Trajectory: Η τροχιά που διαγράφει ένα σώμα στον χώρο και τον τόπο. Η τροχιά της ζωής που διαγράφει ένας άνθρωπος αναζητώντας τα όρια του εαυτού του, της σκέψης του, των επιθυμιών του και των δυνατοτήτων του. Οι παράλληλες τροχιές, οι τροχιές που τέμνονται, οι τροχιές που περιορίζουν. Και εκείνες που κάποιος θέλει να μπει ή να εγκαταλείψει. Η χορεύτρια και χορογράφος Μαργαρίτα Τρίκκα μιλά για την ισχύ των δυνάμεων -εσωτερικών και εξωτερικών- στην ζωή μας, τις πτυχές του “μαζί” και την αλήθεια του χορού. Λίγο πριν τα νέα ταξίδια της παράστασης που ετοίμασε, Trajectory: a Tragedy of a Victory.

Ποια είναι η ιδέα του Trajectory; Πως δουλέψατε για να γίνει παράσταση;

Ουσιαστικά πρόκειται για 2 ιδέες, μία κινησιολογική και μία θεωρητική/δραματουργική, που ταίριαξαν – ευτυχώς – και προέκυψε έτσι το κομμάτι. Πρώτα ήρθε η κινησιολογική ιδέα. Δουλεύοντας με τις μαθήτριές μου πάνω σε μια άσκηση εμπιστοσύνης σε ζευγάρια, όπου η μια οδηγεί την άλλη στο χώρο, την τοποθετήσαμε κυκλικά στην αίθουσα, λόγω έλλειψης χώρου. Προέκυψε έτσι ένα ζευγάρι που λειτουργεί ως σύνολο και περιστρέφεται σε τροχιά γύρω απ το κέντρο και γύρω απ τον εαυτό του, με μία πάντα φορά, υπό τις δυνάμεις της φυγόκεντρου και της κεντρομόλου. Αυτό σημαίνει Trajectory. H τροχιά που διαγράφει ένα σώμα στο χώρο και στο χρόνο. Αν σταματήσει να υπακούει σ’ αυτές τις δυνάμεις, χαλάει, διαλύεται, “πεθαίνει”. Κάπως με συγκίνησε αυτή η συνεχόμενη περιστροφή όσο τη δουλεύαμε, αυτή η αγωνία των παιδιών να παραμείνουν ενωμένες κ να μη τις χωρίσει η φυγόκεντρος ή η σωματική τους αδυναμία κι έτσι μου γεννήθηκε η επιθυμία κάτι να κάνω με αυτή την ιδέα.
Μετά από λίγο καιρό διάβασα το δοκίμιο του George Steiner “10 (πιθανοί) λόγοι για τη μελαγχολία της σκέψης”. Ο ίδιος παίρνει ως αξίωμα τον ισχυρισμό του Schelling ότι το σκέπτεσθαι εστί μελαγχολείν και το αποδεικνύει παραθέτοντας δέκα παράδοξα της ανθρώπινης σκέψης που οδηγούν στη μελαγχολία. Με βασάνισε αυτό το δοκίμιο, με αφορούσε πολύ γιατί απάντούσε δικές μου αναρωτήσεις χρόνων σχετικά με το εργαλείο της ανθρώπινης σκέψης. Τη 2η φορά που το διάβαζα λοιπόν, συνειδητοποίησα ότι η σκέψη θα μπορούσε να οπτικοποιηθεί με κείνη την ιδέα του περιστροφικού ντουέτου. Κι έτσι η κινητική ιδέα του Trajectory βρήκε το θεωρητικό ένδυμά της και με έκανε να πάρω την απόφαση να μπω στο στούντιο με 2 υπέροχες χορεύτριες την Κάντυ Καρρά και τη Χαρά Κότσαλη, αλλά και τη δραματουργό μας τη Δήμητρα Μητροπούλου. Δουλέψαμε αρχικά την κινησιολογική ιδέα για να την εδραιώσουμε ως κινητικό λεξιλόγιο και να την φτάσουμε στο πιο ακραίο σημείο που ήταν δυνατό και εν συνεχεία ερευνήσαμε τη λειτουργία της σκέψης γενικά, και επί μέρους τις πεποιθήσεις, τον καταναγκασμό της σκέψης , τις παρεμβολές σ’ αυτήν, τα κλισέ που επιφέρει, τους συνειρμούς, τον έρωτα, τις στρεβλώσεις της. Με την πολύτιμη συμβολή της μουσικής από τους Sancho 003, τους φωτισμούς του Νίκου Βλασόπουλου και τα κοστούμια της Άρτεμης Φλέσσα δημιουργήσαμε αυτό που αντιλαμβανόμαστε ως νου μας, ένα μικρόκοσμο όπου κάνοντας ζουμ σε αυτόν βλέπουμε δύο μικρά ανθρωπάκια εν ώρα εργασίας. Ξαφνικά το τοπίο αλλάζει και μετατρέπεται από ένα σύστημα σκέψης σε ένα σύστημα δύο ανθρώπων που βρίσκονται σε μια κατάσταση αγωνίας κι ενθουσιασμού. Κι έτσι το διανοητικό γίνεται συναισθηματικό και ανθρώπινο, υπενθυμίζοντας πως ό,τι γυρνάει μες στο κεφάλι μας είμαστε εμείς.

Η ζωή μας κινείται σε ευθεία γραμμή ή σε κυκλική τροχιά;

Χαμογελώ τώρα διότι αυτό το ερώτημα έχει απασχολήσει αιώνες φιλοσοφίας, θεολογίας και πολιτικής οικονομίας και η απάντηση ακόμα είναι υποκειμενική. Δε μπορώ να πω ότι έχω να συνεισφέρω κάπως ουσιαστικά σε αυτή την οντολογική εν τέλει αναζήτηση. Η δική μου αίσθηση πάντως είναι ότι σίγουρα υπάρχουν μοτίβα στην προσωπική μας ζωή που επαναλαμβάνονται, σίγουρα σπάνια μαθαίνουμε απ’ τα λάθη μας κι αυτό ισχύει και για την κοινωνική μας ζωή. Κι αν ανοίξεις το φακό λίγο ακόμα βλέπεις την ίδια την ιστορία να επαναλαμβάνεται αλλά με διαφορετικό τρόπο. Ίσως η ρήση του Μαρξ “Η ιστορία επαναλαμβάνεται ως φάρσα” όσο κλισέ κι αν είναι πια, να ναι πιο κοντά στην πραγματικότητα. Και για μένα, αυτή η πορεία της ζωής σίγουρα δεν είναι ευθεία, κυκλική εύχομαι να μην είναι γιατί το αναπόδραστο του κύκλου είναι βασανιστικό, άρα θα έλεγα ότι η τροχιά της είναι σπειροειδής: κάνει κύκλους αλλά ποτέ στο ίδιο σημείο κι έχει πάντα την ελπίδα της εξόδου.

Η σκέψη μας βοηθά να εξελισσόμαστε ή κάνει τελικά τα πράγματα πιο σύνθετα;

Αυτό που κατάλαβα μέσα από την όλη έρευνα για το κομμάτι, είναι ότι ισχύουν και τα δύο ταυτόχρονα. Εξού και η μελαγχολία στην οποία αναφέρεται ο Steiner, από τέτοιου είδους αντιφάσεις προέρχεται, που είναι εγγενείς στην ανθρώπινη σκέψη. Μπορεί να είναι μεγαλειώδης, να σκεφτεί κάτι ασύλληπτο και να πάει την ανθρωπότητα μπροστά. Ωστόσο, μπορεί ταυτόχρονα να εμποδίσει έως και να μπλοκάρει το συναίσθημα, να δημιουργήσει στρεβλές πεποιθήσεις, λανθασμένες αντιλήψεις για την πραγματικότητα ή να αδυνατεί να κατανοήσει πράγματα όπως η τέχνη ή μη λεκτικά σήματα. Κι έτσι προκύπτουν οι αντιφάσεις στη ζωή μας. Παραδείγματος χάρη γιατί ενώ υπεραναλύουμε στην προσωπική μας ζωή και η σκέψη μας εμποδίζει να βιώσουμε, στην κοινωνική και συλλογική μας ζωή σταματάμε να σκεφτόμαστε και λειτουργώντας με ένα συλλογικό θυμικό, αγόμαστε και φερόμαστε;
Ο νους μας είναι μεγαλειώδης. Έχει απέραντες δυνατότητες. Αυτή η νίκη όμως είναι σπαρακτική. Δεν μπορώ να σταματήσω να σκέφτομαι, όσο κι αν το θέλω, κατακλύζομαι από εμμονές, στρεβλωμένες πεποιθήσεις, γλωσσικούς περιορισμούς, είμαι ανίκανος να πράξω όλα αυτά που σκέφτομαι, είμαι ανήμπορος να συντηρήσω τη μνήμη μου, είμαι έρμαιο της σκέψης μου. Σκέφτομαι άρα μελαγχολώ λοιπόν; Ναι, αλλά αυτή η γνώση είναι η νίκη μου.

Οι άνθρωποι όταν συνεργάζονται, όταν είναι «μαζί» είναι πιο δυνατοί;

Η ισχύς εν τη ενώσει είναι μια αξία που την πιστεύω από έφηβη ή καλύτερα, επιμένω να την πιστεύω με μια θρησκευτική τυφλότητα ακριβώς επειδή η εμπειρία μου έχει δείξει ότι το συλλογικό πάντα είναι δυσκολότερο και γρήγορα ξεφτίζει και συνήθως αποτυγχάνει μακροπρόθεσμα. Ναι, οι άνθρωποι είναι πιο δυνατοί “μαζί” , ακριβώς επειδή κανείς δεν είναι τέλειος κι όλοι υπολοιπόμαστε σε κάτι που έρχεται κάποιος άλλος και το συμπληρώνει. Αλλά αυτή η ατέλεια είναι που δημιουργεί και τα προβλήματα στις συνεργασίες. Κι εκεί θέλει πείσμα και εργατικότητα, γιατί όταν πετυχαίνει η συνεργασία, όταν το αποτέλεσμα είναι προϊόν συλλογικής προσπάθειας, το συναίσθημα της πληρότητας είναι μαγικό. Όμως συνήθως οι άνθρωποι τα παρατάνε γιατί βαριούνται τα προβλήματα ή τις ευθύνες ή τις άχαρες στιγμές μιας συλλογικότητας και θέλουν να χουν το κεφάλι τους ήσυχο. Γι’ αυτό βλέπεις την ελληνική θεατρική και χορευτική σκηνή να έχει άπειρες ομάδες, που όμως συνήθως αποτελούνται από έναν άνθρωπο που επιλέγει διαφορετικούς συνεργάτες κάθε φορά.

Η γλώσσα του σώματος, ο χορός έχει την ίδια δύναμη με τον λόγο; Είναι πιο εύκολο να επικοινωνήσεις μέσω του χορού σε μία ξένη χώρα;

Έχει την ίδια δύναμη αλλά χτυπάει σε διαφορετικά σημεία. Ο λόγος σε χτυπάει πρώτα στο μυαλό, στο κεφάλι. Ο χορός σε χτυπάει πρώτα στο στομάχι γιατί δεν υπάρχει η αφήγηση, βλέπεις εικόνες στην αρχή δεν καταλαβαίνεις, αρχίζεις να αποκρυπτογραφείς μόνος σου να φτιάχνεις τη δική σου ιστορία, εν αγνοία σου κιόλας, γιατί ο χορός σου δίνει το χώρο να κάνεις τις δικές σου προβολές. Κι αν είναι πετυχημένη σε δραματουργικό επίπεδο η παράσταση νιώθεις ότι αυτό που βλέπεις σε αφορά χωρίς όμως να καταλαβαίνεις γιατί. Σίγουρα, το να ταξιδέψει μια παράσταση χορού στο εξωτερικό είναι πολύ πιο εύκολο, απ’ ότι μια θεατρική ακριβώς επειδή ο λόγος είναι ακατανόητος σε ξένο κοινό. Ορίστε μια αδυναμία του ανθρώπινου νου: προσπαθεί να καταλάβει μια τέχνη όπως ο χορός, που λειτουργεί αφαιρετικά και δε τα καταφέρνει ενώ ταυτόχρονα, μια θεατρική παράσταση που κατά κοινή ομολογία είναι αντιληπτή, αν ήταν σε άλλη γλώσσα θα αποτύγχανε και πάλι να την κατανοήσει.
Τα όρια της γλώσσας μου είναι και τα όρια του κόσμου μου λέει ο Wittgenstein και ο G. Steiner το πάει παρακάτω λέγοντας ότι τα όρια της σκέψης μου είναι τα όρια του κόσμου μου. Γι’ αυτό κι εμείς ευχόμαστε αυτό το έργο που μιλάει για το μεγαλείο και την αδυναμία της σκέψης να πάει σε πολλές χώρες που δε θα χρειάζεται να μιλάνε ελληνικά για να καταλάβουν.

Τι χαρίζει ο χορός στην καθημερινότητά σου;

Γυμνασμένο σώμα και προβλήματα. Αστειεύομαι μεν αλλά αν ήμουν κυνική αυτό θα έλεγα. Θα το έλεγα θέλοντας να δείξω πως ο χορός για όσους κι όσες είναι χόμπι είναι υπέροχος, λυτρωτικός σχεδόν ψυχοθεραπεία αν βρεις και το σωστό δάσκαλο ή δεις μια καλή παράσταση. Για μένα ο χορός είναι το επάγγελμά μου και ως τέτοιο είναι μέσα στην καθημερινότητά μου με τα όλα του. Μου χαρίζει ναι, στιγμές δημιουργίας και απελευθέρωσης στις πρόβες, που είναι πολύτιμες, μου χαρίζει την ώρα της διδασκαλίας γιατί είναι η μοναδική στιγμή που δε σκέφτομαι 2 πράματα συγχρόνως, τις παραστάσεις που είναι συγκινητικό μόνο κ μόνο να βλέπεις τους κόπους σου να δικαιώνονται για να μην πω για το συναίσθημα του onstage. Όμως μου χαρίζει και άφθονο στρες, οικονομικά προβλήματα, υπερκόπωση, έλλειψη χρόνου να δω αγαπημένα πρόσωπα, να έχω Κυριακές ή διακοπές και άγχος για το μέλλον. Μια ζυγαριά κι εδώ λοιπόν, διπολικότητα κι όσο αντέξουμε. Σύνταξη έτσι κι αλλιώς δε θα πάρουμε.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;

Η αλήθεια είναι πως δεν κάνω σχέδια ιδιαίτερα. Επιθυμίες έχω. Κάπως με τα χρόνια κάποιοι σπόροι που φυτεύτηκαν αποδίδουν και τώρα που είναι κι άνοιξη τα βρίσκω στο δρόμο μου. Υπάρχει μια ιδέα σε πολύ πρωτόλειο στάδιο για ένα επόμενο έργο. Αλλά μέχρι να έρθει εκείνη η ώρα, αν έρθει, έχουμε δρόμο μπροστά μας. Τώρα συγκεντρώνομαι στο να δημιουργήσω με τους μαθητές και μαθήτριές μου χορογραφίες για τις μαθητικές τους παραστάσεις και στις πρόβες που κάνω, ως χορεύτρια αυτή τη φορά, για το νέο έργο της Εύης Σούλη, καθώς και για το Omnira το περσινό έργο της Στέλλας Σπύρου που θα κάνει περιοδεία στην Ισπανία το καλοκαίρι και είμαι πολύ χαρούμενη και για τα δύο.

Η παράσταση Trajectory: a Tragedy of a Victory θα συμμετέχει στο Pad International Festival of Performance στο Mainz της Γερμανίας αυτό το σαββατοκύριακο και θα ακολουθήσει το International Festival of Contemporary Dance στο Mexico city.

ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ

Ιδέα – Χορογραφία: Μαργαρίτα Τρίκκα
Δραματουργική επεξεργασία: Δήμητρα Μητροπούλου
Μουσική σύνθεση: Sancho 003
Ηχοληψία – επεξεργασία ήχου: Βαγγέλης Λάππας
Κοστούμια: Άρτεμις Φλέσσα
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βίντεο/φωτογραφίες: Μάνος Αρβανιτάκης
Ερμηνεύουν: Κάντυ Καρρά, Χαρά Κότσαλη