Μετά την βράβευσή της με το Βραβείο της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών ως “πρωτοεμφανιζόμενος καλλιτέχνης (2013-2014)” η θεατρική ομάδα Ubuntu, παρουσιάζει στο Θέατρο 104 το έργο Το τραγούδι του έρωτα και του θανάτου του σημαιοφόρου Χριστόφορου Ρίλκε του  Rainer Maria Rilke. Ένας νεαρός ιππότης εν έτει 1662, βρίσκεται στο μέτωπο, ενάντια σε έναν εχθρό που δεν γνωρίζει, ανάμεσα στον πόνο, την απόγνωση και τον θάνατο. Για να καταφέρει να επιβιώσει προσπαθεί να ανακαλύψει γύρω του την ομορφιά και την ελπίδα. Ο Άρης Λάσκος και η Ελεάνα Καυκαλά μας μίλησαν για το σπουδαίο έργο του Ρίλκε και την παράσταση, τις δύσκολες εποχές και την εποχή μας, τις ελπίδες και τις ομορφιές που εκείνοι ανακαλύπτουν στην καθημερινότητα.

Τι σας συγκινεί στο κείμενο του Ρίλκε;

Ελεάνα: Η ανάγκη του να ανακαλύψει το μεγαλείο στα απλά, να βρει ομορφιά στην δυσχέρεια και χαμόγελο εκεί που ο δρόμος φαίνεται ότι βγάζει σε αδιέξοδο. Μια μεγάλη αγάπη για τη ζωή διατρέχει το έργο αυτό και τούτο είναι συγκινητικό. Συγκινητικό με την έννοια ότι μπορεί να θέσει σε κίνηση –όσο και όπως μπορούν η ποίηση και η λογοτεχνία – ανθρώπινους μηχανισμούς που στην εποχή μας τείνουν στην αδράνεια: φιλία, συντροφικότητα, συλλογικότητα, επιθυμία για ένα μεγάλο έρωτα. Ο ίδιος γράφει αλλού, στο Γράμματα σε έναν νέο ποιητή: Αν ίσως η καθημερινότητά σας σάς φαίνεται φτωχή, μην την καταφρονήσετε. Καταφρονήστε τον εαυτό σας που δεν είναι αρκετά ποιητής για να καλέσει κοντά του τα πλούτη της. Για μένα, Το τραγούδι του έρωτα και του θανάτου του σημαιοφόρου Χριστόφορου Ρίλκε, το κείμενο δηλαδή στο οποίο βασίζεται ο Σημαιοφόρος μας είναι ένας ύμνος στη ζωή.

Πως δουλέψατε για την παράστασή σας όπου συμπεριλαμβάνονται και μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν τον πόλεμο;

Άρης: Από την αρχή και λόγω μεγέθους του ποιήματος νιώθαμε ότι έπρεπε να το «ανοίξουμε», να το φέρουμε σε έναν εμφανή διάλογο με άλλο υλικό όχι από μυθοπλασία, αλλά από την πραγματικότητα. Αυτό που κάνει ο Ρίλκε είναι να ξεκινάει το ποίημα από μια –θα λέγαμε – εγκυκλοπαιδική καταγραφή των βιογραφικών στοιχείων του προγόνου του και ακαριαία πετάει αυτή την καταγραφή και ξεκινάει μια ποιητική ανάπλαση μιας φανταστικής βιογραφίας για το τι σημαίνει πραγματικά να είσαι «σημαιοφόρος». Σκάβει δηλαδή την εικόνα και ερευνά πίσω από το ηρωικό αποτύπωμα, θέλει να δει από τι υλικό είναι φτιαγμένος αυτός ο ήρωας και οι πράξεις του, τι σκέφτηκε τις τελευταίες του στιγμές, πως έζησε τη ζωή του. Αυτό ακριβώς κάναμε κι εμείς. Και ψάξαμε σε δύο δεξαμενές: αφενός σε βιογραφίες και συνεντεύξεις ανθρώπων που σήμερα θεωρούνται ήρωες (η Ρόζα Παρκς, οι έγχρωμοι Ολυμπιονίκες του 1968, ο Γιαν Πάλλατς, ο Γρηγόρης Λαμπράκης και πολλοί άλλοι) για να δούμε πως αντιλαμβάνονταν οι ίδιοι τη ζωή τους, τις πράξεις τους και αφετέρου σε μαρτυρίες επιζώντων από τους Παγκόσμιους πολέμους για να γεμίσουμε όλο αυτό το κενό που ηθελημένα αφήνει ο Ρίλκε ανάμεσα στις στροφές του. Όσο δουλεύαμε τη σκηνική μεταφορά του ποιήματος, τόσο ψάχναμε και ερευνούσαμε να εμπλουτίσουμε το πρωτογενές υλικό. Και όσο μπαίναμε πιο βαθιά και οι πρόβες προχωρούσαν, τόσο όμως το υλικό αυτό σαν να «πεταγόταν» απ’ έξω: ο Ρίλκε έχει γράψει με μια τέτοια συμπύκνωση που φαινόταν ανέφικτο να «παντρέψουμε» αυτά τα παράλληλα υλικά. Κι όμως, σπάσαμε τα κεφάλια μας και είχαμε τόση ανάγκη να κάνουμε πιο οικουμενική αυτή την ιστορία, που ο τρόπος βρέθηκε και είναι υποδόρια παρών: στις λεπτομέρειες των κοστουμιών μας, στις βουβές σκηνές, σε μια σκηνή λίγο πριν το τέλος… Γιατί τελικά τίποτα δεν είναι αυτό που φαίνεται.

Για τι αξίζει να παλεύεις στην ζωή;

Άρης: Θα μπορούσα να πω για την αξιοπρέπεια, για το διπλανό μας, για τη δικαιοσύνη. Αλλά νομίζω τελικά αξίζει να παλεύεις για την ίδια τη ζωή. Για τα θέλω σου, τα όνειρά σου, τις ωραίες συναντήσεις με άλλους ανθρώπους, για να γίνεσαι καλύτερος και κυρίως πιο συνειδητός. Να ξέρεις που πατάς, από που έρχεσαι και που θέλεις να πας. Υπάρχει τόση πολλή σχετικότητα και διάσπαση στην εποχή μας, που και μόνο να μπορέσεις να αρθρώνεις καθαρά τις δικές σου σκέψεις και όχι τα προϊόντα άλλων εγκεφάλων και κυρίως να είσαι σε ανοιχτό διάλογο με το συναίσθημά σου, είναι από μόνα τους τιτάνιες μάχες.

Ελεάνα: Αξίζει να παλεύεις για την χαρά, για την ελευθερία, για να έχεις μια δουλειά που σε κάνει καλύτερο άνθρωπο και να μπορείς να ζεις από αυτήν, για το δικαίωμα σου στον ελεύθερο χρόνο. Αξίζει να παλεύεις για τους δικούς σου, τους φίλους σου, τους έρωτές σου – για τους υπάρχοντες και για αυτούς που πρόκειται να έρθουν. Αξίζει να παλεύεις για το παρελθόν, το παρόν, το μέλλον σου. Αξίζει να παλεύεις για την δυνατότητά σου να κάνεις σχέδια. Αξίζει να παλεύεις για την δυνατότητά σου να παλεύεις. Αξίζει να παλεύεις για να μπορούν να παλεύουν και άλλοι. Αξίζει να παλεύεις για να μπορούν να παλεύουν και άλλοι μαζί σου.

Στην εποχή μας ποιος είναι ο «εχθρός»;

Άρης: Η ίδια η εποχή. Από οποιαδήποτε σκοπιά της. Και δεν νομίζω ότι λέω κάτι πρωτότυπο. Αλλά αν δεις το πόσες δουλειές κάνει ο καθένας για να ζήσει, πόσο δύσκολη έγινε η επικοινωνία μας, παρά το ότι θεωρητικά έχουμε όλα τα μέσα για το αντίθετο, πόσο κατακερματισμένες οι σχέσεις, σε πόση «συνάφεια» ζούμε, με τι βομβαρδισμό πληροφοριών και πόση πίεση και άγχος, δεν θα απορήσεις που έχουμε όλοι γίνει λίγο πιο τρελοί, πιο μη ανεκτικοί, πιο «μη άνθρωποι». Οπότε ο εχθρός είναι ακριβώς αυτό το «πλήθος», αυτή η ταχύτητα που μας κάνει να χάνουμε τους εαυτούς μας και το πιο επίφοβο για μένα, να ζούμε ζωές άλλων και όχι τις δικές μας. Ακριβώς γιατί εμείς δεν ξέρουμε τι θέλουμε από τη ζωή μας.

Ελεάνα: Η μεγάλη νίκη του «εχθρού» είναι ότι στην εποχή μας δεν έχει όνομα και παράλληλα έχει πολλά. Λέγεται φτώχεια, απόγνωση, προσφυγιά, ρατσισμός, φασισμός, αμάθεια, σύνορα, βόμβες, καπιταλισμός, ιδιώτευση, κατάθλιψη, χαμένη ελπίδα, παιδιά χωρίς σχολεία και δασκάλους και η λίστα δεν τελειώνει. Σε κάθε καμπή της Ιστορίας ο «εχθρός» επιτίθεται ως άλλος. Στο τέλος της ημέρας όμως πιστεύω ότι αυτός που θα μείνει όρθιος θα είναι ο Άνθρωπος.

Μπορεί να νικηθεί ο πόλεμος;

Άρης: Σαν καλλιτέχνης και σαν τριαντάρης οφείλω να πω ναι, όσο κι αν κάποιες φορές ο ουρανός φαίνεται να χαμηλώνει, οφείλω να πω ναι. Θέλω επίσης να εξομολογηθώ και κάτι: φέτος είχα μια απίθανη εμπειρία συμμετέχοντας στο Onassis Youth Festival όπου για 6 μήνες δούλεψα με 18 μαθητές Λυκείου πάνω στο αρχαίο δράμα. Ήταν συνταρακτικό να βλέπω ότι τις ίδιες αγωνίες που έχω εγώ, έχει και αυτή η τρυφερή γενιά. Κι όμως ήταν αποκαλυπτικό το ότι μέσα από την Τέχνη και σε τόσο λίγο διάστημα, είδα αυτά τα παιδιά, που στην αρχή αρκετά από αυτά δεν μπορούσαν να μιλήσουν ή να εκφραστούν, να υποστηρίζουν τους εαυτούς τους με θάρρος και να λειτουργούν ουσιαστικά ο ένας για τον άλλον, να είναι παρόντες και να γνωρίζουν τι ζητούν και να έχουν γίνει ομάδα. Οπότε ναι, ο πόλεμος μπορεί να νικηθεί. Αλλά θέλει συνεχή επαγρύπνηση, συνεχείς πολλές μάχες και πρώτα από όλα ξύλο με το εαυτό μας, να μην είμαστε ευγενικοί με τους εαυτούς μας. Και πολύ σκληρή και επισταμένη δουλειά.

Ελεάνα: «Νικημένο μου ξεφτέρι δεν αλλάζουν οι καιροί/ με φωτιά και με μαχαίρι πάντα ο κόσμος προχωρεί» έλεγε ο ποιητής. Ο πόλεμος μοιάζει να είναι εδώ από την αρχή του κόσμου. Νομίζω αρκεί η παραδοχή ότι τελικά μπορούν να αλλάξουν οι καιροί, ώστε να βρει και η ανθρωπότητα άλλους τρόπους να κάνει τα βήματά της προς τα εμπρός, να αλλάξει ηλικία.

Ποια θα ορίζατε ως επαναστατική πράξη στην εποχή μας;

Άρης: Να είναι κανείς ο εαυτός του, αλλά πρώτα από όλα να γνωρίζει ποιος είναι.

Ελεάνα: Επαναστατική πράξη στην εποχή μας είναι να ελπίζεις και να αισιοδοξείς. Να αγαπάς. Να αγαπάς την αλήθεια. Να μην λησμονείς. Να δίνεις το χέρι. Να ρίχνεις το βλέμμα και πέρα από το δικό σου το κορμί. Να γελάς. Να αλλάζεις. Να περπατάς, αν χρειαστεί ακόμα και με τα χέρια, σ΄αυτό τον ανάποδο κόσμο. Πάλι θα «κλέψω» Ρίλκε: Αν υπάρχουν τρόμοι μέσα σ’ αυτόν τον κόσμο είναι τρόμοι δικοί μας. Αν υπάρχουν γκρεμνοί, δικοί μας γκρεμνοί είναι. Κι αν πλάσουμε τη ζωή μας σύμφωνα με την αρχή πως πρέπει πάντα ν΄αποζητάμε το δύσκολο, τότε όλα εκείνα, που σήμερα ακόμα μας φαίνονται τόσο ξένα, θα πλημμυρίσουν εμπιστοσύνη και πίστη.

Τι σας δίνει δύναμη να συνεχίζετε;

Άρης: Οι συναντήσεις με ωραίους ανθρώπους, ένας καλός λόγος, η αγάπη από τους φίλους μου, ο έρωτας. Ό,τι με κάνει να ανασαίνω, είναι και αυτό που μου δίνει δύναμη.

Ελεάνα: Το ότι δεν πιστεύω στη ζωή μετά το θάνατο. Ό,τι είναι να γίνει θα συμβεί εδώ και τώρα. Το ότι το σύμπαν υπήρχε πριν και θα υπάρχει και μετά από εμάς δεν είναι λόγος για αδράνεια. Πρέπει να κάνουμε αυτή την μικρούτσικη την ζωή μας να έχει κάποιο νόημα.

Ποιοι είναι οι στόχοι της ομάδας; Ποιες οι δυσκολίες που έχετε συναντήσει και ποια η μεγαλύτερη χαρά;

Άρης: Πέρα από τον προφανή, που είναι να γίνονται ωραίες και επιτυχημένες καλλιτεχνικά δουλειές, ο στόχος είναι η συνάντηση και η γνωριμία με ωραίους ανθρώπους. Είμαστε πολύ περήφανοι για παράδειγμα για τη φετινή πρώτη μας συνεργασία με τον Κορνήλιο Σελαμσή, που υπογράφει τη μουσική της παράστασης. Τον γνωρίσαμε φέτος, ενώ τριγύριζε πολλά χρόνια στο μυαλό μας, και όταν ήρθε ήταν σαν να γνωριζόμαστε χρόνια. Δώσαμε πολλή χαρά ή κάθε πλευρά στην άλλη. Αυτού του είδους η συνάντηση, η ουσιαστική και βαθιά, όταν δύο κόσμοι ενώνονται είναι ο στόχος της ομάδας: να δημιουργηθεί ένα πλαίσιο ωραίας επικοινωνία πρώτα μεταξύ μας, ώστε μέσω των παραστάσεών μας να μπορέσουμε τελικά να πούμε κάτι. Σε αυτό το δρόμο βέβαια υπάρχουν και δυσκολίες. Η οικονομική κατάσταση είναι το πιο καίριο σημείο. Με τόσο περιορισμένα μπάτζετ και τόσο υψηλά κόστη (ασφάλιση, ενοίκια, κατασκευές, φορολογία) είναι πολλές φορές πρακτικά αδύνατον να μπεις σε παραγωγή ή θα πρέπει πάντα να προσαρμόζεις τα καλλιτεχνικά σου σχέδια στον οικονομικό παράγοντα: περιορισμό στο μέγεθος του θιάσου, του αριθμού των παραστάσεων, κτλ κτλ. Επίσης επειδή οι ομάδες είναι ανθρώπινα συστήματα, προστριβές, άγχη προσωπικά και καμιά φορά οι κακοί μας εαυτοί μπαίνουν μπροστά. Αλλά, νομίζω πως με τα χρόνια έχουμε καταφέρει να λειάνουμε αυτές τις ακμές και να είμαστε μαζί ουσιαστικά. Και τελικά αυτή είναι η πιο μεγάλη μας χαρά. Το ότι, όπως λέει και ο Ρίλκε στο ποίημα του «εκείνοι ανθίζουν μέσα από τα συντρίμμια». Και είμαστε ακόμα εδώ.

Ποιο κομμάτι του κειμένου σας έρχεται συχνά στο μυαλό;

Ελεάνα: «Γιατί αυτό που διηγείται ο ένας, το ‘χουν ζήσει όλοι, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο. Λες και υπάρχει μια μονάχα μάνα». Μια τέτοια ιστορία «διηγούμαστε» στον «Σημαιοφόρο». Αυτό είναι για μένα και το θέατρο το ίδιο. Αυτές οι ιστορίες που τις διηγούνται κάποιοι πάνω σε μια σκηνή, αλλά τις έχουν ζήσει όλοι, κατά τον ίδιο ακριβώς τρόπο.

Άρης: Η πρώτη στροφή. «Κι απόκαμε τόσο το κουράγιο, και θέριεψε τόσο η νοσταλγία. Δεν υπάρχουν πια βουνά, μήτ’ ένα δέντρο. Τίποτα δεν τολμά να ορθωθεί. Ξένα καλύβια ζαρώνουν διψασμένα κοντά σε βουρκωμένα πηγάδια. Πουθενά ένας πύργος.» Μου φαίνεται πολύ γνώριμη η μεταφορά αυτή…

ο Σημαιοφόρος

μια παράσταση βασισμένη στο ποίημα

“Το τραγούδι του έρωτα και του θανάτου

του σημαιοφόρου Χριστόφορου Ρίλκε”

του RAINER MARIA RILKE

Συντελεστές:

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΡΑΣΙΔΑΚΗ
ΣΚΗΝΟΘΕΣΙΑ: ΕΛΕΑΝΑ ΤΣΙΧΛΗ
ΕΡΕΥΝΑ, ΔΡΑΜΑΤΟΥΡΓΙΑ: ΕΛΕΑΝΑ ΤΣΙΧΛΗ, ΑΡΗΣ ΛΑΣΚΟΣ
ΠΑΙΖΟΥΝ: ΑΡΗΣ ΛΑΣΚΟΣ, ΕΛΕΑΝΑ ΚΑΥΚΑΛΑ
ΜΟΥΣΙΚΗ: ΚΟΡΝΗΛΙΟΣ ΣΕΛΑΜΣΗΣ
ΣΚΗΝΙΚΑ – ΚΟΣΤΟΥΜΙΑ: ΤΙΝΑ ΤΖΟΚΑ
ΦΩΤΙΣΜΟΙ: ΣΤΕΛΛΑ ΚΑΛΤΣΟΥ
ΒΟΗΘΟΣ ΦΩΤΙΣΤΡΙΑΣ: ΣΤΕΒΗ ΚΟΥΤΣΟΘΑΝΑΣΗ
ΒΟΗΘΟΙ ΣΚΗΝΟΓΡΑΦΟΥ – ΕΝΔΥΜΑΤΟΛΟΓΟΥ: ΤΖΕΛΑ ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΥ, ΜΑΙΡΗ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ
ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΣΗΣ: ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ, MAΚΙΓΙΑΖ: ΕΜΥ ΠΑΝΟΥΡΓΙΑ
ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ: ΜΑΡΙΑΝΝΑ ΠΑΠΑΚΗ, ΝΩΝΤΑΣ ΔΟΥΖΙΝΑΣ

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Τοποθεσία: Θέατρο 104 (Κεντρική Σκηνή), Ευμολπιδών 41, Γκάζι-Μετρό Κεραμεικός
Ημερομηνία: Πρεμιέρα: Σάββατο 21 Απριλίου 2018, στις 21.00
Παραστάσεις: Σάββατο και Κυριακή στις 21.00
μέχρι τις 26 Μαΐου 2018. Διάρκεια: 65΄΄
Πληροφορίες – Κρατήσεις Θέσεων: Τηλ.: 2103455020
Τιμές εισιτηρίων: 12 ευρώ (κανονικό), 8 ευρώ (φοιτητικό, άνω των 65), 5 ευρώ (ανεργίας, ατέλεια ηθοποιών και σκηνοθετών)