια, την ορμητική δύναμη της ζωής και την θεραπευτική δράση του θεάτρου. Η συγγραφέας Αγγελική Δαρλάση προσεγγίζει το θέμα με ευαισθησία και ειλικρίνεια και χαρίζει στους νέους (και όχι μόνο) αναγνώστες ένα βιβλίο που ανοίγει την πόρτα στην ιστορία του τόπου μας, στον κόσμο του θεάτρου και στις επείγουσες ανάγκες της σύγχρονης εποχής. Η συγγραφέας μας μίλησε για την συγγραφική πορεία της, τα κέρδη και τις εμπειρίες της και τους δρόμου που διάνοιξε το νέο της βιβλίο. 

Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο θέμα για το νέο σας βιβλίο; Τι σας συγκίνησε σ’ αυτό;

Το βιβλίο με πρωταγωνιστή έναν νεαρό Μικρασιάτη πρόσφυγα μιλάει για τη διαχείριση της απώλειας, της ορφάνιας και της προσφυγιάς. Μέσα από τη δική του ιστορία και τις ιστορίες των υπόλοιπων προσώπων του βιβλίου προσπάθησα να ανιχνεύσω τι είναι αυτό που μπορεί να δίνει δύναμη σε όλους αυτούς τους ανθρώπους που βιώνουν, διαχρονικά, παρόμοιες καταστάσεις. Πώς ζεις όταν έχεις δει την «πρώτη» σου ζωή να μην υφίσταται. Πώς αντέχεις, πώς συνεχίζεις, πώς στήνεις μια «δεύτερη» ζωή. Ταυτόχρονα με ενδιέφερε και το θέμα της υποδοχής του ξένου, αλλά και το πόσο η τέχνη και πιο συγκεκριμένα η θεατρική μπορεί κατά κάποιο τρόπο να δρα ψυχοθεραπευτικά κι απελευθερωτικά. Μάλλον επέλεξα να μιλήσω για τα συγκεκριμένα θέματα, επειδή είχα ανάγκη να τακτοποιήσω και να διαχειριστώ μέσα μου όσα ένιωθα και σκεφτόμουν, βλέποντας όλη αυτή την προσφυγική ροή τα τελευταία αρκετά χρόνια, όλον αυτόν τον παραλογισμό που πολλοί άνθρωποι συνεχίζουν να βιώνουν και στον οποίο όλοι εμείς οι υπόλοιποι συνεχίζουμε να είμαστε (σιωπηλοί) μάρτυρες. Έγραφα για το τότε και ταυτόχρονα μιλούσα και για το σήμερα – κι αυτό νομίζω πως φαίνεται αρκετά καθαρά  και στη δόμηση της αφήγησης της ιστορίας.

Ποια ήταν η πορεία μέχρι τη συγγραφή (έρευνα, συνεντεύξεις, αυτοψία); Τι ενδιαφέρον ανακαλύψατε κατά τη διάρκειά της;

Η αρχή έγινε από μια φωτογραφία με Μικρασιάτες πρόσφυγες στο Δημοτικό θέατρο Αθηνών. Μια φωτογραφία με την οποία ξανασυναντήθηκα (μετά τα χρόνια των σπουδών μου), όταν έκανα έρευνα για το προηγούμενο μυθιστόρημά μου το «Όταν έφυγαν τ’ αγάλματα». Ακολούθησε μεγάλη έρευνα στο διαδίκτυο, στη βιβλιοθήκη του Κέντρου Μελέτης Μικρασιατικών Σπουδών, διάβασμα πηγών – μαρτυριών, θέαση και ακρόαση ντοκουμέντων, ταινιών. Αποκαλυπτική ήταν και η συζήτηση με τον σκηνοθέτη και συγγραφέα Νίκο Θεοδοσίου, ο οποίος με τιμάει με τη φιλία του. Ο Νίκος έχει κάνει έρευνα στο θέμα των Μικρασιατών προσφύγων και μου έδωσε πρόσβαση σε δικό του αρχειακό υλικό. Από εκείνον έμαθα πως η συνοικία Δημοτικά του Περιστερίου είναι η συνοικία που φτιάχτηκε από τους πρόσφυγες που ζούσαν αρχικά στο Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, αλλά και πολλές λεπτομέρειες για την καθημερινότητα της εγκατάστασης και της διαβίωσης των Μικρασιατών προσφύγων.

Κάτι άλλο που με συγκίνησε επίσης είναι η ιστορία του Αμερικάνου πάστορα Άιζα Κεντ Τζένινγκς χάρη στις προσπάθειες του οποίου και με την αποφασιστική συνδρομή του Έλληνα πλοιάρχου Ι. Θεοφανίδη σώθηκαν πάρα πολλοί πρόσφυγες. Όπως επίσης και η αναφορά στο ιαπωνικό καράβι που φτάνοντας στο λιμάνι της Σμύρνης λέγεται πως πέταξε στη θάλασσα πανάκριβο εμπόρευμα από μεταξωτά υφάσματα προκειμένου να διασώσει πρόσφυγες.

Όλα αυτά ήταν στοιχεία που με συγκίνησαν και τα ενέταξα στη μυθοπλασία μου. Καθ’ όλη τη διάρκεια της έρευνας κρατούσα σημειώσεις και συχνά περιδιάβαινα στην πλατεία Κοτζιά –όπου πολλές φορές συναντούσα τους σημερινούς πρόσφυγες– αλλά και στους γύρω δρόμους, δρόμους που κάποτε ήταν γεμάτοι από τους πρόσφυγες του τότε.

Γιατί ιστορικά το θέατρο επιβιώνει και στις πιο δύσκολες συνθήκες και με ποιον τρόπο δίνει δύναμη στους ανθρώπους;

Μάλλον επειδή το θέατρο συνδέεται με την ανάγκη του παιχνιδιού (ανάγκη που ακόμα κι οι μεγάλοι νιώθουμε, αλλά την εκφράζουμε και ικανοποιούμε διαφορετικά από τα παιδιά). Και κατά δεύτερον με τη γοητευτική δύναμη και την ψυχοθεραπευτική ιδιότητα που πολλές φορές κρύβει η πράξη της μεταμόρφωσης που βρίσκεται στον πυρήνα της θεατρικής πράξης. Πολλές φορές το θέατρο δρα απελευθερωτικά, άρα και κατά κάποιο «μαγικό» τρόπο, επουλωτικά – κι όχι μόνο για τη μονάδα, αφού πρόκειται για μια συλλογική τέχνη, ένα έδαφος συνάντησης, διάδρασης κι ανταλλαγής απόψεων κι εμπειριών.

Γιατί μας φοβίζει το ξένο; Πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον φόβο;

Ανέκαθεν φοβίζει το ξένο, ακριβώς επειδή είναι ανοίκειο και άγνωστο κι οι άνθρωποι πολλές φορές είναι απρόθυμοι ή διστακτικοί ή αδιάφοροι να το γνωρίσουν και να το κατανοήσουν. Κι ο φόβος έχει μεγάλη δύναμη και μπορεί να σε κάνει υποχείριό του. Ο συγκεκριμένος φόβος μόνο με γνώση κι ενσυναίσθηση, με καλλιέργεια πνευματική και ψυχική, με κουλτούρα αλληλεγγύης και συμπόνιας αντιμετωπίζεται. Η γνώση κι η ανθρωπιά είναι η δική μας αντίδραση στον συγκεκριμένο φόβο.

Τι μπορεί να διατηρήσει την ελπίδα; Εσάς τι σας δίνει δύναμη;

Νομίζω πως το όραμα, το όνειρο είναι που κάθε φορά διατηρούν την ελπίδα. Τα όνειρα που κάνει ο καθένας ξεχωριστά αλλά και ένα συλλογικό όραμα στο οποίο μπορούμε να συναντιόμαστε πολλοί μαζί συνοδοιπόροι. Κι ίσως γι’ αυτό η εποχή μας να φαντάζει τόσο σκοτεινή. Επειδή μοιάζει πως οι άνθρωποι δεν έχουν σε τι να πιστέψουν, έχει χαθεί το συλλογικό όραμα. Προσωπικά μού δίνουν δύναμη οι άνθρωποι που αγαπάω, η οικογένειά μου και οι φίλοι μου. Όπως επίσης και η πεποίθησή μου πως η ζωή είναι ένας διαρκής αγώνας και οφείλουμε να αγωνιζόμαστε, εμπνέοντας ο ένας τον άλλον ο καθένας με τον τρόπο κι από το μετερίζι του∙ το χρωστάμε τόσο στον εαυτό μας όσο και στις γενιές που θα έρθουν ελπίζοντας πως εκείνες θα τα καταφέρουν καλύτερα από εμάς.

Τι χαρίζει στη ζωή μας η τέχνη, η ανάγνωση, η συγγραφή;

Την παρηγοριά, την ελπίδα, τη δημιουργική έκφραση κι επικοινωνία, την ανταλλαγή απόψεων, τη γνώση, το άνοιγμα, την καλλιέργεια και το προχώρημα ψυχής και νου. Ίσως, τελικά, ένα ουσιαστικότερο ευ ζην.

Πώς διαμορφώνεται ένας νέος αναγνώστης; Τι χαρίζουν στους νέους αναγνώστες τα βιβλία;

Καταρχάς με το παράδειγμα. Δεν μπορούμε να απαιτούμε από τα παιδιά μας να διαβάζουν, αν εμείς είμαστε συνεχώς κολλημένοι σε μια οθόνη και δεν έχουμε τη δική μας βιβλιοθήκη στο σπίτι. Και δυστυχώς εδώ και χρόνια είναι μια σταθερά παγιωμένη κατάσταση πως οι Έλληνες δεν διαβάζουμε. Έχουμε από τα χαμηλότερα ποσοστά στην Ευρώπη. Τώρα σε ό,τι αφορά το τι χαρίζουν στους νέους αναγνώστες τα βιβλία… Ό,τι χαρίζουν σε όλους μας, οπότε θα σας παραπέμψω στην απάντησή μου στην προηγούμενη ερώτησή σας. Θα προσέθετα και το μεγάλο όφελος της γλωσσικής καλλιέργειας.

Ποιους συγγραφείς αγαπάτε;

Ενδιαφέρον που χρησιμοποιείτε το ρήμα «αγαπάω». Είναι πολλοί αυτοί που θαυμάζω, αυτοί που με εμπνέουν, αυτοί που ζηλεύω, αυτοί που με εντυπωσιάζουν, αυτοί που με γοητεύουν. Αλλά αυτοί που αγαπάω νομίζω πως κατά βάση είναι οι συγγραφείς με τα βιβλία των οποίων μεγάλωσα, συγγραφείς τους οποίους πρωτογνώρισα στην παιδική κι εφηβική μου ηλικία: η Ά. Ζέη και η Ζ. Σαρρή, ο Λ. Κάρολ, ο Τζ.Μ.Μπάρι,  ο Η. Βενέζης, ο Γ. Βιζυηνός, ο Παπαδιαμάντης, ο Μαρκές, ο Σεφέρης, ο Τ. Λειβαδίτης, ο Ευριπίδης, ο Α. Τσέχωφ και, φυσικά, ο Σαίξπηρ.

Ποιο κομμάτι του κειμένου ξεχωρίζετε; Γιατί;

Εκείνο που μιλάει για τη νύχτα της μεγάλης καταιγίδας όπου από το διάκενο που υπάρχει στην οροφή του θεάτρου ξεχύνεται μια τρικυμισμένη θάλασσα και μαζί της εισβάλλει και το καράβι από την Τρικυμία του Σαίξπηρ που ναυαγεί στη σκηνή του θεάτρου – μια σκηνή έντονου μαγικού ρεαλισμού. Ίσως να το ξεχωρίζω, επειδή εκεί φανερά (και με «μαγικό» τρόπο) συναντιούνται η απόγνωση και η ελπίδα, η παραίτηση και η ανάγκη να συνεχίσεις να ζεις, ο εφιάλτης και το όνειρο.

Όπως και το ακόλουθο απόσπασμα:

«Πάντως, τη συγκεκριμένη νύχτα το κτίριο θα μεταμορφωνόταν ξανά σε αυτό που ήταν προορισμένο, και κάποιος το είχε ονειρευτεί και σχεδιάσει, να είναι: θέατρο. Έστω κι αν τα σκηνικά ήταν από συντρίμμια, έστω κι αν τα κοστούμια ήταν αποφόρια και κουρτίνες, έστω κι αν οι ηθοποιοί ήταν παιδιά πληγωμένα βαθιά μέσα τους και που δεν ήξεραν καλά τα λόγια τους και ούτε που τα ένοιαζε γι’ αυτό∙ επειδή εκείνα ήθελαν απλώς να κάνουν αυτό που από καταβολής κόσμου ξέρουν να κάνουν καλύτερα τα παιδιά, σε κάθε γεωγραφικό μήκος και πλάτος της γης: να παίζουν. Επειδή μόνο έτσι μπορούν πραγματικά να αντιληφθούν και να ερμηνεύσουν τον κόσμο: παίζοντας∙ αλλιώς αυτός ο κόσμος των μεγάλων μπορεί και να γίνει αβάσταχτος όταν είσαι παιδί».

Το βιβλίο Το αγόρι στο θεωρείο της Αγγελικής Δαρλάση κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.