Μια παράσταση ετοιμάζεται. Ο Τρέπλιεφ, ανερχόμενος σκηνοθέτης, προσπαθεί να κερδίσει τον θαυμασμό και την εκτίμηση της μητέρας του, που είναι μια καταξιωμένη ηθοποιός, δημιουργώντας μια καινοτόμα κατά την άποψή του παράσταση με πρωταγωνίστρια την φιλόδοξη αγαπημένη του Νίνα. Όλη η παρέα που παραθερίζει δίπλα στην λίμνη, συγκεντρώνεται για να παρακολουθήσει το θέαμα, να κρίνει, να συζητήσει. Άνθρωποι που διεκδικούν τον έρωτα, άνθρωποι που παλεύουν να κάνουν την ζωή τους όπως την ονειρεύονται, που προσπαθούν κι αποτυγχάνουν. Ο Γιώργος Παπαπαύλου, η Τζίνα Θλιβέρη κι ο Γιάννης Χαρτοδιπλωμένος (υπογράφει και την νέα μετάφραση του έργου) μας μίλησαν για την παράσταση που ξεκινά 19/4 στο Θέατρο Τέχνης και το έργο του Τσέχωφ και μοιράστηκαν μαζί μας οπτικές, σκέψεις και απόψεις.

Τι σας συγκινεί στο έργο;

Διαβάζοντας τον Γλάρο και κυρίως ανακαλύπτοντας-δουλεύοντας το αριστούργημα που έγραψε ο Τσέχωφ μου ήρθε στο μυαλό ένας στίχος του Λειβαδίτη: “Ποτέ δεν κατάλαβα γιατί δεν πραγματοποιούνται τα ανθρώπινα όνειρα”. Όλοι οι ήρωες του ήθελαν και δεν μπόρεσαν… Κάποιοι συνεχίζουν να παλεύουν και κάποιοι παύουν να ελπίζουν και παραιτούνται. Αυτή η αγωνιώδης προσπάθεια να βρουν νόημα στην ύπαρξή τους είναι κάτι που με συγκινεί βαθιά.

Τι καθορίζει την μεγάλη τέχνη;

Η μεγάλη τέχνη είναι ένα ψέμα που μας βοηθάει να ανακαλύψουμε την αλήθεια, είπε ο Πικάσο και ίσως έχει δίκιο. Ένα κατασκεύασμα που απελευθερώνει ζωή.

Από τι πάσχουν οι ήρωες του Τσέχωφ;

Από αυτό που πάσχουν  οι περισσότεροι άνθρωποι. Από τη μονοτονία της ζωής και την αδυναμία να υπερβούν εαυτόν. Όλα ματαιώνονται τίποτα δεν εκπληρώνεται και ο καθένας τρέχει πίσω από κάτι που τον απορρίπτει. “Τι δυστυχία στους ανθρώπους” που λέει και η Αγνή στο Ονειρόδραμα του Στρίντμπεργκ.

Τι βρίσκει στο θέατρο ο Τρέπλιεφ;

Την πιθανότητα ενός στόχου που θα τον κρατήσει ζωντανό. Μια αποστολή που θα του εμφυσήσει ζωή και κυρίως την λυσσαλέα προσμονή ότι μέσω του θεάτρου θα τον αποδεχτούν και θα τον χειροκροτήσουν. Αυτό δηλαδή που απ’ ότι φαίνεται δεν έλαβε από την μητέρα του στα πρώτα χρόνια της ζωής.

Πώς τον καθορίζει η μητέρα του;

Τον καθορίζει απόλυτα. Κάθε παιδί καθορίζεται δραματικά από τη σχέση με την μητέρα του. Και σήμερα που η ψυχιατρική έχει προχωρήσει βλέπουμε ότι αυτό πια είναι αποδεδειγμένο. Μια υγιής σχέση μητέρας παιδιού είναι αυτή που θα δώσει στο παιδί τις προδιαγραφές για να εξελίξει την προσωπικότητα του σε γερές βάσεις. Η Αρκάντινα όχι μόνο δεν ασχολήθηκε με τον Τρεπλιεφ αλλά τον συνέτριψε κάτω από την ηγετική προσωπικότητα της. Ο Τρέπλιεφ παλεύει να κερδίσει την αποδοχή της μητέρας του και να αναγνωρίσει κάποια από τα αρσενικά που σχετίστηκε αυτή μαζί τους ως πρότυπο αλλά μάταια…

Πώς γίνεται και τα μεγάλα έργα όπως Ο Γλάρος να έχουν τόσες ερμηνευτικές πιθανές εκδοχές; Τι μας κάνει να επιστρέφουμε διαρκώς σ’ αυτά;

Οι μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Τσέχωφ, έχουν συγκεκριμένο στόχο, σκοπό και θέμα που υπάρχει μέσα σε όλα τα πρόσωπα των έργων. Προκειμένου να κατασκευάσουν αυτό που θέλουν συγγραφικά και θεατρικά, δομούν ένα άρτιο έργο δίνοντας την πιθανότητα σε σκηνοθέτη και ηθοποιούς να βρουν και να αναδείξουν το κύριο θέμα. Ο Γλάρος, το πρώτο θεατρικό έργο του Τσέχωφ είναι μια καλογραμμένη θεατρική παρτιτούρα. Η ερμηνεία σκηνοθέτη και ηθοποιών διαφέρει και μπορεί να δοκιμαστούν πολλές ερμηνευτικές εκδοχές. Αυτό που μας κάνει να επιστρέφουμε διαρκώς στα έργα αυτά είναι η βαθύτερη ουσία του θέματος τους, που αγγίζει τα βαθιά ανθρώπινα ένστικτα πιστεύω, στα όρια του ακραίου τραγικοκωμικού μαύρου χιούμορ. Για τον Τσέχωφ ο Γλάρος ήταν κωμωδία και το έργο κινείται γύρω από έναν άνθρωπο που αυτοκτονεί, κι αυτή η αυτοκτονία είναι συμβολική όχι απλώς δραματική.

Πώς θα ορίζατε την προσωπικότητα της Νίνα; Τι αναζητά;

Η Νίνα είναι μια νέα γυναίκα που έχει την ανάγκη να δραπετεύσει από τους φόβους και τα δεσμά της μικροκοινωνίας που ζει. Προκειμένου να το καταφέρει τολμά πολύ γρήγορα αδίστακτα, με παρορμητική αφέλεια να αλλάξει τα πάντα. Αναζητά να ζήσει τον έρωτα και την δόξα του θεάτρου χρησιμοποιώντας τα πρότυπα που είναι διπλά της που επιπλέον είναι και διάσημοι.

Ποιο ήταν το λάθος της και η ζωή της δεν πήρε την επιθυμητή πορεία;

Στη ζωή υπάρχει το τίμημα των επιλογών. Εκείνη αναζήτησε με αλαζονεία και εγωισμό να πετύχει αυτό που είχε ονειρευτεί αλλά όταν οι πράξεις υπηρετούν την προσωπική φιλοδοξία το οικοδόμημα είναι κούφιο και πληρώνεις το ανάλογο τίμημα.

Ποιο κομμάτι του κειμένου ξεχωρίζετε; Γιατί;

“Ο άνθρωπος που ήθελε. Κάποτε στα νιάτα μου θέλησα να γίνω συγγραφέας αλλά δεν έγινα”. Αυτή η φράση που είναι του Σόριν δείχνει την διάφορα της επιλογής και της υπεράνθρωπης δύναμης που χρειάζεται να κάνεις αυτό που θες και να μην το ονειρεύεσαι απλώς. Όλα τα πρόσωπα στον Γλάρο προαισθάνονται την αποτυχία τους στον έρωτα και στην τέχνη.

Τι κερδίσατε απ’ την εργασία της μετάφρασης του έργου ; Τι προσέδωσε στην ερμηνεία σας ;

Η επαφή με την πρωτότυπη γλώσσα ενός θεατρικού έργου συνιστά κέρδος πολλαπλό και ευρύ, πόσο μάλλον η εργασία μετάφρασής του, που απαιτεί και χρόνο και ενασχόληση σε βάθος. Κατ’ αρχήν διεισδύεις στον κόσμο του συγγραφέα, «επισκέπτεσαι» το εργαστήριό του, αγγίζεις τα υλικά του, και όταν πρόκειται για ένα αριστούργημα όπως ο Γλάρος, είναι επόμενο τα υλικά αυτά να είναι ξεχωριστά και πολύτιμα. Ο χειρισμός της γλώσσας, η μουσική της, οι ήχοι της, η εξέλιξη της πλοκής, η σμίλευση των χαρακτήρων, φωτίζονται με τρόπο άμεσο και ουσιαστικό. Και μια επίσκεψη στη γλώσσα είναι κυρίως γνωριμία με μια εποχή, μ’ έναν πολιτισμό, με την ψυχή ενός λαού. Όσο λαβωμένος βγαίνεις από μια τέτοια εργασία καθώς μετράς απώλειες από την μετάγγιση σε έναν άλλο γλωσσικό κώδικα, άλλο τόσο κερδισμένος νιώθεις. Στην δική μου περίπτωση που καλούμαι να ερμηνεύσω και έναν ρόλο στην παράσταση του Γλάρου , είναι ακόμα πολύ νωρίς για να διακινδυνεύσω μια εκτίμηση αν και με ποιον τρόπο επηρεάστηκε η ερμηνεία μου απ’ την ενασχόληση μου με την μετάφραση. Ο χρόνος σ΄ αυτές τις περιπτώσεις είναι ο ασφαλέστερος σύμβουλος κι ακόμα δεν είναι σύμμαχός μου.

Πως σκιαγραφείται η κοινωνία της εποχής του Τσέχωφ στο έργο του; Εντοπίζετε κοινά στοιχεία με την δίκη μας;

Αν και στο Γλάρο τον Τσέχωφ τον απασχολεί κυρίως το θέμα του θεάτρου και της τέχνης γενικότερα και λιγότερο μια ανατομία της κοινωνίας -σε αντίθεση με το τελευταίο του έργο τον Βυσσινόκηπο που εστιάζει κυρίως σ αυτήν- δεν είναι δύσκολο να διακρίνουμε την ματιά του στα ήθη της εποχής. Απ’ την μια η τάξη των οικονομικά ισχυρών, επιτυχημένων καλλιτεχνών, που διαμένει στην πρωτεύουσα, διατηρεί υποστατικό στην επαρχία που εκμεταλλεύεται για επιπλέον εισόδημα, ταξιδεύει, διαθέτει μόρφωση, απ την άλλη οι άνθρωποι της επαρχίας, με ελλιπή καλλιέργεια, με πενιχρά μέσα, διάγουν ζωή μάλλον αδιάφορη, ανιαρή… Και στην δίκη μας κοινωνία -και σίγουρα σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από την προεπαναστατική Ρωσία του Τσέχωφ- το χρήμα είναι ο κυρίαρχος παράγοντας σε όλες σχεδόν τις κοινωνικές παραμέτρους.

Είναι οι καλλιτέχνες ιδιαίτεροι άνθρωποι; Αν ναι, με ποιον τρόπο;

(Προκειμένου ν αποφύγω τον κίνδυνο ναρκισσιστικής αυτοαναφορικότητας η συγκεκριμένη απάντηση ανήκει σε άτομο που δεν είναι κατ’ επάγγελμα καλλιτέχνης). Κάθε κοινωνική ομάδα έχει τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά (πχ. οι αθλητές είναι άτομα πειθαρχημένα, συστηματικά, μεθοδικά, οι επιστήμονες χαρακτηρίζονται απ’ την λογική και την επαγωγική σκέψη τους κ.ο.κ.). Παρόλα αυτά, η ιδιαιτερότητα των καλλιτεχνών έγκειται στο γεγονός ότι «επικοινωνούν» με το μεταφυσικό κομμάτι του κόσμου, μ’ ένα κομμάτι που δεν είναι νοητό με τις αισθήσεις, και λειτουργούν ως δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δυο αυτών περιοχών -του αισθητού και του «επέκεινα»…

Τι χαρίζει το θέατρο στη ζωή σας ;

Το θέατρο δε χαρίζει τίποτα και δε χαρίζεται σε κανέναν. Απαιτεί σκληρή δουλειά, θυσίες και αφοσίωση και σου επιστρέφει πίσω έναν πλούτο. Πλούτο γνώσεων, πλούτο αισθημάτων, πλούτο συναντήσεων με διαφορετικούς ανθρώπους, πλούτο εμπειριών, πλούτο διαδρομών, πλούτο ουσίας, πλούτο ζωής.

Συντελεστές

Σκηνοθεσία/Φωτισμοί: Κωνσταντίνος Χατζής

Μετάφραση από τα Ρώσικα: Γιάννης Χαρτοδιπλωμένος

Απόδοση: Κωνσταντίνος Χατζής -Γιάννης Χαρτοδιπλωμένος

Κοστούμια: Βασιλική Σύρμα

Σκηνική Εγκατάσταση: Γιώργος Μπούνιας

Κίνηση: Χριστίαννα Φελούκα

Βοηθός Σκηνοθέτη: Ξένια Καλατζή, Γιάννης Κουκουράκης

Φωτογραφίες: Μυρτώ Αποστολίδου, Νικόλας Μακρής

Υπεύθυνος Επικοινωνίας Παράστασης: Δημήτρης Χαλιώτης

Διεύθυνση Παραγωγής: Κωνσταντίνα Αγγελέτου

Παραγωγή: Ομάδα Χρώμα, Hunds Up

Παίζουν (με αλφαβητική σειρά): Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου, Κλέων Γρηγοριάδης, Θανάσης Δήμου, Τζίνα Θλιβέρη, Μάγδα Λαδά, Νικόλας Μακρής, Ηλέκτρα Νικολούζου, Γιώργος Παπαπαύλου, Ένκε Φεζολλάρι, Γιάννης Χαρτοδιπλωμένος

Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.

Πρεμιέρα: 19 Απριλίου

Πέμπτη-Παρασκευή 9:15 μ.μ. , Σάββατο 6.30 μ.μ. , Κυριακή 8 μ.μ.

Διάρκεια: 120 λεπτά

Τιμές εισιτηρίων:

Παρασκευή 15 ευρώ/10 ευρώ μειωμένο/8 ανέργων

Πέμπτη: 10 ευρώ γενική είσοδος

Σάββατο-Κυριακή: 16 ευρώ/ 12 ευρώ μειωμένο και ανέργων