Δήμητρα Πεμούση / Η χειροποίητη πλευρά του θεάτρου

Η Δήμητρα Πεμούση κάνει θέατρο με τα χέρια της. Ονειρεύεται ιστορίες, οραματίζεται εικόνες, κατασκευάζει φιγούρες και δημιουργεί παραστάσεις. Με την Ομάδα Θεάτρου Αφού έχουν ετοιμάσει και παρουσιάζουν την παράσταση Δαίδαλος και Ίκαρος στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, καθώς και τη παράσταση Οι καλοί και οι κακοί πειρατές στο Θέατρο Αλκμήνη. Μας μίλησε για τις δουλειές της, τους λόγους που επέλεξε να αφηγηθεί τις συγκεκριμένες ιστορίες και τον τρόπο που δουλεύει για αυτές. Για την χειροποίητη πλευρά του θεάτρου και όσα της έχει μάθει. Για τους νεαρούς θεατές και τον κόσμο που ανοίγεται μπροστά τους.

Τι κινητοποίησε την παράστασή σας; Πως δουλέψατε γι αυτή;

Η ανάγκη μου να αφηγηθώ αυτή τη συγκεκριμένη ιστορία με έναν άμεσο και χειροποίητο τρόπο.
Ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος είναι, απ’ όσο γνωρίζω, ο πρώτος πτητικός μύθος της ανθρωπότητας. Πραγματεύεται αυτές τις διαχρονικές επιθυμίες και ανάγκες του ανθρώπου και γι’ αυτό δε σταματά να γοητεύει την κάθε γενιά. Είναι μια αφήγηση που κουβαλά πανανθρώπινα ζητήματα: την ελευθερία, την επιθυμία να ξεπεράσεις τα όρια, αλλά και την ευαισθησία του ανθρώπου που κατασκευάζει μόνος του τα «φτερά» του για να δοκιμάσει να πετάξει.

Το χαρτί, με την απλότητά του αλλά και την απρόσμενη δύναμή του, μου άνοιξε δρόμο για να δημιουργήσω έναν ολόκληρο κόσμο που ξεδιπλώνεται μπροστά στα μάτια του θεατή. Ένα υλικό εύθραυστο και ταυτόχρονα ισχυρό, ικανό να μεταμορφώσει την αφήγηση σε ζωντανό, τρισδιάστατο τοπίο.

Δουλέψαμε συλλογικά, μελετώντας τον μύθο όχι μόνο ως αφήγηση, αλλά και ως εικαστικό τοπίο. Μαζί με τη θεατρολόγο και project manager Αλεξάνδρα Λιακοπούλου, τον, τον Κωνσταντίνο Κωστόπουλο που με τους μαγικούς φωτισμούς του έδωσε νέα διάσταση στο σκηνικό περιβάλλον, τον Παύλο Νικολακόπουλο που με τη φαντασία και την ευαισθησία του στην εικαστική επιμέλεια έντυσε κάθε εικόνα με ποιότητα και βάθος, τον Μανώλη Μανουσάκη που έγραψε πρωτότυπη μουσική ηχογραφώντας ήχους από παιδιά διαφόρων χωρών σε συνεργασία με το Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, και την Ευρυδίκη Πεμούση που κατασκεύασε τις χάρτινες κούκλες Όλοι μαζί μπήκαμε σε μια διαδικασία που έμοιαζε με απίστευτο ταξίδι — και, να το πω αλλιώς, με μια κοινή ανάσα δημιουργίας.

Τι νέο μάθατε για τον εαυτό σας μέσα από αυτή τη δουλειά μέχρι τώρα;

Έμαθα να εμπιστεύομαι την ευθραυστότητα. Το χαρτί δεν κρύβει τα ίχνη του· ό,τι διπλώσεις, ό,τι κόψεις, μένει εκεί και γίνεται μέρος της ιστορίας. Μέσα από αυτή τη διαδικασία συνειδητοποίησα πόσο με συγκινεί η απλότητα, όταν αποκαλύπτει τόση δύναμη.

Επίσης, ήταν μια εμπειρία συναρπαστική και απαιτητική το να ενώσω διαφορετικές τεχνικές σε ένα ενιαίο σύνολο. Αυτό μου έδειξε μια πλευρά της δουλειάς μου που δεν είχα δοκιμάσει με τέτοια ένταση και μου άνοιξε νέους δρόμους στη δημιουργία.

Τι θα επιθυμούσατε ιδανικά να αποκομίσουν οι νεαροί θεατές από τον μύθο του Δαίδαλου και του Ίκαρου;

Θα ήθελα τα παιδιά να φύγουν με την αίσθηση ότι κάθε μύθος μιλάει για κάτι που αφορά και τη δική τους ζωή. Ο Δαίδαλος και ο Ίκαρος δεν είναι μόνο μια ιστορία για μια πτήση…

Είναι μια ιστορία για την ανάγκη του ανθρώπου να δημιουργήσει, να δοκιμάσει τα όριά του, να επινοήσει τρόπους για να κατακτήσει την ελευθερία του.

Εύχομαι οι νεαροί θεατές να εμπνευστούν να χρησιμοποιούν τη φαντασία τους, να κατασκευάζουν τα δικά τους «φτερά», να πιστεύουν ότι μπορούν να ανοίξουν δρόμους ακόμη κι όταν όλα μοιάζουν αδύνατα.

Παράλληλα ανεβαίνει για 2η χρονιά και η παράσταση «Οι καλοί και οι κακοί πειρατές». Σε τι διαφέρει αυτή η παράσταση και τι νέο προσφέρει στους μικρούς θεατές;

Είναι μια πιο παιχνιδιάρικη και πολύχρωμη πειρατική περιπέτεια, όπου οι κακοί πειρατές απειλούν ενώ οι καλοί πειρατές απαντούν με χιούμορ και ανεμελιά, μετατρέποντας κάθε στιγμή σε παιχνίδι. Είναι μια διαδραστική παράσταση που δημιουργεί ένα περιβάλλον όπου τα παιδιά μπορούν να γελάσουν, να συμμετέχουν και να ανακαλύψουν τελικά ότι οι «καλοί» και οι «κακοί» δεν είναι παρά μόνο ρόλοι που μπορούν να αλλάξουν.

Είναι ακόμη μία χειροποίητη και προσεγμένη παραγωγή, όπου η ομάδα Αφού διασκευάζει το πολύ αγαπημένο βιβλίο του Αντώνη Παπαθεοδούλου και της Ίριδας Σαμαρτζή, σε σκηνοθεσία δική μου. Σε συνεργασία με τον καταξιωμένο εικαστικό Παύλο Νικολακόπουλο, δημιουργήσαμε έναν ιδιαίτερο σκηνικό κόσμο φτιαγμένο από χάρτινα pop-up σκηνικά και κατασκευές, χειροκίνητες προβολές και μαγικούς φωτισμούς, ενώ την παράσταση ντύνει η πρωτότυπη μουσική του Μανώλη Μανουσάκη. Στη σκηνή, οι ταλαντούχες περφόρμερ Ήβη Ναθαναήλ Αναγνώστη και Αναστασία Γυλλού –που συνδυάζουν υποκριτική και κουκλοθέατρο– μας παρασύρουν σε μια θαλασσινή περιπέτεια γεμάτη διάδραση, εκπλήξεις και παιχνίδι.

Πώς δημιουργείται ο νέος θεατής;

Όταν ένα παιδί μπαίνει σε μια αίθουσα και βλέπει ότι το περιμένει ένας κόσμος φτιαγμένος γι’ αυτό, με σεβασμό και φαντασία, τότε αρχίζει να γίνεται θεατής. Χρειάζεται απλώς να νιώσει ότι το αφορά.

Ο νέος θεατής γεννιέται μέσα από τη χαρά, το παιχνίδι και την έκπληξη. Κι από τη στιγμή που κάτι τον αγγίζει και τον κάνει να θέλει να ξανάρθει στο θέατρο, έχει ήδη ανοίξει ένα παράθυρο στη δική του φαντασία.

Ποιος είναι ο πυρήνας της δουλειάς της ομάδας σας; Ποιοι οι στόχοι σας;

Στον πυρήνα μας υπάρχει πάντα η ανάγκη να πούμε μια ιστορία. Αυτό μας κινεί. Και ψάχνουμε συνεχώς καινούργιες τεχνικές, διαφορετικούς τρόπους για να το κάνουμε. Μας αρέσει να φτιάχνουμε κόσμους, περιβάλλοντα που να ανοίγουν χώρο για τη φαντασία του παιδιού.

Αγαπάμε πολύ το χειροποίητο, τις μικτές τεχνικές, τον πειραματισμό με υλικά. Έτσι μπορούμε να μιλήσουμε στο παιδί αληθινά, να το εμπνεύσουμε, να το ταξιδέψουμε, και την ίδια στιγμή να πλησιάσουμε κι εμείς τον κόσμο του. Εκεί είναι ο στόχος μας: να συναντηθούμε με τον θεατή με ειλικρίνεια και φαντασία.

Τι σας δίνει δύναμη και πίστη για το μέλλον;

Νομίζω ότι αυτό που μας δίνει δύναμη είναι το ότι ήδη βρισκόμαστε μέσα σε μια ροή. Όσο συνεχίζουμε να δουλεύουμε, να λέμε ιστορίες και να συναντιόμαστε με τα παιδιά, αυτή η ροή μάς παρασύρει και αποκτά από μόνη της μια δυναμική που δεν μπορώ να φανταστώ ότι θα σταματήσει.

Η ανάγκη να δημιουργούμε είναι δική μας, αλλά παίρνει νόημα μέσα από αυτή τη συνάντηση. Το θέατρο είναι πάντα ένας τόπος συνάντησης, ανταλλαγής και ζωντανής εμπειρίας. Η καθημερινή μας ενασχόληση με αυτό μάς εμπνέει — κι αν είχαμε τον χρόνο, θα θέλαμε να πραγματοποιήσουμε όλες τις ιδέες μας και να αφηγηθούμε όλες τις ιστορίες που μας συγκινούν.