Συνήθως, η προσωπικότητα ενός ανθρώπου αντανακλάται σε όλες τις εκφάνσεις της ζωής του. Ο τρόπος που εργάζεται, που διασκεδάζει, που μιλά ή που κινείται αποκαλύπτουν κάτι για τον χαρακτήρα του. Παρατηρώντας αυτές τις λεπτομέρειες, ενδεχομένως να μπορούμε να τον γνωρίσουμε ή και να τον κατανοήσουμε. -Με την ίδια μέθοδο που κατανοεί ένας ηθοποιός τον ρόλο που θα υποδυθεί, ακόμα κι αυτούς που είναι εκ διαμέτρου αντίθετοι από τον ίδιο -. Στην περίπτωση της Ηλιάνας Μαυρομάτη, οι λεπτομέρειες αυτές αποκαλύπτουν συνέπεια στις θέσεις και την αισθητική, φυσικότητα στην εξέλιξη, ωριμότητα αλλά και ανοιχτή διάθεση για το καινούργιο που ενέχει κάθε εποχή. Μας μίλησε για την φετινή σεζόν και την πορεία της. Για τα μαθήματα, τους μαθητές της και τις κοινές αναζητήσεις τους. Το θέατρο, την καθημερινότητα και τα σημεία που συμπίπτουν.

Με μία θεατρική δουλειά τη σεζόν που ολοκληρώνεται και με παρουσία στην τηλεόραση, που την είδαμε να δυναμώνει πολύ μετά τον covid, πως σε βρίσκουμε αυτή την περίοδο;

Πράγματι πριν λίγο καιρό τελειώσαμε τις παραστάσεις στο Υποσκήνιο του Μεγάρου Μουσικής με το έργο Αισθηματική Αγωγή / Ένα αρχείο ρωγμών σε σκηνοθεσία Παντελή Φλατσούση. Ήταν μια πάρα πολύ ωραία εμπειρία, χαίρομαι πολύ που συμμετείχα σε αυτή τη δουλειά. Παίξαμε για λίγες παραστάσεις και ευελπιστούμε να την παρουσιάσουμε ξανά για να μπορέσει να την δει περισσότερος κόσμος. Τώρα είμαι σε περίοδο γυρισμάτων στην σειρά Ηλέκτρα στην Ερτ και στο εργαστήρι μου που κάνω τα μαθήματά μου και κάθε Σάββατο έχουμε το ομαδικό μάθημα Αυτοσχεδιασμού και Υποκριτικής. Σιγά σιγά ξεκινούν και τα μαθήματα της προετοιμασίας για την εισαγωγή στις δραματικές σχολές.

Πως έχει αλλάξει η δουλειά σας τα τελευταία χρόνια με τις διεκδικήσεις που έχουν λάβει χώρα και για τις συμβάσεις σας αλλά και γενικότερα; Παρατηρείς αλλαγές;

Μέχρι στιγμής δεν έχει υπογραφεί κάποια σύμβαση και αυτό είναι ένα από τα βασικά αιτήματα του σωματείου μας. Υπάρχουν κάποιες ζυμώσεις προς αυτήν την κατεύθυνση, αλλά ακόμα δεν υπάρχει το επιθυμητό αποτέλεσμα. Νομίζω ότι αυτή είναι και η μεγαλύτερη πληγή στη δουλειά μας. Από το 2012 αν δεν κάνω λάθος που καταργήθηκε η συλλογική σύμβαση με άλλοθι τα μνημόνια τότε, δεν αποκαταστάθηκε ποτέ και έκτοτε δουλεύουμε στον αέρα. Ελπίζω σε ένα άμεσο αποτέλεσμα.

Η θέση της γυναίκας σε αυτό το επάγγελμα ποια είναι; Έχουμε φτάσει πλέον σε ένα σημείο που μπορεί κανείς πιο εύκολα να μιλήσει για κάτι χώρις φόβο;

Νομίζω το γυναικείο ζήτημα το συναντάει κανείς σε όλο το κοινωνικό και εργασιακό φάσμα και σε όλες τις συνθήκες. Δεν εξαιρούμαστε κι εμείς από αυτόν τον κανόνα. Στην πραγματικότητα ούτε εκεί έχει λυθεί κανένα θέμα, ούτε το κίνημα του me too κατάφερε επί της ουσίας να αλλάξει κάτι. Οι γυναίκες εξακολουθούμε να είμαστε λιγότερο καλά πληρωμένες από τους άνδρες, εξακολουθούμε να είμαστε περισσότερες στη διεκδίκηση μιας δουλειάς από τους άνδρες και όπως βλέπουμε οι γυναικοκτονίες είναι πια καθημερινό φαινόμενο. Μάλλον χειρότερα είναι τα πράγματα στο κομμάτι της βίας που δέχεται μια γυναίκα σε όλο το φάσμα της ζωής της. Εγώ προσωπικά δεν νιώθω ότι έχει συντελεστεί κάποια αλλαγή.

Συν το ότι παρατηρούμε πως ένα θύμα που μιλάει εκτίθεται οριακά ανεπανόρθωτα.

Συμφωνώ. Και πια δεν ξέρω κι αν ο τρόπος να καταγγελθεί μια τέτοια κατάσταση είναι τα ΜΜΕ ή τα social media. Η έκθεση που συνεπάγεται μια τέτοια κίνηση, μου φαίνεται λάθος τακτική. Παρόλο που η εμπιστοσύνη μας στην δικαιοσύνη είναι πολύ κλωνισμένη, μάλλον είναι ο μόνος τρόπος για να καταγγελθεί κάτι.

Πως διαχειρίζεσαι την ανασφάλεια που έχει η δουλειά του ηθοποιού από σεζόν σε σεζόν;

Με ασκήσεις ηρεμίας, με βαθιές αναπνοές, με διαλογισμό. Προσπαθώ να υπενθυμίζω στον εαυτό μου κάθε φορά που μένω στον αέρα πως αυτή είναι η φύση αυτής της δουλειάς και αυτός είναι ο τρόπος που μπορεί να υπάρξει κανείς κάνοντας ένα καλλιτεχνικό επάγγελμα στον τόπο και την κοινωνία που ζούμε. Είναι πολύ δύσκολο. Δεν συνηθίζεται. Με ταράζει ακόμα, παρόλο που κάνω πλέον αρκετά χρόνια αυτή τη τη δουλειά.

Πως επιλέγεις δουλειές;

Είτε διεκδικώ δουλειές που με ενδιαφέρουν είτε φιλτράρω τις προτάσεις που μπορεί να μου γίνουν κυριώς μέσα από καλλιτεχνικά κριτήρια. Το βασικό κριτήριο είναι εάν με ενδιαφέρει η συνεργασία με τους ανθρώπους που πρόκειται να έρθω σε επαφή. Μετά έρχεται το υλικό που έχουμε στα χέρια μας και βέβαια οι εργασιακές συνθήκες.

Και στο δίλημμα οικονομικό κίνητρο σε αντίθεση με κάτι καλλιτεχνικά κατώτερο από αυτό που θα ήθελες ιδανικά, τι απαντάς;

Στο θέατρο δεν υπάρχει καν αυτό το δίλημμα. Θεωρώ πως για να προκύψει ένα καλλιτεχνικό αποτέλεσμα που να έχει ουσία, πρέπει να τηρούνται και οι επαγγελματικοί όροι. Όχι απαραίτητα να βγουν πολλά χρήματα, αλλά να υπάρχουν επαγγελματικές συνθήκες εργασίας. Στην τηλεόραση που οι συνθήκες εργασίας είναι τελείως διαφορετικές, νομίζω ο οικονομικός παράγοντας παίζει μεγαλύτερο ρόλο.

Πως δουλεύεις έναν ρόλο που ίσως είναι εκ διαμέτρου αντίθετος με την προσωπικότητά σου; Πως τον διαπραγματεύεσαι;

Νομίζω είναι ευχής έργον να είναι αντίθετος με την προσωπικότητα του ηθοποιού ένας ρόλος γιατί του δίνει το άλλοθι και το δικαίωμα να βουτήξει σε περιοχές που είναι “απαγορευμένες” ηθικά, συναισθηματικά, συμπεριφορικά. Έναν τέτοιο ρόλο τον προσεγγίζω όπως και κάποιον που είναι πιο κοντά μου, απλώς ίσως με λιγότερες αντιστάσεις, χωρίς να τον κρίνω τόσο πολύ.

Πρέπει να τον κατανοήσεις έναν τέτοιο ρόλο;

Ναι. Πρέπει να κατανοήσεις τις επιθυμίες του, τον πυρήνα του, τα κίνητρά του, τον τρόπο που σκέφτεται και που σχετίζεται με τους ανθρώπους, την ποιότητα της ενέργειάς του, τη σωματική του συμπεριφορά, τις λέξεις που χρησιμοποιεί και το γιατί τις χρησιμοποιεί. Αυτή είναι η μαγεία στη δουλειά μας.

Στην ζωή σου σημαντικό χώρο καταλαμβάνει και το εκπαιδευτικό κομμάτι. Πως δουλεύεις πάνω σε αυτό; Από τα μαθήματά σου, τι θα ήθελες να πάρει κάποιος;

Το πρώτο που με απασχολεί είναι το να απολαμβάνει κανείς τη διαδικασία της μάθησης και την επαφή με την τέχνη μας. Να νιώθει ασφαλής ως προς το ότι μπορεί να δοκιμάσει και να εκτεθεί χωρίς να νιώσει άσχημα, να μπορεί να κάνει λάθη και να γελάσει με αυτά. Θέλω το μάθημα να είναι μια ασφαλής και δημιουργική διαδικασία. Αμέσως μετά έρχεται το κομμάτι της τεχνικής. Να καταλάβει ο μαθητής, ο υποψήφιος φοιτητής, ακόμα και ο επαγγελματίας ηθοποιός που μπορεί να έρθει ότι η τέχνη μας έχει και μια επιστημονική διάσταση με μεγάλο τεχνικό και ιστορικό κομμάτι που καλό είναι να λαμβάνουμε πολύ σοβαρά υπόψιν για να μπορούμε να πατήσουμε σε σταθερή βάση. Νομίζω ότι τελικά αυτοπεποίηθηση και ασφάλεια στον καλλιτέχνη δημιουργεί η τεχνική.

Ωστόσο η έκθεση είναι κάτι πολύ τρομακτικό για έναν ενήλικα.

Αυτό είναι ένα ζήτημα που συζητάμε συχνά στο μάθημα. Η μεγάλη διαφορά ενός ενήλικα με ένα παιδί που παίζει και υποδύεται ρόλους είναι ότι για το παιδί αυτού του είδους το παιχνίδι είναι αυτονόητο και το κάνει χωρίς καμία αντίσταση. Όσο μεγαλώνουμε φοβόμαστε να κάνουμε τις φαντασιώσεις μας πράξεις. Νομίζουμε ότι είναι παιδιάστικό, ότι θα γίνουμε ρεζίλι. Οι καλλιτέχνες έχουμε αυτό το μεγάλο προσόν, να κάνουμε πράξη μέσω του έργου ενός συγγραφέα τις φαντασιώσεις μας, με άλλοθι την καλλιτεχνική μας ανάγκη. Για να μπορέσει ένας ενήλικας να κάνει αυτό το βήμα απαιτεί μια διαδικασία.

Το πετυχαίνετε μέσα από τα μαθήματα;

Νομίζω ναι. Η μεγαλύτερη μας χαρά είναι να καταφέρουμε να απελευθερωθούμε πάνω στη σκηνή.

Τι χαρίζει το θέατρο στη ζωή μας και στη ζωή σου;

Νομίζω χαρίζει άλλα δώρα στους καλλιτέχνες και άλλα στους θεατές. Στον καλλιτέχνη χαρίζει αυτό που είπαμε τώρα, την απελευθέρωση και την απενοχοποίηση σε ό,τι έχει να κάνει με την έκφραση και την επικοινωνία μέσα από μία συνθήκη που ας πούμε δεν είναι πραγματική. Στον θεατή από την άλλη έχω την εντύπωση ότι χαρίζει την δυνατότητα να βλέπει τα ανθρώπινα πάθη πάνω στη σκηνή που μπορεί να είναι πολύ κοντά με τα δικά του και μέσω αυτού καθησυχάζεται ως προς το ότι και ο ίδιος μπορεί να τολμήσει να ζήσει όπως το κάνουν και οι ήρωες ενός έργου. Είναι μία πολύ οξύμορη διαδικασία το θέατρο σαν λειτουργία, αλλά φαίνεται είναι τόσο βαθιά ανάγκη που θα υπάρχει πάντα στη ζωή μας.

Ένα από τα σημαντικότερα πράγματα που βιώνει ένας θεατής είναι η αίσθηση της συλλογικότητας.

Ισχύει. Βρίσκεσαι σε έναν χώρο με άλλους ανθρώπους και μοιράζεσαι κοινή εμπειρία. Συχνά πολύ έντονη. Και όντως έχει σημαντικό συλλογικό στοιχείο. Όπως και η παρουσία του ηθοποιού πανω στη σκηνή έχει αίσθηση δημόσιας θέσης, έστω και μέσα από τη δραματουργία.

Μπορεί το θέατρο να φέρει κάποια κοινωνική αλλαγή ή εκ των πραγμάτων μια παράσταση απευθύνεται σε κάποιον που είναι έτοιμος να την δεχτεί;

Είναι και δικός μου προβληματισμός εάν η τέχνη μπορεί γενικά να πραγματοποιήσει κάποια κοινωνική αλλαγή. Δεν νομίζω ότι μπορεί να γίνει άμεσα αυτό. Νομίζω όμως, ότι μπορεί να εκπαιδεύσει συνειδήσεις και να λειτουργήσει προσθετικά μαζί με άλλες δράσεις που θα κάνει. Και φυσικά, να λειτουργήσει καθησυχαστικά και ανακουφιστικά στην ψυχή του θεατή, δείχνοντάς του πως υπάρχει και κάτι άλλο πέρα από το δύσκολο ή σκοτεινό που αντιμετωπίζουμε όλοι στην ζωή μας. Υπάρχει και κάτι που το υπερβαίνει αυτό. Μπορεί να εμπνεύσει τον άνθρωπο η τέχνη. Και αναλόγα με τις γενικότερες συνθήκες μπορεί να λειτουργήσει ενισχυτικά. Έχω την εντύπωση ότι άμεσες αλλαγές μέσα από την τέχνη δεν μπορούν να γίνουν.

Το θέατρο διαχρονικά ακολουθεί την εποχή του, χωρίς να μπορώ να εκτιμήσω αν αυτό συμβαίνει και στη δική μας.

Νομίζω και στην δική μας ισχύει. Δηλαδή το γεγονός ότι ζούμε μία εποχή οπισθοχώρησης των κινημάτων, των επαναστάσεων, των κοινωνικών ζυμώσεων και όχι σε μία φωτεινή εποχή, αντανακλάται και στο θέατρο. Βρίσκεται ας πούμε, σε εμπορική εποχή. Σε εποχές που οι κοινωνίες βράζουν και ανατρέπουν και οι λαοί βγαίνουν μπροστά, το θεάτρο ακολουθεί. Γίνονται κι εκεί μεγάλες τομές.

Έχεις ελεύθερο χρόνο;

Στην πραγματικότητα όχι, αλλά προσπαθώ να τον βρω κι εκεί που δεν υπάρχει. Διεκδικώ μες τη μέρα να βγω βόλτα με το σκυλί μου, να δω φίλους που δεν θέλω να τους χάνω ή να δω μια σειρά και να διαβάσω ένα βιβλία. Προσπαθώ πολύ να κρατάω ισορροπία.

Ποια είναι επαναστατική πράξη στην εποχή μας;

Το να προσπαθεί κανείς να είναι δικαίος. Να βγαίνει μπροστά και να υπερασπίζεται κάποιον που το έχει ανάγκη. Να αναλαμβάνει ευθύνη.

Είσαι αισιόδοξη για το μέλλον;

Είμαι. Πιστεύω πολύ στους κύκλους που κάνει ιστορία που στο μυαλό μου τουλάχιστον, αποδεικνύουν ότι τελικά η ανθρωπότητα πάει μπροστά. Δεν ξέρω αν θα προλάβουμε να ζήσουμε κάποια αλλαγή ή κάποια καλύτερη εποχή, αλλά πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα έρθει. Συνήθως από τις πολύ δύσκολες συνθήκες γεννιούνται και οι μεγάλες λύσεις.

Τι σου δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;

Η σχέση μου με τους ανθρώπους μου. Η σχέση μου με τα σκυλιά μου. Η τέχνη μου, το διάβασμα, η ψυχανάλυση.

Επόμενα σχέδια;

Είμαι σε μεταβατικό στάδιο αυτή τη στιγμή και δεν μπορώ να πω κάτι με σιγουριά. Ελπίζω σε μια κάλη θεατρική δουλειά και σε μία τηλεοπτική συνέχεια.

Φωτογραφίες & Βίντεο : Κωνσταντίνος Γκιώνης