Κατερίνα Τσιτούρα / Με πίστη στο φως του ανθρώπου
Ποιο είναι το πείραμα του κυρίου Βελφ και γιατί στο ιδιότυπο εργαστήριό του διακυβεύεται το πεπρωμένο μας; Μια ιστορία εκπλήξεων, χαράς και θλίψης, συγκίνησης και λύτρωσης έρχεται να μας υπενθυμίσει πως οι κοινωνικές επαναστάσεις ξεκινούσαν ανέκαθεν από τις ατομικές.
Το νέο βιβλίο της Κατερίνας Τσιτούρα, «ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΒΕΛΦ» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αγγελάκη. Η συγγραφέας μας μίλησε για το νέο της βιβλίο και όλα όσα της χάρισε η συγγραφική διαδικασία, για τις προσωπικές και συλλογικές επανάστασεις και όσα απαιτούνται για να πραγματοποιηθούν, για την πίστη της στη δύναμη και το φως του ανθρώπου.
Τι κινητοποίησε τη συγγραφή του νέου σας βιβλίου;
Έγραψα «Το Πείραμα του Κύριου Βελφ» την εποχή της πανδημίας. Ήταν μια περίοδος φόβου και απομόνωσης για την ανθρωπότητα. Μα, παράλληλα, αποτέλεσε και μια πολύτιμη ευκαιρία ενδοσκόπησης. Για λίγο σταματήσαμε να τρέχουμε. Μείναμε, επιτέλους, μόνοι, με τον εαυτό μας. Είχαμε τον χρόνο να σκεφτούμε ποιοι ήμασταν, προτού ριχτούμε στον μαραθώνιο των αμέτρητων υποχρεώσεων και να αναλογιστούμε ποια όνειρα θυσιάσαμε στο βωμό των κοινωνικών συμβάσεων. Και όταν αντιμετωπίζουμε τον ίδιο μας τον εαυτό, τότε ακριβώς αναζωπυρώνεται η ελπίδα της αλλαγής για τον κόσμο. «Το Πείραμα του κύριου Βελφ» προέκυψε από μια ευχή: να σπάσουμε τη φούσκα της βολής μας και να διεκδικήσουμε μια πιο συνειδητή ζωή. Ένας τη φορά και, ύστερα, όλοι μαζί. Την περίοδο του έντονου φόβου, λοιπόν, γεννήθηκε πιο έντονο από ποτέ το αίτημα μιας ατομικής αφύπνισης που θα οδηγήσει στη συλλογική ελευθερία.
Τι νέο μάθατε για τον εαυτό σας μέσα από τη συγγραφική διαδικασία αυτού του βιβλίου;
Νομίζω πως το βιβλίο αυτό ήταν για εμένα μια υπενθύμιση να μην τα παρατάω. Ο δρόμος μπορεί να φαντάζει γεμάτος εμπόδια για τους ιδεαλιστές, αλλά η μεγαλύτερη δυστυχία θα ήταν να συνηθίσουμε το σκοτάδι. Ας αρνηθούμε να συνθηκολογήσουμε μαζί του, λοιπόν! Να ψάξουμε τον ήλιο στις πιο τρομαχτικές αβύσσους. Μέχρι που πολλοί διακόπτες θα ανάψουν και κόσμος θα πλημμυρίσει με φως. «Ο Άλκης φαντάστηκε πως πίσω από τα ανοιχτά φώτα ένα τσούρμο από επαναστάτες σήκωναν τα μανίκια και μυστικά κατέστρωναν το σχέδιο διάσωσης του κόσμου. Του φάνηκε σχεδόν παρανοϊκή η σκέψη, εντούτοις ύστερα έπεισε τον εαυτό του πως είναι ωραίο να πιστεύεις σε τρέλες κάπου κάπου» γράφω σε ένα σημείο του βιβλίου μου.
Μπορεί η τέχνη και η λογοτεχνία να πραγματοποιήσουν κάποια αλλαγή ή απευθύνονται εκ των πραγμάτων σε ανθρώπους που προβληματίζονται;
Μπορούν σίγουρα να φυτεύσουν έναν σπόρο σε όσες ψυχές αναζητούν κάτι περισσότερο από την επιβίωσή τους. Και ποτέ δεν πρέπει να υποτιμάμε τη δύναμη αυτού του σπόρου. Άλλωστε, κάθε άνθρωπος έχει βαθιά μέσα του την ανάγκη να λυτρωθεί. Απλώς, χρειάζεται κάποιον να του το υπενθυμίσει. Η τέχνη συνηθίζει να το κάνει αυτό: Αγγίζει συναισθήματα θαμμένα και ξυπνά την αλήθεια που κοιμάται μέσα μας. «Σε ετούτες τις σελίδες έκλεισα έναν κόσμο. Όμορφο αλλά και σκοτεινό. Κάθε γωνιά του είναι και ένα δικό μου κομμάτι, μια κρυφή ευχή να συναντήσουμε την ιστορία. Μπορεί να συμβεί. Ενδεχομένως όχι σύντομα, πιθανό πολύ αργότερα, όταν όλοι εμείς, που συγκεντρωθήκαμε σήμερα εδώ, θα έχουμε ολοκληρώσει το πέρασμά μας στη γη. Εντούτοις μια ευχή ποτέ δεν χάνεται. Μου φτάνει, λοιπόν, που ονειρεύτηκα έναν φωτεινότερο κόσμο και που αυτός ο κόσμος ζωντάνεψε, ανταμώνοντας τις ελπίδες χιλιάδων αναγνωστών. Στις πένες που επιτελούν το χρέος του και στις ψυχές που δεν δειλιάζουν στις προκλήσεις» αναφέρει ο ήρωας μου στην παρουσίαση του βιβλίου του.
Οι επαναστάσεις είναι συλλογικές ή ατομικές;
«Στον διάολο να πάνε οι φοβισμένοι! Αυτοί που φυτεύουν δαίμονες στις ψυχές μας, γιατί δεν στάθηκαν αρκετά γενναίοι να αντιμετωπίσουν τους δικούς τους. Αν μεγαλώναμε ευτυχισμένα παιδιά, τότε αυτά δεν θα κυνηγούσαν ως ενήλικες την αναπλήρωση των κενών τους, δεν θα μεθούσαν από την εξουσία, δεν θα πέτρωναν την ψυχή τους, για να αντέξουν τον πόνο, δεν θα έκαιγαν τη γη, για να αποδείξουν στους γονείς τους πως κάτι κατάφεραν» ξεσπάει σε κάποιο σημείο της ιστορίας ο ήρωας μου. Πράγματι, ο μεγάλος εχθρός κατοικεί μέσα μας. Και, συνεπώς, οι ουσιαστικές επαναστάσεις είναι ατομικές. Η δική μας αφύπνιση αλλάζει τους κανόνες του παιχνιδιού. Γιατί ο ελεύθερος άνθρωπος ουδέποτε καταδέχεται να συνθηκολογήσει με το ψεύτικο και το ανήθικο, με το επιτηδευμένο και το βολικό. Διεκδικεί με σθένος την ίδια τη ζωή του και δεν συμβιβάζεται με τίποτε λιγότερο από το αληθινό και το δίκαιο.
Ζούμε σε μία εποχή που απαιτεί μία επανάσταση ή θα ήταν χρήσιμες πιο μετριοπαθείς κινήσεις;
Η ζωή φτιάχτηκε για τους τολμηρούς. Αν, φυσικά, την επιθυμούμε ολόκληρη. Και νομίζω πως η ύψιστη πράξη επανάστασης είναι να πούμε την αλήθεια στον εαυτό μας. Να πάψουμε να προσπαθούμε να του κάνουμε καλή εντύπωση, να σταματήσουμε να του σερβίρουμε καλοφτιαγμένα ψέματα. Έχετε ακούσει σε συζητήσεις την φράση «εμένα με ενδιαφέρει μόνο η οικογένειά μου;» Αυτούς ακριβώς τους μετριοπαθείς ανθρώπους πρέπει να φοβόμαστε. Γιατί, βουτηγμένοι στους αμέτρητους συμβιβασμούς τους, την άγνοια και τον μικροαστισμό τους, συνιστούν τη μεγαλύτερη απειλή για τον νέο κόσμο. Η εποχή απαιτεί επαναστάτες, λοιπόν. Και κάθε εποχή! Απαιτεί εκείνους που χορεύουν σφιχτά με τη ζωή, που αγωνίζονται για τις ομορφότερες ιδέες τους, που δεν σφυρίζουν αδιάφορα στην αδικία, που δεν κλείνουν τα μάτια στη χυδαιότητα.
Ποια είναι επαναστατική πράξη στην εποχή μας;
Καθώς έχω μια κόρη δύο χρονών, συχνάζω αρκετά στην παιδική χαρά. Και, ξέρετε, ποτέ πριν δεν φανταζόμουν ότι θα αποδειχθεί ένας τόσο ενδιαφέρον χώρος για κοινωνιολογική μελέτη. Ενήλικες προσπαθούν απεγνωσμένα να αποδείξουν ο ένας στον άλλον πως το δικό τους βλαστάρι σκαρφαλώνει πιο γρήγορα από του διπλανού τους ή απομνημονεύει ευκολότερα τα τραγούδια. Babysitters επιχειρούν εντέχνως να χωρίσουν τα παιδιά σε ομαδούλες, αναλόγως των προσωπικών τους συμπαθειών. Εάν ένα νήπιο κλαίει επειδή νιώθει απογοητευμένο ή θυμωμένο ακούς ακόμη και σήμερα την ατάκα «μην κλαις», λες και τα συναισθήματα χρειάζεται να τα εξοστρακίζουμε, για να μην προκαλούν δυσφορία στους ανώριμους μεγάλους. Και φυσικά, οι ετικέτες ζουν και βασιλεύουν: Η Μαρία δεν έδωσε αμέσως το χεράκι της στον Πέτρο, συνεπώς είναι ντροπαλή, ο Πέτρος φοβήθηκε όταν έχασε τη μαμά του από το οπτικό του πεδίο, άρα επιβάλλεται να γίνει πιο ανεξάρτητος. Είναι τρομαχτικό το πώς διδάσκουμε στις τρυφερές καρδιές την ντροπή, την ενοχή, ακόμη και την κακία. Στην παιδική χαρά αναδύεται, όμως ,και μια άλλη κοινωνία. Αυτή που ενθαρρύνει και μοιράζεται, που περιφρονεί τον ανταγωνισμό και υμνεί την ατόφια χαρά. Και η πιο επαναστατική πράξη της εποχής είναι να επενδύσουμε σε αυτή τη νέα και τόσο πιο υγιή κοινωνία: Στους συνειδητούς γονείς, που καθώς θεραπεύουν τα τραύματά τους, διαμορφώνουν ελεύθερες και γεμάτες ενσυναίσθηση προσωπικότητες. Γιατί μια γενιά συνειδητής γονεϊκότητας αρκεί για να αλλάξει ο κόσμος μας!
Ποιους συγγραφείς αγαπάτε;
Από παιδί λάτρευα τα βιβλία. Εκτιμώ πολλούς συγγραφείς. Ξεχωρίζω τον Τζορτζ Όργουελ για τη διεισδυτική – σχεδόν προφητική- του ματιά αλλά και τον Ίβριμ Γιάλομ για την ικανότητά του να αποτυπώνει με σπάνια ευαισθησία και κατανόηση το ταξίδι της ψυχής προς τη θεραπεία.
Είστε αισιόδοξη για το μέλλον;
Είμαι εκ φύσεως αισιόδοξη. Σε μια εποχή όπου η τέχνη εντέχνως φιμώνεται και οτιδήποτε πνευματικό απαξιώνεται, υπάρχει, παράλληλά, μια άλλη πλευρά της κοινωνίας: Μια πλευρά που επενδύει στην αληθινή παιδεία και στις ουσιαστικές σχέσεις, που δεν βλέπει την εργασία ως μια αναπλήρωση των ψυχικών κενών της αλλά ως πεδίο δημιουργικής έκφρασης, που συνδέεται ξανά με τη χαρά της απλότητας και διεκδικεί την αυθεντικότητα.
«Ο άνθρωπος εύκολα δεν βγαίνει από τη βολή του, ακόμη και αν
αυτή η βολή τον συνθλίβει. Αλλά εγώ μαζί σου. Στην ελπίδα. Αξίζει να πιστεύουμε σε κάτι, διάολε. Σε έναν μακρινό ορίζοντα που μας δίνει τη δύναμη να σηκωνόμαστε από το κρεβάτι μας κάθε πρωί», γράφω σε ένα σημείο του βιβλίου. Και, πράγματι, επιβάλλεται να σώσουμε την ελπίδα.
Τι σας δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;
Οι ίδιοι οι άνθρωποι. Όταν συναντώ πνεύματα φωτισμένα και βλέμματα λαμπερά, χαμόγελα ανεπιτήδευτα και γέλια ηχηρά, τότε ξέρω πως το παιχνίδι δεν έχει χαθεί. Η δύναμη και η πίστη βρίσκονται γύρω μου, λοιπόν: Είναι εκείνος ο συνάδερφος που αποφάσισε να αφήσει την ασφάλεια της δουλειάς του, για να κυνηγήσει το όνειρό του. Οι φίλοι μoυ, που τις Τρίτες με περιμένουν με μια ανοιχτή αγκαλιά στο γνώριμό μας τραπέζι. Ο σύντροφός μου, που με ενθαρρύνει να μην τα παρατάω τις πιο ζόρικες μέρες. Το παιδί μου, που μου διδάσκει από την αρχή τη μαγεία της ζωής. Ο μπαμπάς μου, που με ξαφνιάζει ευχάριστα με το κυνικό του χιούμορ. Ο παλιός συνεργάτης μου, που κάποτε παρεξηγηθήκαμε, μα πια σκέφτομαι με αγάπη όσα μου έμαθε στην κοινή μας διαδρομή. Ο άγνωστος, που μοιράζεται μαζί μου μια μικρή του ιστορία. Τα σημάδια υπάρχουν παντού, όταν εκπαιδεύουμε τη ματιά μας σε αυτά.
