Διαβάζετε καθημερινά;

Είναι σαν την ανάγκη να πιεις καφέ. Αν σου τον κόψουν για δυο μέρες, αντέχεις βέβαια αλλά είσαι μες τα νεύρα. Το διάβασμα είναι ο τρόπος μου να συμμετέχω στον κόσμο. Όχι από κριτική σκοπιά. Θα έλεγα για τη χαρά της γνώσης αν δεν ακούγεται πολύ σχολικό. Βλέπετε, εκτός από πεζογραφία και ποίηση υπάρχει και η ιστορία και η λαογραφία. Υπάρχουν τόσοι πολλοί και ωραίοι τρόποι να ταξιδεύεις από τη θέση σου… Πώς το είπαν; Να πετάς αετό ακόμα και χωρίς ουρανό. Κάπως έτσι.

Από ποια ανάγκη σας προκύπτει η αναγνωστική συνήθεια;

Το αυτονόητο της γνώσης πρώτα πρώτα. Κι έπειτα η κλειδαρότρυπα της ζωής των άλλων. Η επινόηση που δικαιώνει το ανθρώπινο φαντασιακό, τα νοερά ταξίδια που αγαπώ. Ο κόσμος δεν αντέχεται χωρίς ιστορίες, αφηγήσεις, περιπέτειες, εν τέλει διαφυγές. Λένε πως αυτός που ψάχνει για ιστορίες, ψάχνει να διαφύγει πρώτα απ’ όλα ο ίδιος.

Τι προσφέρει στην ζωή σας;

Αν μιλάμε για λογοτεχνία, πέρα από την τέρψη του ταξιδιού, εκθέτω τον εαυτό μου σε συγκρούσεις (εκ του ασφαλούς βέβαια) που ωστόσο οδηγούν σε σκέψεις καθημερινές, σκέψεις που κάνουμε όλοι. Αυτό συμβαίνει επειδή ο πεζογράφος έχει πει την αλήθεια για όσα νιώθει, δεν υποκρίνεται τον σωστό και ηθικό, είναι απλά ο εαυτός του. Πολλές φορές μέσα από τη σκέψη του άλλου ξετυλίγω κουβάρια της δικιάς μου ζωής. Αν μιλάμε για ποίηση, εκεί συντελείται κάτι μαγικό. Οι λέξεις που αναδίνουν συναισθήματα σε γραπώνουν από το πρόσωπο χωρίς πάντα να ξέρεις το λόγο, λειτουργούν κάπως σαν τα ψυχαναλυτικά σύμβολα που δεν πάει ο νους σου τι φανερώνουν ή πώς και γιατί σε επηρεάζουν.

Πως διαλέγετε ποιο βιβλίο θα διαβάσετε;

Από την κριτική που θα πέσει στα χέρια μου και θα αισθανθώ πως το θέμα με αγγίζει. Πολλές φορές όμως διαλέγω με βάση την αφηγηματική τεχνική, το προσωπικό στυλ του συγγραφέα που μου αρέσει. Γράφω κι εγώ και η τεχνική του λόγου είναι από τις πιο ενδιαφέρουσες ασκήσεις για το νου.

Ποιος είναι ο ορισμός του καλού βιβλίου;

Πολύ προσωπικό και ευαίσθητο για γενικεύσεις. Νομίζω πάντως πως κερδίζει επάξια το χαρακτηρισμό ένα βιβλίο που σε βυθίζει στον άλλο εαυτό σου. Όχι απαραίτητα επειδή ενδοσκοπεί στους χαρακτήρες. Καμιά φορά οι υπαινιγμοί που δουλεύουν υπόγεια, έχουν καλύτερα αποτελέσματα.
Επίσης καλό είναι ένα βιβλίο που σε τυραννάει ακόμα και όταν το έχεις αφήσει πολύ καιρό πίσω σου. Που σε έχει προβληματίσει ή το σπουδαιότερο σου έχει αφήσει την αίσθηση μιας γροθιάς στο στομάχι που ωστόσο έφαγες με τον πιο ντελικάτο τρόπο. Θυμάμαι όταν διάβασα το Μη μ’ αφήσεις ποτέ του Καζούο Ισιγκούρο για ένα υποθετικό μέλλον της ανθρωπότητας πολύ πολύ ρεαλιστικό, τόσο που στις πρώτες τριάντα σελίδες δεν είχα καταλάβει πως επρόκειτο για την εφιαλτική εξέλιξη της ανθρώπινης κλωνοποίησης.
Σε κάθε περίπτωση πάντως το αυτονόητο προτέρημα μιας αφήγησης είναι η ικανότητα του αφηγητή να κρατάει το ενδιαφέρον του αναγνώστη ζωντανό. Άρα η πλοκή και η ευρηματικότητα χρειάζονται σε ένα καλό βιβλίο και – πιστέψτε με – δεν είναι καθόλου το εύκολο κομμάτι. «Οι συγκρούσεις» είναι ο εφιάλτης κάθε συγγραφέα. Αλλά ο «πόλεμος» και τα «οικογενειακή μυστικά» είναι υπερκορεσμένα. Φυσικά σήμερα η οικονομική κρίση και το μεταναστευτικό με τα αδιέξοδά τους αποτελούν πεδία διαπάλης και συγκρούσεων πρόσφορα για ανάλυση. Αρκεί να μην ανήκεις στην παλιά γενιά που θέλει να επεξεργαστεί τα δικά της βιώματα: δεκαετία του εξήντα, δικτατορία, Πολυτεχνείο.

Ποια είναι η ιδανική συνθήκη διαβάσματος; Που διαβάζετε συνήθως;

Οπουδήποτε. Στο μετρό. Στο σαλονάκι των γιατρών και των πεζότατων κρατικών υπηρεσιών. Στο κομμωτήριο. Όχι πως δε με τρομάζει η ιδέα πως επιδιώκω να απομονώνομαι όπου οι άνθρωποι κοινωνικοποιούνται, αλλά κανείς δεν είναι τέλειος, κι εγώ έχω αποδεχτεί πως απέχω πολύ από αυτό.

Ο Κάφκα είπε: «Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής». Υπάρχουν βιβλία που σας έχουν κάνει να νιώσετε έτσι; Αν ναι, ποια;
Μια και μιλάμε για Κάφκα, Η μεταμόρφωση, γιατί ένιωσα την απόγνωση και τις πόρτες να μου κλείνουν στη μούρη. Καθόλου εύκολο να μεταφέρεις τέτοια συναισθήματα αφηγηματικά, εννοώ χωρίς σκηνική παρουσία. Επίσης Μπόρχες, σχεδόν σε όλο το έργο του για την ενδοσκόπηση των ηρώων του. Ακόμα Νικόλο Αμανίτι για το φρέσκο νεανικό τρόπο του να μεταφέρει την παιδική μας ηλικία σε μυθιστόρημα. Είναι το μυθιστόρημα που θα ήθελα κάποτε να γράψω. Βαθύ και ταυτόχρονα ανάλαφρο σαν το μπαλόνι που κρατούσαμε παιδιά. Το Θα σε πάρω να φύγουμε είναι τόσο συνεπές με τη σκληρή αλήθεια του παιδιού που με κάνει να αναρωτιέμαι για την εντύπωση που έχουμε για την παιδική ηλικία. Την αθωότητα, την τρυφερότητά της. Σηκώνει όμως πολύ βάρος, περισσότερο απ’ όσο έχουμε ως τώρα διαγνώσει. Επίσης η εβδομηντάχρονη νομπελίστα καναδέζα Αλίς Μονρό για την ξεκάθαρη οπτική στα διηγήματά της, μια ιμπρεσσιονιστική οπτική που μου θυμίζει κοφτές τσεκουριές της δικής μου ζωής, διλήμματα και μύχιες σκέψεις που δεν τόλμησα να εμπιστευτώ ούτε στον εαυτό μου. Πρωτότυπη και έξυπνη επίσης και η τεχνική της.

Ποιο βιβλίο θα προτείνατε σε κάποιον να διαβάσει;
Τα διηγήματα της Αλίς Μονρό. Την Καρδερίνα της Ντόνα Ταρτ. Επίσης Καλέντ Χοσείνι. Είναι αφγανός και γράφει για τον ταραγμένο τόπο του, την καταπίεση των γυναικών και των παιδιών, τη σκληρότητα που με την απαιδευσία εκτρέπεται σε βαρβαρότητα. Χαρταετοί πάνω απ’ την πόλη είναι το ένα του βιβλίο, και Στη χώρα των χρυσών ήλιων ένα ακόμα. Επίσης Ζυράννα Ζατέλη για το ταξίδι στο όνειρο. Το πάθος χιλιάδες φορές, Και με το φως του ήλιου επανέρχονται. Τομ Ρομπ Σμιθ, Η φάρμα. Σκοτεινό και πρωτότυπο. Επίσης. Αθώο αίμα, Π. Ντ. Τζέημς. Ομοίως σκοτεινό και ανατρεπτικό. Ακόμη Χέρτα Μίλλερ, νομπελίστα, Ο άγγελος της πείνας. Για τη ρεαλιστική γραφή της. Και φυσικά Ξανθούλη. Την Κυριακή έχουμε γάμο. Πικρό, ανθρώπινο, συγκινητικό.

Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτήν την περίοδο;

Έχω πάρει με τη σειρά όλα τα βιβλία του Τομ Ρομπ Σμιθ γιατί πέρα από την ενδιαφέρουσα πλοκή και αφήγηση μου αρέσει η σπιρτόζικη τεχνική του φλας μπακ, τα ευρηματικά «κλειδιά του».

Μοιραστείτε μαζί μας την πρώτη του φράση…
Δεν είναι γνωμικό, σαν της Καρένινα του Τολστόι. Καθόλου αντιπροσωπευτικό της δουλειάς του. Ας είναι. Είναι από τον Μυστικό Λόγο. «Στη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου είχε ανατινάξει τη γέφυρα του Καλάτς στη γραμμή άμυνας του Στάλινγκραντ, δυναμίτισε εργοστάσια αφήνοντας μόνο αποκαίδια και έκαψε αφύλαχτα διυλιστήρια μαυρίζοντας τον ουρανό με τους καπνούς του φλεγόμενου πετρελαίου».

Η Φραντζέσκα Κολυβά είναι δικηγόρος και συγγραφέας. Έχει δημοσιεύσει τρία βιβλία, το ΦΤΟΥ ΚΑΙ ΒΓΑΙΝΩ (Εκδόσεις Καστανιώτη) / ευθυμογράφημα, τον Κηδεμόνα (Εκδόσεις Πατάκη), και τα Κουφέτα με πικραμύγδαλο (Εκδόσεις Περίπλους) / μυθιστορήματα. Τώρα τελειώνει και το νέο της μυθιστόρημα με θέμα τη ζωή των γυναικών. Τίτλος: Τα κορίτσια του Ίκαρου.