Διαβάζετε καθημερινά;

Κατά κάποιον τρόπο ναι, είτε για έρευνα στο πλαίσιο πρόβας και δραματουργικής διαδικασίας, είτε για προσωπική μου ανάγκη.

Από ποια ανάγκη σας προκύπτει η αναγνωστική συνήθεια;

Νομίζω πρόκειται για έμφυτη ανάγκη σε όλους κι όλες μας, ανεξάρτητα από το πόσο και πώς την ικανοποιεί ο καθένας και η καθεμιά. Θέλω να πω, πρόκειται για τάση που παρατηρείται από καταβολής της ανθρωπότητας. Ο άνθρωπος αρέσκεται να παρακολουθεί ιστορίες, μικρής ή μεγάλης διάρκειας αφηγήσεις, γραμμικές ή μη, να επισκέπτεται κατά κάποιον τρόπο νοερά παράλληλα σύμπαντα, να προσλαμβάνει πληροφορία για τον κόσμο που τον περιβάλλει αλλά και γι’ αυτόν που κρύβει μέσα του και συχνά ερήμην του, να απορροφάει τροφή για σκέψη με σχεδόν την ίδια ένταση και επιμονή που αποζητάει τροφή και νερό για να μην πεθάνει βιολογικά.

Τι προσφέρει στη ζωή σας;
Νομίζω καλύπτει τις παραπάνω ανάγκες.

Πως διαλέγετε ποιο βιβλίο θα διαβάσετε;

Συνήθως ανατρέχω και βασίζομαι σε συστάσεις ανθρώπων για τους οποίους γνωρίζω ή έστω εικάζω ότι μοιραζόμαστε πάνω κάτω κοινές ανησυχίες, επιθυμίες, θεάσεις του κόσμου. Όταν χαζεύω βιβλία στις βόλτες στα βιβλιοπωλεία ή σε σπίτια φίλων με διαθέσιμες σε κοινή θέα βιβλιοθήκες ή σε παραλίες και δροσερές σκιές – που είναι αγαπημένος τόπος ήσυχης και συγκεντρωμένης ανάγνωσης – συνηθίζω να διαβάζω τα αυτάκια ή και διαγώνια κάποια αποσπάσματα από τα βιβλία και ανάλογα να τα βάζω στα υπόψιν. Ακολουθώ επίσης συγγραφείς που έχω ήδη γνωρίσει μέσα από κάποιο βιβλίο τους που με είχε αναστατώσει.

Ποιος είναι ο ορισμός του καλού βιβλίου;

Προσωπικά μιλώντας, κάτι που με βεβαιότητα ψάχνω σε ένα βιβλίο είναι να μπορώ να αφουγκραστώ την ειλικρινή ανάγκη του/της συγγραφέα να μοιραστεί μαζί μου το έργο που φτάνει στα χέρια μου. Εξυπακούεται ότι αν δεν συμβεί κάτι τέτοιο και γενικότερα αν δεν καταφέρω να επικοινωνήσω με τον άνθρωπο που γράφει, δεν το χρεώνω ούτε σε μένα ούτε σ’ αυτόν. Επίσης ιδανικά ζητάω από το περιεχόμενο ενός βιβλίου να μην προσβάλλει το αξιακό μου σύστημα, αλλά κι αυτό το λέω με επιφύλαξη, είμαι ας πούμε από τις περιπτώσεις του αναγνωστικού κοινού που το «Ταξίδι στην Άκρη της Νύχτας» με είχε συνταράξει κι ας ήταν ο Σελίν έτσι αντιδραστικός, αντισημίτης και αποκρουστικός.

Ποια είναι η ιδανική συνθήκη διαβάσματος; Που διαβάζετε συνήθως;

Καλώς ή κακώς απολαμβάνω το διάβασμα όταν έχω χρόνο και δεν είμαι φορτωμένη με προβλήματα που χρήζουν συνεχούς μέριμνας. Πολλές φορές προκύπτει και μια άλλη ευτυχής συγκυρία, όταν τα διαβάσματα που απαιτούνται σε πλαίσιο δουλειάς τροφοδοτούνται κι από τα άλλα, τα πιο προσωπικά, μια διαδικασία που συνήθως είναι αμφίδρομη. Οπωσδήποτε οι διακοπές συνιστούν κατάλληλο τοπίο για την αναγνωστική δραστηριότητα. Αν και με στενοχωρεί να καταφεύγω σε τέτοια κλισέ και όχι μόνο σε ό,τι αφορά το διάβασμα. Θα ήθελα ιδανικά οι ανέμελες περίοδοι της ζωής μου και της ζωής όλων μας να μην ετεροκαθορίζονται από το γεγονός ότι μια μάλλον κοπιαστική καθημερινότητα πρέπει, λίγες μετρημένες φορές μέσα στο χρόνο, να «διακόπτεται», προκειμένου να ανασάνουμε και να τα βγάλουμε πέρα στη συνέχεια. Κατά τ’ άλλα, μου αρέσει το διάβασμα σε καναπέ και πολυθρόνα, σε χαλί, σε μπαλκόνι, σε αμμουδιά, σε πλοίο και τραίνο – σε αμάξι και ΜΜΜ ζαλίζομαι, δεν τα καταφέρνω – σε πάρκο, στο κρεβάτι πριν ή μετά τον ύπνο. Αν και αυτό το τελευταίο γινόταν πολύ συχνότερα και πολύ πιο απερίσπαστα πριν την εποχή αυτή με τη δεδομένη πρόσβαση στο διαδίκτυο. Μιλάω δηλαδή – και μάλιστα με ελαφριά νοσταλγία, δεν το κρύβω – για τότε που διαβάζαμε κι εφημερίδες.

Ο Κάφκα είπε: «Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής». Υπάρχουν βιβλία που σας έχουν κάνει να νιώσετε έτσι; Αν ναι, ποια;

Υπέροχη εικόνα. Ο Πύργος του είναι ένα τέτοιο βιβλίο για μένα. Κι όπως υπάρχουν κάποια βιβλία που έχουν αυτό τον αντίκτυπο στο σώμα και το μυαλό μου, σύμφωνα με τη διατύπωση του Κάφκα δηλαδή, έτσι μπορώ να ανακαλέσω και άλλα, εξίσου πολύ αγαπημένα, που ίσως δε σπάνε τον πάγο με τη βίαιη πτώση ενός τσεκουριού, αλλά ας πούμε τον λιώνουν, είναι ο τρόπος τους πιο ήπιος, πιο τρυφερός και μου είναι και πάλι στον ίδιο βαθμό αναγκαία. Οπωσδήποτε το σοκ που σου προκαλεί ένα βιβλίο εξαρτάται και από τη συνθήκη και την περίοδο που το διαβάζεις. «Τα Γενέθλια» και το «Όταν ο Ήλιος» της Ζωρζ Σαρή που διάβασα στα 11 ή τα «Σταφύλια της Οργής» και το «Έγκλημα και Τιμωρία» που διάβασα στα 14 – και θα ήθελα κάποια στιγμή να ξαναδιαβάσω με ενήλικο μάτι – τα θυμάμαι σαν τσεκούρια, σαν το τσεκούρι με το μέλι της Ζατέλη στην Αρραβωνιαστικιά. Χωρίς αυτό να σημαίνει βέβαια ότι σε εκείνες τις ηλικίες αντιλαμβανόμουν την ψυχή μου σαν παγωμένη θάλασσα, ναι; Κι ευτυχώς μετά, όσο μεγάλωνα, υπήρξε και ανάλογη συνέχεια στα αναγνωστικά μου βιώματα και νιώθω ατόφια ευγνωμοσύνη που κάπως τα έφερε η ζωή και υιοθέτησα αυτή τη συνήθεια. Η εμπειρία να διαβάζεις ένα βιβλίο με το οποίο ο εσωτερικός σου κόσμος συνομιλεί σε τέτοιο βάθος και με τέτοια απενοχοποίηση που αιφνιδιάζεται ως και ο ίδιος. Η συγκίνηση εκείνη που σε πιάνει όταν συναισθάνεσαι μια λανθάνουσα συγγένεια με κάτι φαινομενικά ξένο. Ε, αυτές είναι αξίες ανεκτίμητες.

Ποιο βιβλίο θα προτείνατε σε κάποιον να διαβάσει;
Δύσκολη ερώτηση όπως και η προηγούμενη, μου είναι ειλικρινά δύσκολο σε αυτή τη συνθήκη να ξεχωρίσω ένα ή δυο βιβλία.

Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτήν την περίοδο;

Διαβάζω τον «Πόλεμο των Φτωχών» του Ερίκ Βιγιάρ από εκδόσεις Πόλις, τα «Σώματα που Άλλαξαν τη Θωριά τους», του Θεόδωρου Παπαγγελή από Gutenberg, που ουσιαστικά είναι σκέψεις πάνω στις Μεταμορφώσεις του Οβίδιου, καθώς και ένα βιβλίο με τον τίτλο «Ερημοποίηση» του Εθνικού Κέντρου Κοινωνικών Ερευνών, μια σταχυολόγηση άρθρων που αφορούν το φαινόμενο της ερημοποίησης. Α, επίσης στα παρασκήνια του Αντόνιο, της παράστασης όπου παίζω, διαβάζω μια συνομιλία μεταξύ Κεν Λόουτς και Εντουάρ Λουί, λέγεται «Διάλογος για την Τέχνη και την Πολιτική», με επίμετρο του Θανάση Καμπαγιάννη, από τις εκδόσεις Αντίποδες.

Μοιραστείτε μαζί μας την πρώτη του φράση…

Δυστυχώς το τελευταίο δεν το έχω εύκαιρο αυτή τη στιγμή. Θα μοιραστώ λοιπόν τρεις φράσεις:
«Τον πατέρα του τον κρέμασαν, αιωρήθηκε σαν ένα σάκος γεμάτος σπόρους.»
«Τα δυο δέντρα που βλέπεις πάνω σ’ εκείνη τη ράχη, φυτρωμένα το ένα πλάι στο άλλο, ήταν κάποτε άνθρωποι, ένα αγαπημένο κι αχώριστο αντρόγυνο.»
«Η ερημοποίηση ως ανθρώπινη απουσία και στειρότητα των τόπων.»
Βλέπω τώρα, έτσι όπως είναι η παράθεση των φράσεων, ότι σαν να συνομιλούν μεταξύ τους.

Η Τατιάνα Πίττα συμμετέχει στην παράσταση του έργου «Αντόνιο ή το μήνυμα» της Λούλας Αναγνωστάκη που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Χρήστου Θεοδωρίδη στο Βιομηχανικό Πάρκο ΠΛΥΦΑ.

Γραμμένο στο εξωτερικό, κατά τη διάρκεια της δικτατορίας των συνταγματαρχών, το έργο ανέβηκε τον Φεβρουάριο του 1972 στο Θέατρο Τέχνης για ελάχιστες παραστάσεις. Πενήντα χρόνια μετά από το πρώτο – και μοναδικό – ανέβασμά του, η Ορχήστρα των Μικρών Πραγμάτων επαναπροσεγγίζει το έργο της Αναγνωστάκη, εστιάζοντας στην άσκηση της εξουσίας και τη βία που αυτή συνεπάγεται.