Η Μάνια Παπαδημητρίου συμμετέχει στην παράσταση του εμβληματικού έργου του Μολιέρου, Ντον Ζουάν, κρατώντας τον απαιτητικό και ενδιαφέροντα ρόλο του υπηρέτη του Ντον Ζουάν, Σγαναρέλ, που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Διαμαντή στο Θέατρο Σημείο. Μας μίλησε για την επιστροφή της στις θεατρικές σκηνές μετά την δύσκολη περσινή σεζόν, αλλά και τις ιδιαιτερότητες της τρέχουσας. Για το έργο του Μολιέρου, την παράστασή του, το πως λειτούργησε μέσα της όλη αυτή την περίοδο και πως λειτουργεί τώρα με τους θεατές. Την δύναμη της τέχνης να κινεί τις ζωές μας, αλλά και να κινείται η ίδια, αυθύπαρκτη προς τα μπρος.

Πως είναι η επιστροφή στο θέατρο μέτα από έναν τόσο δύσκολο χρόνο και σε μία εκ νέου απαιτητική συγκυρία;

Γυρίσαμε στο θέατρο ουσιαστικά πέρυσι το Μάρτιο Τότε εργαζόμουν πάνω σε ε΄να σχέδιο για το 1821 σε συνεργασία με την ΑΣΚΤ Το παρουσιάσαμε τον Ιούλιο στις αρχές Αμέσως μετά στα πλαίσια των διοργανώσεων της Περιφέρειας Αττικής παρουσιάσαμε ένα κείμενο για το 1922 με σκοπό να συνεχίσουμε εφόσον μπορέσουμε τις παραστάσεις μέσα στην επόμενη χρονιά Και τον Σεπτέμβριο παρουσιάσαμε στα πλαίσια των διοργανώσεων του Δήμου Αθηναίων μια μουσικοθεατρική παράσταση με άξονα την Αθήνα των συνεστιάσεων και του γλεντιού -Ό,τι δηλαδή μας απαγορεύεται εξαιτίας της συνθήκης της πανδημίας, ό,τι μας έχει λείψει. Έπειτα ξεκινήσαμε τις πρόβες για την παράστασή μας του Ντόν Ζουάν στο θέατρο Σημείο με κέφι και λαχτάρα να ξαναβρεθούμε σε παραστάσεις όχι μόνο ad hoc αλλά σε θέατρο ρεπερτορίου. Δουλέψαμε πάρα πολύ ωραία με τον Αλέξανδρο και τον Όμηρο και την Δανάη. Ηταν και είναι μια αληθινά γόνιμη συνεργασία. Οι πρόβες ουσιαστικά είχαν ξεκινήσει από το καλοκαίρι. Ανεβήκαμε τον Νοέμβριο και πάνω που αρχίσαμε και είμαστε στη μέση ακριβώς τσούπ συμβαίνει το κύμα με την Ο. Μοιάζει με σκοτσέζικο ντούς όλο αυτό. Να δίνεις όλη σου την δύναμη την ψυχή, να φτιάχνεις κάτι, να έχει κόσμο και ξαφνικά πάλι τρόμος. Το θέατρο είναι τέχνη όπου πρέπει να είσαι σε επαφή με τον άλλον. Δεν μπορείς να κάνεις σκόντο ούτε στις κινήσεις, ούτε στην επαφή που χρειάζεται. Κάνουμε τεστ κάθε μέρα και παίζουμε. Αλλά και αλλού αυτό κάνανε και ξαφνικά βρεθήκανε με κρούσμα και κατεβήκανε. Πραγματικά παίζεις σαν να μην υπάρχει αύριο. Και λες πότε θα περάσει όλο αυτό το παράλογο πράγμα; Σκέπτομαι όλους όσοι ξεκίνησαν και κατέβηκαν. Το καθεστώς της μισθοδοσίας τους . Είναι όλοι στον αέρα. Πρέπει να ανοίξει η πλατφόρμα για τις αναστολές και τα επιδόματα. Αλλιώτικα θα πεινάσουν όλοι.

Θεωρείτε ότι μάθαμε κάτι από όλα όσα συνέβησαν, συζητήθηκαν και διεκδικήθηκαν στον χώρο του θεάτρου –αλλά και γενικά- την περίοδο που πέρασε;

Μάθαμε ναι και μαθαίνουμε συνέχεια. Μάθαμε να διεκδικούμε τα δικαιώματά μας. Το κάναμε σ΄ όλο το προηγούμενο διάστημα και θα το ξανακάνουμε όσες φορές θα χρειαστεί. Τίποτα δεν κερδίζεται εύκολα. Οι μουσικοί διαδήλωσαν πήγαν κάτω από το Υπουργεί εργασίας και πέτυχαν να ανοιξει η πλατφόρμα γι αυτούς. Εμείς δεν πήγαμε και μας άφησαν απ΄ έξω. Πρέπει να πάμε και να ξαναπάμε. Έτσι γίνεται. Αλλιώς δεν γίνεται. Κανείς δεν θα ασχοληθεί με το δικό μας το ψωμί.

Τι σας συγκινεί στον Μολιέρο; Τι νέες σκέψεις κάνατε με αφορμή την δουλειά σας πάνω στο έργο του;

Στο Μολιέρο με συγκινεί πάρα πολύ η θεατρικότητα του κειμένου και ταυτόχρονα η βαθειά φιλοσοφική σκέψη που καταθέτει. Είναι ποίηση δραματουργία και φιλοσοφία μαζί. Αυτό είναι κάτι που συναντάς μόνο στους μεγάλους συγγραφείς. Τους κλασσικούς. Και όχι πάντα και τα τρία μαζί. Εδώ, στον Μολιέρο και ειδικά στον Ντόν Ζουαν, που είναι το πιο σκοτεινό του έργο, υπάρχουν και τα τρία επίπεδα. Και ταυτόχρονα είναι βαθειά και ουσιαστικά λαϊκό θέαμα. Απευθύνεται άμεσα στο κοινό και ζητάει από αυτό να πάρει θέση. Και το φοβερό είναι ότι πολλές φορές το κάνει. Στον μονόλογο της υποκρισίας στο τέλος όπου ο Ντον Ζουάν ρωτάει «ετσι δεν είναι;», πολλές φορές του απαντούν, είτε με σκύψιμο του κεφαλιού είτε και με λέξεις οι ίδιοι οι θεατές «ναι έτσι είναι» . Κι όταν γελούν με τα ερωτήματα του Σγαναρέλου και τις κριτικές του στον αφέντη του για τη ζωή και τις παρεκτροπές του, νιώθεις ότι παίρνουν θέση στην ιστορία. Δεν γελούν γιατί γίνεται κάτι αστείο, αλλά γιατί η διαλεκτική που αναπτύσσεται ανάμεσα στον Ντον Ζουάν και τον υπηρέτη του είναι κομμάτι των ερωτημάτων που θέτει και σήμερα η ζωή σε όλους μας . Ένα άλλο πολύ συγκινητικό κομμάτι της ιστορίας του Μολιέρου για μένα είναι το θιασικό πνεύμα που υπάρχει στα έργα του και στη ζωή του. Ηταν θιασάρχης και σκηνοθέτης που σημαίνει ότι ταλαιπωρήθηκε ο ίδιος πολύ με τα ζητήματα της παραγωγής και της εργασιακής σχέσης μέσα σ αυτή τη δουλειά. Ξέρει την ψυχή και τις ανάγκες των ηθοποιών. Και τους αγαπάει, τους πονάει. Γι αυτό και, όπως λέει η βιογραφία του, προκειμένου να μην μείνουν απλήρωτοι για ένα βράδυ οι ηθοποιοί του, έπαιξε ενώ ήταν στα πρόθυρα εγκεφαλικού επεισοδίου και φυσικά κατέρρευσε πάνω στη σκηνή. Αυτό δείχνει την τεράστια αγάπη και αφοσίωσή του στο θέατρο και στους ανθρώπους του.

Πως είναι καλύτερο να ζούμε: με την σκέψη στο παρόν ή το μέλλον;

Δεν ξέρω πώς είναι καλύτερα να ζούμε. Ξέρω ότι εγώ ζώ καλύτερα όταν η σκέψη μου είναι στο παρόν και αντλεί δύναμη από το παρελθόν. Τότε εμπνέομαι, τότε γράφω ή κάνω πρόβα καλύτερα. Τότε ζώ. Το μέλλον είναι κάτι που δεν μπορώ να το ορίσω. Μπορούμε να παίζουμε με εντυπώσεις για το τί μπορεί να συμβεί, αλλά ελάχιστοι μόνο έχουν την ικανότητα να προβλέψουν πραγματικά κάτι. Δεν ανήκω σε αυτούς. Διαβάζω και ακούω για να μαθαίνω τι λένε. Αλλά στην πραγματικότητα δεν μπορώ να παρακολουθήσω την μελλοντολογία. Παρόν και παρελθόν είναι η ζωή μας. Και όνειρα και ελπίδες και σχέδια καμιά φορά για το εγγύς μέλλον και ποτέ μακρύτερα. Κάποιες φορές κοιτάω πίσω και βλέπω κάτι που με πλήγωσε πολύ και λέω: Βρε δε λες καλά που έγινε έτσι κι όχι αλλιώς! Σκέψου νάχαν γίνει διαφορετικά τα πράγματα και τώρα να ήσουν σε μια ολότελα διαφορετική συνθήκη; Θα είχες άραγε αυτά που έχεις και αγαπάς; Και τότε ξέρω πως ό τι έγινε ήταν για να γίνει. Η πληγή έχει γιατρευτεί και προχωράμε. Το θέατρο μας μαθαίνει να είμαστε στο παρόν, πάντα στο παρόν. Και η πανδημία και το λόκ ντάουν μας δείχνει πώς οφείλουμε να έχουμε καλή σχέση με τον εαυτό μας και το παρελθόν μας και τις σκέψεις μας. Διαφορετικά δεν θα αντέχαμε. Πολλοί άνθρωποι δεν άντεξαν. Ηταν μια συνθήκη που μας δοκίμασε και μας δοκιμάζει όλους. Κι απ ότι φαίνεται δεν θα τελειώσει εύκολα.

Πως λειτουργεί ο Σγαναρέλ απέναντι στον Ντον Ζουάν; Ενσαρκώνει την κοινή λογική που ο αφέντης του αποφεύγει;

Ο Σγαναρέλος είναι η κοινή λογική και κάτι περισσότερο από αυτό. Είναι το μάτι του συγγραφέα που με τις παρεμβάσεις του καθοδηγεί τον θεατή ως προς το από ποιά πλευρά να δει την ιστορία. Τον ρόλο στην πρώτη παράσταση έπαιζε ο ίδιος ο Μολιέρος. Αυτό λέει πολλά. Ο Σγαναρέλος είναι υπηρέτης αλλά και ο μόνος ουσιαστικά συνομιλητής του Ντον Ζουάν. Από την αρχή του έργου περιγράφει τον αφέντη του με τα μελανότερα χρώματα, αλλά στην πορεία βλέπουμε ότι η σχέση που υπάρχει μεταξύ τους είναι κάτι παραπάνω από μια εξουσιαστική σχέση. Είναι μια σχέση εξάρτησης, τόσο για τον έναν όσο και για τον άλλον. Κανείς δεν υπάρχει χωρίς τον άλλον, αφού ό,τι κάνει ο Ντον Ζουάν γίνεται πάντα μπροστά στον υπηρέτη του και από αυτόν ζητάει επιβεβαίωση.

«Ο Μολιέρος αναλύει χαρακτήρες που το ήθος του εκτρέφεται από τις συνθήκες». Οι εποχές μας διαμορφώνουν ή εμείς αυτές;

Οι εποχές μας διαμορφώνουν πιστεύω. Νομίζουμε πολλές φορές ότι εμείς παρεμβαίνουμε στην ιστορία, αλλά η ιστορία είναι πιο δυνατή από εμάς. Ισως κάποιες προσωπικότητες έχουν τη δύναμη να προχωρούν λίγο πιο γρήγορα την ιστορία, αλλά πολύ συχνά συντρίβονται αν οι καταστάσεις δεν έχουν ωριμάσει ώστε να χωρέσουν την ορμή και την ευαισθησία τους. Κάποιοι ξεχωριστοί καλλιτέχνες δημιουργοί έχουν το ταλέντο να καθρεφτίζουν αυτή τη βουτιά στο κενό των ιδιαίτερων αυτών προσωπικοτήτων. Είναι ξεχωριστοί και σπάνιοι και πρέπει να τους τιμούμε. Συχνά όμως αυτό δεν συμβαίνει. Ο Μολιέρος αδικήθηκε πολύ στην εποχή του γιατί τόλμησε να μιλήσει για πράγματα που επιβεβαιώθηκαν εκατό χρόνια μετά. Κέρδισε όμως την αγάπη του κοινού και κάποιων εκλεκτών για άλλα. Συμπερασματικά οι εποχές είναι που μας διαμορφώνουν αλλά αν κάτι το βλέπουμε και είμαστε σίγουροι γι αυτό πρέπει να τολμάμε να το πούμε, να το δείξουμε, να το υλοποιήσουμε ως ιδέα. Με όποιο κόστος. Υπάρχει πιθανότητα η αλλαγή των εποχών να προλάβει να μας δικαιώσει. Αν όχι θα έχουμε χάσει. Αλλά χωρίς κανένα ρίσκο δεν έχει γούστο ούτε η ζωή ούτε η τέχνη.

Τι σας δίνει δύναμη και πίστη για το μέλλον;

Τα βιβλία που διαβάζω, οι μουσικές που ακούω, οι ανακαλύψεις της επιστήμης, η ανάγνωση του εγκεφάλου του ανθρώπου και η πρόοδος της νευροεπιστήμης, που αποκαλύπτει πόσο ίδιοι αλλά και πόσο διαφορετικοί είμαστε ο ένας από τον άλλον, μου δίνει πίστη για το μέλλον. Είμαστε τόσο ίδιοι μεταξύ μας, αλλά ο καθένας μας είναι μια χώρα προς εξερεύνηση. Όσοι το δέχονται αυτό, πως ο καθένας μας είναι μια ολότητα εντελώς ξεχωριστή, ενώ ταυτόχρονα είμαστε πλασμένοι από τα ίδια ακριβώς υλικά, με κάνουν να ελπίζω. Ενας από αυτούς τους επιστήμονες και συγγραφείς είναι ο Ολιβερ Σακς. Όταν διαβάζεις τα βιβλία του νιώθεις ότι μπορεί να βρείς ενδιαφέρον σε κάθε ζωντανό πλάσμα , μακριά από προκαταλήψεις και εσωτερικευμένες πεποιθήσεις για το τί είναι υγεία και τί ασθένεια, τί είναι χάρισμα ή προνόμιο και τί αδυναμία ή ακόμα αναπηρία, τί είναι εξυπνάδα και τί αφέλεια, τί είναι στην πραγματικότητα η ζωή και τί εμείς μάθαμε να θεωρούμε πως είναι.
Βέβαια δεν έχω ψευδαισθήσεις ότι αυτές οι θεωρίες δεν πριμοδοτούνται από την εξαιρετικά ανταγωνιστική κοινωνία μας, όπου το κυνήγι του γρήγορου κέρδους και η φαυλότητα περισσεύουν, όμως το γεγονός ότι ολοένα και περισσότερο κερδίζουν έδαφος στις ψυχές των ανθρώπων, με κάνει να ελπίζω πως έρχεται για όλους μας μια στιγμή στη ζωή που έχουμε ανάγκη μιάν αλήθεια και τότε αυτές οι θεωρίες είναι εκεί για να μας διαφωτίσουν και να μας παρηγορήσουν. Όπως και το θέατρο και οι παμπάλαιες ιστορίες του που ζουν ακόμα και συγκινούν σαν να μην έχει περάσει ούτε μέρα από τότε που γράφτηκαν.
Ο Μολιέρος έγραψε ένα ολόκληρο έργο κατηγορώντας έναν ήρωα που στο τέλος λέει την μεγαλύτερη αλήθεια του έργου. Και του κατέβασαν το έργο σε δεκαπέντε μέρες. Και το έργο ζει και βασιλεύει. Και ο Μολιέρος μαζί του. Αυτό είναι ελπίδα.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Μετάφραση: Παντελής Πρεβελάκης

Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Διαμαντής

Σκηνικά – Κοστούμια: Λέα Κούση

Φωτισμοί: Παναγιώτης Μανούσης

Βοηθός Σκηνοθέτη: Εύα Πουλή

Φωτογραφίες: Σταύρος Χαμπάκης

Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης

Ερμηνείες:

Όμηρος Πουλάκης: Ντον Ζουάν

Μάνια Παπαδημητρίου: Σγκαναρέλ, Πιερρό, Ματουρίν, Ντον Αλόνσο

Δανάη Παπουτσή: Ντόνια Ελβίρα, Γκουσμάνος, Σαρλότ, Λαραμέ, Ζητιάνος, Ντον Κάρλος, Ντιμάνς, Φάντασμα

Πρεμιέρα: Πέμπτη, 9 Δεκεμβρίου στις 20:30.

Και κάθε Πέμπτη, Παρασκευή και Σάββατο στις 20:30 και Κυριακή στις 19:30.

Η διάρκεια της παράστασης είναι 100 λεπτά.

Τιμές εισιτηρίων:

-Γενική είσοδος: 15 ευρώ | Φοιτητικό εισιτήριο: 6 ευρώ.

-Ατέλειες, Ανέργων, ΑΜΕΑ: είσοδος δωρεάν.

-Κάθε Παρασκευή, γενική είσοδος: 8 ευρώ

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού.

Το Θέατρο Σημείο λειτουργεί ως covid free χώρος.