Αναστασία Χατζάρα & Δημήτρης Λιόλιος / Σύγχρονες δυναμικές και διαχρονικές δυνάμεις του κλασικού

Έχει τεράστιο ενδιαφέρον το γεγονός ότι πάντα στρεφόμαστε στο κλασικό για να αναζητήσουμε απαντήσεις και ερωτήματα για την εποχή μας. Ζητήματα φλέγοντα που ανακύπτουν και μας απασχολούν βασανιστικά, μπορούν να απαντηθούν στα κείμενα των κλασικών συγγραφέων. Πως ορίζεται η ταυτότητά μας; Πως μπορούμε να διεκδικήσουμε την θέση μας σε αυτόν τον κόσμο; Που αρχίζουν και που τελειώνουν τα προσωπικά μας όρια; Ο Δημήτρης Λιόλιος, με συνοδοιπόρο την Αναστασία Χατζάρα, διασκεύασε Το Ημέρωμα της Στρίγγλας του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ και σκηνοθέτησε την παράσταση Στρίγγλα που παρουσιάζεται κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο ΕΛΕΡ – Ελένη Ερήμου. Μας μίλησαν για το έργο, την παράσταση που ετοίμασαν και όλα όσα κινητοποίησε μέσα τους. Για τους αγώνες που έχουν αξία. Για την δύναμη της τέχνης να μας κινεί και να μας μετακινεί.

Τι σας κινητοποίησε το ενδιαφέρον στο έργο του Σαίξπηρ; Γιατί το επιλέξατε;

Αναστασία Χατζάρα: Το ημέρωμα της Στρίγγλας είναι ένα έργο που από την πρώτη στιγμή σε προκαλεί να κοιτάξεις πέρα από την επιφάνεια, να αμφισβητήσεις τα κοινωνικά πρότυπα και τις αντιφάσεις που μας χαρακτηρίζουν. Αντιπροσωπεύει την ανάγκη να σπάσουμε τη σιωπή γύρω από τις σχέσεις εξουσίας και τις έμφυλες αντιφάσεις που επηρεάζουν την καθημερινότητά μας. Επιλέξαμε αυτό το έργο γιατί μας άγγιξε για το πώς πραγματεύεται την έννοια του “συμβιβασμού” και της “μεταμόρφωσης”, θέματα που μας φαίνονται περισσότερο από ποτέ επίκαιρα.

Δημήτρης Λιόλιος: Είναι αυτό το σημείο αναφοράς, αυτό που μας αναγκάζει να δούμε την ανθρώπινη φύση όπως είναι, χωρίς καμία εξωραϊσμένη προσποίηση. Υπάρχουν μέσα στο έργο θεμελιώδη ερωτήματα γύρω από την εξουσία, την ανισότητα, αλλά και τη σύγκρουση μεταξύ του προσωπικού και του κοινωνικού. Αυτό με αρχικά με γοήτευσε και ταυτόχρονα μας κινητοποίησε. Ο Σαίξπηρ μας μιλά για αυτά τα διαχρονικά θέματα με έναν τρόπο που παραμένει αφοπλιστικά σύγχρονος. Θέλαμε να φτιάξουμε μια διασκευή η οποία θα αναδεικνύει όλες αυτές τις δυναμικές που είναι έντονα παρούσες στην κοινωνία μας σήμερα.

Πως δουλέψατε για την παράστασή σας;

Δημήτρης Λιόλιος: Η δουλειά μας πάνω στην παράσταση ήταν μια συνεχής αναζήτηση για το πώς πραγματικά συνομιλεί το έργο σήμερα. Προσπαθήσαμε να αναδείξουμε το κείμενο χωρίς να το εξωραΐσουμε ή να το παρερμηνεύσουμε. Ήταν σημαντικό για μας να κατανοήσουμε και να φέρουμε στο προσκήνιο τις αντιφάσεις και τις ανθρώπινες συγκρούσεις που παραμένουν αναλλοίωτες. Κάθε πρόβα ήταν μια διαδικασία ενσωμάτωσης. Η σφοδρότητα των συναισθημάτων σε μια κωμική επιφάνεια.

Αναστασία Χατζάρα: Η συνεργασία μας στη διασκευή ήταν καθοριστική για τη δημιουργία της παράστασης. Δεν θέλαμε να απομακρυνθούμε από τον πυρήνα του πρωτότυπου. Αυτό το έργο απαιτεί να δεις τους χαρακτήρες πέρα από τις προκαταλήψεις και να τους κατανοήσεις στις πολλαπλές τους διαστάσεις. Προσπαθήσαμε να δώσουμε στους ήρωες μια διάσταση που να είναι σύμφωνη με τις προκλήσεις του σήμερα, χωρίς να χάσουμε την ουσία.

Τι νέο έμαθες για τον εαυτό σου μέσα από αυτή τη δουλειά μέχρι τώρα; Ποιες νέες σκέψεις έκανες;

Αναστασία Χατζάρα: Για μένα, αυτή η παράσταση ανέδειξε τη σημασία του να αναγνωρίζουμε τις αντιφάσεις μέσα μας και να μη φοβόμαστε να τις φέρουμε στην επιφάνεια. Κάθε στιγμή της διαδικασίας με έκανε να αναρωτιέμαι για τις δικές μου περιοριστικές πεποιθήσεις και τα στερεότυπα που συχνά ασυνείδητα ακολουθούμε. Επίσης, συνειδητοποίησα πόσο μπορεί ο θεατρικός χώρος να γίνει μια γέφυρα που μας επιτρέπει να κατανοήσουμε και να ανατρέψουμε τις κοινωνικές νόρμες που μας πλαισιώνουν.

Δημήτρης Λιόλιος: Η εργασία μας πάνω στη «Στρίγγλα» με έκανε να αναλογιστώ πόσο αλληλοσυνδεδεμένα είναι τα προσωπικά μας βιώματα με τα κοινωνικά σχήματα. Συνειδητοποίησα, για άλλη μια φορά, ότι οι επιλογές μας είναι και καθρέφτες προσωπικών αντιφάσεων και φόβων. Η παρατήρηση αυτών των μηχανισμών και η ενσωμάτωσή τους στο θέατρο ήταν για μένα μια αποκαλυπτική εμπειρία για το πόσο βαθιά επηρεάζουν οι κοινωνικές προσδοκίες τις σχέσεις μας.

Με ποιον τρόπο μπορούμε να αντισταθούμε σε στερεότυπικες αντιλήψεις ετών;

Δημήτρης Λιόλιος: Η αντίσταση στα στερεότυπα απαιτεί από εμάς να σπάσουμε τον κύκλο της αδράνειας και να αμφισβητήσουμε όλα όσα θεωρούμε δεδομένα. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε τις δομές εξουσίας και πώς αυτές επιδρούν, είτε στο θέατρο είτε στην καθημερινότητα μας. Η τέχνη είναι ίσως ο πιο ισχυρός τρόπος να προβάλλουμε αντίσταση, να δημιουργήσουμε νέες αφηγήσεις που αναδεικνύουν το διαφορετικό και ανοίγουν δρόμους χωρίς προκαταλήψεις.

Αναστασία Χατζάρα: Θεωρώ ότι η αμφισβήτηση των κοινωνικών ρόλων, η επαναδιαπραγμάτευση της ταυτότητας μας και η ανοιχτή συζήτηση για αυτά τα ζητήματα είναι τα πρώτα βήματα. Η τέχνη, το θέατρο, δημιουργούν τους χώρους όπου αυτός ο διάλογος μπορεί να λάβει σάρκα και οστά, και το πιο σημαντικό, μας ενθαρρύνει να δούμε ο ένας τον άλλον πέρα από τα περιοριστικά στερεότυπα που καθορίζουν την αντίληψή μας.

Γιατί ενώ γίνονται τόσοι αγώνες πρέπει ακόμα να μιλάμε για αυτονόητα δικαιώματα;

Αναστασία Χατζάρα: Γιατί δυστυχώς υπάρχουν κοινωνικές και πολιτικές καταστάσεις που συνεχώς αμφισβητούν ή παραβιάζουν αυτά τα δικαιώματα. Οι αγώνες δεν είναι ποτέ ολοκληρωμένοι, και οι κοινωνίες πολλές φορές ανατρέπουν ή ξεχνούν κεκτημένα δικαιώματα, που ίσως να φαίνονται αυτονόητα, αλλά δεν είναι για όλους. Επομένως, κάθε φορά, είναι καθήκον μας να θυμόμαστε ότι η δουλειά δεν τελείωσε.

Δημήτρης Λιόλιος: Η μάχη για τα αυτονόητα είναι συνεχής, αέναη, ακριβώς γιατί ο όρος “αυτονόητο” είναι μια έννοια αφηρημένη. Κι αυτό μπορεί να γίνει εξαιρετικά επικίνδυνο. Παρά τους αγώνες, εξακολουθούν να υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες, αντιφάσεις και νοοτροπίες που παραμένουν ανθεκτικές στην αλλαγή. Η επαγρύπνηση είναι αναγκαία γιατί ακριβώς – τίποτα δεν είναι δεδομένο, ειδικά όταν κάτι παραμένει αμφισβητούμενο ή όταν παρερμηνεύεται σκοπίμως από ορισμένα τμήματα της κοινωνίας.

Το θέατρο σε ποιον απευθύνεται; Έχει την δύναμη να πραγματοποιήσει κοινωνικές ή προσωπικές αλλαγές;

Δημήτρης Λιόλιος: Το θέατρο εξ ορισμού είναι ένα λαϊκό θέαμα και απευθύνεται σε όλους και στον καθένα ξεχωριστά, χωρίς διακρίσεις. Μια τομή στον χρόνο. Η δύναμή του έγκειται στο ότι μπορεί να αναδείξει και να φέρει στην επιφάνεια αυτά που συνήθως μένουν σιωπηλά ή κρυμμένα, αυτά που παραμονεύουν. Όταν αναλαμβάνει την ευθύνη του λόγου του, με ειλικρίνεια και επαγγελματισμό, τότε μπορεί και να προκαλέσει προσωπικές ή κοινωνικές μετακινήσεις. Έχει αυτή την “λυρική” δύναμη που μπορεί να μας προβληματίσει, να αφυπνίσει, ακόμα και να καταδείξει, επηρεάζοντας και δημιουργώντας ερωτήματα και χώρο για αλλαγή.

Αναστασία Χατζάρα: Το θέατρο είναι μια μορφή τέχνης που έχει το δικαίωμα να αφυπνίζει και να μας εμπνέει. Συνομιλεί και απευθύνεται σε όλους. Έχει τη δυνατότητα να προκαλέσει, να αντιδράσει και να αλληλεπιδράσει με όλα αυτά τα φανερά και τα κρυφά νοήματα και ανησυχίες. Κι όταν μιλάει “προσωπικά” μπορεί και να δημιουργήσει χώρο για αλλαγή.

Τι σου δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;

Αναστασία Χατζάρα: Η δύναμή μου έρχεται από την πίστη στις ανθρώπινες σχέσεις, από την οικογένεια μου και την κοινή μας πορεία. Αυτό που με ενθαρρύνει είναι η πεποίθηση ότι κάθε στιγμή μπορεί να φέρει κάτι καινούργιο και δημιουργικό.

Δημήτρης Λιόλιος: Η καθημερινότητα μας είναι γεμάτη αντιφάσεις και προκλήσεις. Πιστεύω ότι η καλλιτεχνική δημιουργία μπορεί να είναι μια μορφή αντίστασης και σίγουρα κινητήριος δύναμη μέσα σε ένα σχεδόν δυστοπικά παρόν. Η δύναμη που προκύπτει από την πίστη στον άνθρωπο. Η βαθιά ουσιαστική επικοινωνία, ο έρωτας, η αλληλεγγύη, οι μικρές καθημερινές πράξεις αντίστασης και το γεγονός ότι υπάρχουν ακόμα κάποιοι που αγωνίζονται.