Ραφίκα Σαουίς / Το ταξίδι της τέχνης

Λίγο μετά την παρουσιάση της δουλειάς της στον χώρο Undercurrent στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, έπειτααπό πρόσκληση του οργανισμού Greece in USA, η Ρφίκα Σαουίς μας μίλησε για την παράσταση που δημιούργησε με τον Μιχάλη Αργυρού, αντλώντας έμπνευση από την Έρημη Χώρα του ΤΣ Έλιοτ. Για την εμπειρία του ταξιδιού και της παρουσίασης μιας δουλειάς σε μια άλλη χώρα και για το πως λειτουργεί μια performance σε διαφορετικούς χώρους. Για τη δημιουργία, το μοίρασμα, το θέατρο και την τέχνη που είναι ένα πεδίο έκφρασης και επικοινωνίας.
Πως ήταν η επιστροφή στη live performance μετά τον δύσκολο χειμώνα που περάσαμε και μέσα σε μια εκ νέου απαιτητική συγκυρία;
Εκτός από την πρώτη καραντίνα, όπου οι συνθήκες ήταν απόλυτες και οι χώροι πολιτισμού κλειστοί, ήμουν από τους τυχερούς που δούλεψα αμέσως μόλις επαναλειτούργησαν οι χώροι. Οπότε δεν αισθάνθηκα ότι επιστρέφω στην performance μετά από καιρό.
Είστε αισιόδοξη για το μέλλον;
Δεν ξέρω ακριβώς τι μπορώ να απαντήσω σε αυτή την ερώτηση δεδομένου ότι από την φύση μου είμαι άνθρωπος αισιόδοξος και θέλω να πιστεύω και να ονειρεύομαι νέες δομές και νέες συνθήκες. Πιστεύω στην δύναμη των ανθρώπων. Πιστεύω σε μια καλύτερη κοινωνία. Θεωρώ ότι η αναμόχλευση εθνικοτήτων και πολιτισμών μπορεί να δημιουργήσει μια πολύ σημαντική ενσωμάτωση και μια πολύχρωμη κοινωνία όπου η διαφορετικότητα δεν θεωρείται διαφορετικότητα αλλά κανονικότητα. Παρόλ’αυτά δεν μπορώ να μην απογοητεύομαι και μερικές φορές να απελπίζομαι από τις παρούσες συνθήκες και τα γεγονότα που συμβαίνουν στον κόσμο μας.

Τι κινητοποίησε την performance που παρουσιάσατε στη Νέα Υόρκη;
Μετά από πρόσκληση του οργανισμού Greece in USA και του εικαστικού χώρου Undercurrent στο Μανχάταν της Νέας Υόρκης, δημιουργήσαμε, μαζί με τον εικαστικό Μιχάλη Αργυρού, ένα πρωτότυπο έργο το οποίο όμως ως πηγή έμπνευσης είχε την προηγούμενη δουλειά που παρουσιάσαμε στην Αθήνα τον Νοέμβριο 2021 με αφορμή το κείμενο της έρημης χώρας του ΤΣ Έλιοτ και την μετάφραση του Γιάννη Αντιόχου. Σχηματοποιήσαμε συμβολικά τις φυλακές και τους περιορισμούς που ζει ο καθένας από εμάς μέσα στα πολλά στερεότυπα, μέσα στις πολλές προκαταλήψεις και μέσα στους φόβους μας. Μιλήσαμε για την σημαντικότητα της απενοχοποίησης, της ουσιαστικής προσωπικής ελευθερίας και της αποδοχής της όποιας ταυτότητάς μας.
Πως δουλέψατε για την πραγματοποίησή της;
Δουλέψαμε με εργαλεία εικαστικά. Ο Μιχάλης Αργυρού χρησιμοποίησε το υλικό του πάγου για να δημιουργήσει μια εγκατάσταση με μια τεράστια κυψέλη πάγου μέσα στην οποία ο άνθρωπος είναι φυλακισμένος. Ο πάγος συμβόλιζε την παγωμένη πραγματικότητα στην οποία ένας φοβισμένος άνθρωπος μπορεί να ζει. Φοβισμένος είναι ένας άνθρωπος που δεν μπορεί να αποδεχτεί την πραγματική του ταυτότητα. Προσωπικά δούλεψα πολύ με το σώμα, την έννοια της μεταμόρφωσης και την έννοια της εναλλαγής καθώς και της σύνθεσης, όλα με αναφορές στην έννοια της ταυτότητας.
Πως επηρέασε την παράσταση το συγκεκριμένο μέρος;
Ήταν μεγάλη μας χαρά να λάβουμε πρόσκληση από τον οργανισμό Greece in USA και να εγκαινιάσουμε με έργο μας την νέα πρωτοβουλία του οργανισμού Greece now. Ωστόσο, δεν επηρεαστήκαμε από το γεγονός ότι παρουσιάζαμε το έργο μας στην Νέα Υόρκη, δεδομένου ότι και στην Αμερική οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν πολλές δυσκολίες στην αποδοχή της διαφορετικότητας. Και αυτό, ιδιαίτερα σε αυτή τη χώρα, φαίνεται από την ιστορία της, από την ανάγκη που έχουν αναπτύξει διαφορετικές κοινότητες εκεί για οργανική και υγιή ενσωμάτωση αλλά κι από την ανάγκη τους για σεβασμό της διαφορετικότητας. Άρα, το γεγονός ότι παρουσιάσαμε ένα τέτοιο έργο στην Αμερική όχι μόνο δεν ενίσχυσε το εννοιολογικό πλαίσιο αλλά το τροφοδότησε κιόλας.

Τι νέες σκέψεις κάνατε για τον εαυτό σας μέσα από αυτή τη δουλειά μέχρι σήμερα;
Χαίρομαι που μπορώ να παρουσιάσω τα έργα μου στο εξωτερικό, όπου μπορώ και επισυνάπτω ενδιαφέρουσες συνέργιες και συνεργασίες με άλλους καλλιτέχνες, και που, μαζί με συναδέλφους, μπορούμε να θέτουμε ερωτήματα στο κοινό αλλά και στον εαυτό μας. Για μένα η δημιουργία είναι προσωπική υπόθεση και δεν έχει να κάνει τόσο με την φιλοδοξία όσο με την αγάπη, το πάθος και την πώρωση την οποία προσωπικά αισθάνομαι για τη δουλειά μου, τόσο στο κομμάτι της υποκριτικής από την ιδιότητά μου ως ηθοποιός όσο και στο κομμάτι της performance και της εικαστικής δημιουργίας.
Πότε ένας άνθρωπος υπάρχει πραγματικά;
Δύσκολη ερώτηση και πιστεύω ότι δεν μπορεί να είναι μια γενική ερώτηση διότι κινδυνεύουμε να πέσουμε σε διδακτισμό. Ο κάθε άνθρωπος ξέρει πώς μπορεί να υπάρξει και πώς θέλει να υπάρξει. Άρα δεν μου επιτρέπεται να εκπροσωπήσω άλλους ανθρώπους σε μία τόσο προσωπική ερώτηση. Όσο για μένα, υπάρχω μέσα από την δημιουργία και την δημιουργικότητα. Είναι τα μόνα που με κάνουν να μπορώ να υπάρχω, να σκέφτομαι, να αναμετριέμαι με τις δυνάμεις μου – να με προκαλώ ενδεχομένως – καθώς και να μαθαίνω και να ανακαλύπτω περισσότερο τον εαυτό μου αλλά και τον κόσμο. Μέσα από την περιέργεια, την δημιουργία και την δημιουργικότητα επενδύω στην διαβίου παιδεία.
Πώς μπορούμε να διεκδικήσουμε μια όμορφη ζωή;
Είναι μία ερώτηση η οποία απαντιέται αναδρομικά, μετά από χρόνια ζωής, λίγο πριν το τέλος, κοιτώντας πίσω με νοσταλγία… Υπάρχουν πολύ όμορφες στιγμές, υπάρχουν όμως και δύσκολες στιγμές… Έτσι είναι η ζωή: πολύπλευρη, πολύχρωμη, πολύπλοκη και ίσως τελικά η διαδικασία και το ταξίδι είναι αυτό που αξίζει.

Τι χαρίζει η τέχνη στην ζωή σας-μας;
Η τέχνη είναι ο τρόπος που ζούμε, είναι ο τρόπος που περπατάμε, ο τρόπος που αναπνέουμε, ο τρόπος που επισυνάπτουμε προσωπικές και διαπροσωπικές σχέσεις, ο τρόπος που μαγειρεύουμε, ο τρόπος που αγκαλιάζουμε τον άλλον άνθρωπο, ο τρόπος που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, άρα τέχνη είναι η ζωή και η διαδικασία της ζωής.
Τι σας δίνει δύναμη και πίστη για το μέλλον;
Η γενιά μου, οι νεότερες γενιές… Όλοι εμείς που έχουμε μάθει ότι ο λύκος είναι λύκος και που μπορεί να τα καταφέρουμε να ονειρευτούμε όλοι μαζί και να δημιουργήσουμε καλύτερες και πιο υγιείς δομές, ώστε να μπορούμε να συνυπάρχουμε αρμονικά.