Ο Μπερανζέ είναι διαφορετικός. Κυκλοφορεί ατημέλητος, είναι άτολμος αλλά πιστεύει βαθιά στην αγάπη, τη φιλία και την ουσιαστική συνύπαρξη, νιώθει πως δεν μπορεί να βρει σημεία ταύτισης με την κοινωνία που ανήκει. Οι άνθρωποι γύρω του κινούνται με ρυθμούς που εκείνος δεν μπορεί να ακολουθήσει και παρόλο που προσπαθεί δεν κατανοεί τι είναι αυτό που τους κινεί στην καθημερινότητα. Όταν σταδιακά οι συμπολίτες του, οι γνωστοί του και οι φίλοι του αρχίζουν να μεταμορφώνονται σε ρινόκερους, είναι ο μόνος που αντιλαμβάνεται την επικινδυνότητα της κατάστασης, ο μόνος που ανθίσταται μέχρι τέλους.

Ο Ιονέσκο έγραψε τον Ρινόκερο το 1957-58, ενώ η Ευρώπη έκανε τον απολογισμό του ναζιστικού ολέθρου που είχε υποστεί. Ο συγγραφέας ήταν παρών στην πνευματική αλλοίωση και μεταμόρφωση του συνόλου και τελικά στην μαθηματική πορεία του προς την εξαθλίωση -ψυχική και εξωτερική. Παρατηρούσε έναν-έναν τους ανθρώπους του ευρύτερου, αλλά και του στενού του περιβάλλοντος να επηρεάζονται από τις τρέχουσες αντιλήψεις, να αλλάζουν ιδεολογίες, σχεδόν να χάνουν την ανθρώπινη όψη τους. Και όλα αυτά σε σημείο που ήταν αδύνατο να επικοινωνήσει και να συνεννοηθεί κανείς μαζί τους. Εμπνεόμενος από τον Κάφκα και το βιβλίο του Μεταμόρφωση, συνειδητοποιεί πως “ο άνθρωπος ανά πάσα στιγμή στη ζωή του μπορεί να γίνει τέρας”. Παράλληλα, ερχόμενος σε επαφή με το συγγραφικό έργο του Γάλλου γιατρού Γκουστάβ Λε Μπον, ο οποίος μελετούσε την ψυχολογία της μάζας, αντιλαμβάνεται τις αλλαγές που υφίσταται κάθε προσωπικότητα όταν κληθεί να λειτουργήσει στο πλαίσιο ενός όχλου. “Απομονωμένο το άτομο είναι πολιτισμένο, ενώ μέσα στον όχλο γίνεται ενστικτώδες, συμπεριφέρεται με βαρβαρότητα”. Τελικά, ο Ιονέσκο δεν έγραψε μόνο ένα ιδιοφυές έργο ενάντια στον φασισμό και τις πολλαπλές εκφάνσεις του, αλλά έγραψε ένα έργο ενάντια σε κάθε μαζική υστερία που έχει αναμφίβολα την τρομακτική δύναμη να παρασύρει και τους πιο συνειδητοποιημένους ανθρώπους στην δίνη της. Ένα έργο συγκλονιστικό που αμφισβητεί με χιούμορ και σοβαρότητα -άλλωστε το κωμικό είναι η άλλη πλευρά του τραγικού, όπως λέει ο ίδιος ο συγγραφέας- την παντοδυναμία της πλειοψηφίας, παρουσιάζει χειροπιαστά τους κινδύνους του μαζικού και ενέχει -την πολύ σημαντική, την καθοριστική για την ζωή μας- πίστη στην κριτική σκέψη.

Ο Γιάννης Κακλέας πραγματοποίησε μία πολύ ορθή και ταυτόχρονα σύγχρονη ανάγνωση -απόδοση κειμένου και σκηνοθεσία- του έργου χωρίς να περιοριστεί στις συνήθεις αντιφασιστικές ερμηνείες. Τοποθέτησε τη δράση στον κόσμο όπου κυριαρχούν οι οθόνες που πλέον επηρεάζουν, καθορίζουν και αντικαθιστούν ακόμα και τις πιο βασικές μας λειτουργίες, επιτρέποντας όμως, στην δυναμική του ίδιου του έργου να εγερθεί πάνω από την προσωπική του προσέγγιση. Τα σκηνικά που επιμελήθηκε σε συνεργασία με τον Σάκη Μπιρμπίλη -ο οποίος σχεδίασε και τους φωτισμούς που λειτούργησαν σε κάθε περίπτωση συμπληρωματικά στην δράση και τον λόγο- υπήρξαν απολύτως συμβατά τόσο με το πνεύμα του συγγραφέα, όσο και με το πνεύμα της συγκεκριμένης παράστασης. Στο ίδιο πλαίσιο κινήθηκαν και τα κοστούμια της Μαρίας Καραπούλιου που υπογράμμισαν την απόσταση μεταξύ της πολύχρωμης, αεικίνητης μάζας και του αντικομφορμιστή Μπερανζέ. Η εξαιρετική μουσική σύλληψη του Σταύρου Γασπαράτου συμπλήρωσε ιδανικά τη σκηνική δράση, ενώ η κινησιολογία της Αγγελικής Τρομπούκη ενίσχυσε την απόδοση των προσωπικοτήτων των διαφορετικών χαρακτήρων.

Το θορυβώδες σύνολο των ανθρώπων που περιβάλουν τον Μπερανζέ, ακολουθούν πιστά τη μόδα και σταδιακά γοητεύονται από την επίδραση που ασκούν οι ρινόκεροι μέχρι να μεταμορφωθούν και οι οι ίδιοι σε ζώα απέδωσαν οι Ροζαλία Κυρίου, Θάνος Μπίρκος, Πάνος Παπαδόπουλος, Αγγελική Τρομπούκη, Κωστής Μπούντας και Αναστασία Στυλιανίδη. Την ξεχωριστή, ευαίσθητη και ευγενική Νταίζη υποδύθηκε η Έλλη Τρίγγου, ενώ τον επιστήθιο παιδικό φίλο του Μπερανζέ, τον καλλιεργημένο Ζαν -το μόνο πρόσωπο του έργου που μεταμορφώνεται επί σκηνής- υποδύθηκε ο Στέλιος Ιακωβίδης που ισορρόπησε εξαιρετικά μεταξύ των κωμικών και τραγικών αποχρώσεων του χαρακτήρα, αποδίδοντας με ακρίβεια την ψυχική μεταβολή και μεταμόρφωσή του. Ο Άρης Σερβετάλης υποδύθηκε τον μόνο και μοναδικό Μπερανζέ με βάθος και εύρος, με συγκλονιστική χροιά φωνής, με κίνηση που συν-κινεί, με βλέμμα που συνεπαίρνει, κατορθώνοντας να βρει στον εαυτό του τον Μπερανζέ και να χαρίσει στον ρόλο τον εαυτό του.

Ο Ρινόκερος του Ευγένιου Ιονέσκο σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα στο Θέατρο Κιβωτός

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Σκηνοθεσία/Απόδοση κειμένου: Γιάννης Κακλέας
Σκηνικά: Σάκης Μπιρμπίλης, Γιάννης Κακλέας
Κοστούμια: Μαρία Καραπούλιου
Μουσική: Σταύρος Γασπαράτος
Φωτισμοί: Σάκης Μπιρμπίλης
Κινησιολογία: Αγγελική Τρομπούκη
Σχεδιασμός βίντεο: Στάθης Αθανασίου
Βοηθός σκηνοθέτη: Άρης Κακλέας

Παίζουν: Άρης Σερβετάλης, Έλλη Τρίγγου, Στέλιος Ιακωβίδης, Ροζαλία Κυρίου, Θάνος Μπίρκος, Πάνος Παπαδόπουλος, Αγγελική Τρομπούκη, Κωστής Μπούντας, Αναστασία Στυλιανίδη