Δήμητρα Βλαγκοπούλου / Σε βάθος χρόνου, σε ουσία τρόπου

Η Δήμητρα Βλαγκοπούλου συμμετεχει στην παράσταση Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη που βασίζεται στο ομώνυμο ποίημα του Νίκου Καρούζου και παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Άρη Μπαλή κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο bios, ενώ παράλληλα συμμετέχει στην Κωμωδία των Παρεξηγήσεων του Ουίλιαμ Σαίξπηρ που παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Κατερίνας Ευαγγελάτου στο Νέο Θέατρο Βασιλάκου. Μας μίλησε για τις ομαδικές δουλειές και την αξία τους, τις επαναστάσεις -αυτές που ματαιώθηκαν και αυτές που βρίσκουν χώρο στην καθημερινή μας ζωή- και την άνοιξη που έρχεται, που βρίσκεται, που εν τέλει δημιουργείται, τις ιστορίες που συν-δημιουργούν οι ηθοποιοί και τους τρόπους ύπαρξης που αποκαλύπτουν οι ποιητές με τα έργα τους.

Τι σε συγκινεί στο ποίημα του Καρούζου;

Όσες φορές έχω διαβάσει τη Νεολιθική Νυχτωδία στην Κρονστάνδη μου δίνει την αίσθηση ότι ο Καρούζος επιθυμεί με τον πιο προσωπικό του τρόπο, μέσα από ένα ποίημα, να μιλήσει στον εαυτό του. Στον γερασμένο πλέον ποιητή, στον νέο που κάποτε υπήρξε γεμάτος όνειρα κι ελπίδες, στον επαναστάτη που ματαιώθηκε, στον άνθρωπο που τώρα βρίσκεται κοντά στον θάνατο. Μάρτυρας σ’ αυτή την εξομολογητική του στιγμή ο αιώνιος παρατηρητης της ζωής του, ο αναγνώστης του. Και προκειμένου να βρει τις λέξεις που χρειάζεται, το όχημα που θα του ανοίξει τον παγωμένο και μακρύ αυτόn δρόμο προς τα βάθη της ύπαρξής του, δανείζεται από την Ιστορία ένα άγνωστο στους περισσότερους γεγονός. Μια χαμένη εξέγερση που συνέβη το 1921 σ’ ένα μικρό νησί, την Κρονστάνδη. Στα βάθη του παγωμένου Φινλανδικού κόλπου μια χούφτα ναυτών που περιμένουν την άνοιξη να συνδράμει τα όνειρά τους. Για τον ποιητή αυτή η χαμένη εξέγερση είναι η ίδια η ζωή, ο θρίαμβος της ζωής, είναι η Άνοιξη που δεν ήρθε ποτέ. Αυτή η τεράστια κατάφαση του Καρούζου για τη ζωή λίγο πριν το θάνατο, τον άστοργο πάγο… είναι που με συγκινεί.

Πώς δουλέψατε για να γίνει παράσταση;

Διαβάσαμε αμέτρητες φορές μαζί αυτό το ποίημα. Σιγανά, φωναχτά, αργά, με παύσεις, με μια ανάσα, προσωπικά. Συζητήσαμε για οτιδήποτε ξυπνούσαν μέσα μας οι λέξεις του, η μουσική του, τα νοήματα και οι γρίφοι του. Ψάξαμε τα πάντα για το ιστορικό γεγονός της εξέγερσης της Κρονστάνδης και κλάψαμε παρέα. Φέραμε κείμενα λογοτεχνικά, πολιτικά, φιλοσοφικά που θέλαμε να μοιραστούμε και βρίσκαμε ότι μας συνέδεαν με το ποίημα. Ή και όχι. Είδαμε κάποιες ταινίες μαζί στον καναπέ κάτω από κουβέρτες. Αποκοιμηθήκαμε. Μοιραστήκαμε τα όνειρά μας. Κάναμε άπειρες φορές την ερώτηση τι θέλει άραγε να πει εδώ ο Καρούζος. Δώσαμε αντίστοιχα άπειρες απαντήσεις. Κάποτε σταματήσαμε να ρωτάμε και συγκινηθήκαμε απλά. Αφεθήκαμε στο να παρασυρθούμε για καιρό μέσα σ’ αυτήν τη συγκίνηση που μας προκαλούσε. Θυμηθήκαμε ότι θέλουμε να κάνουμε μια παράσταση μ’ αυτό το ποίημα. Οραματιστήκαμε τότε τη δική μας Κρονστάνδη ως ένα τόπο επιθυμιών. Επιλέξαμε να τον δημιουργήσουμε και να τον κατοικήσουμε πραγματικά για όση ώρα θα κρατάει η παράσταση. Αναρωτηθήκαμε και στοχαστήκαμε πάνω σ’ αυτό. Πέσαμε πάνω στην έννοια χρόνος. Τη διαπεράσαμε. Όπως κάνει και το ποίημα, όπως και η Ιστορία. Για το τέλος αποφασίσαμε να μαζέψουμε τη ζωή που φτιάξαμε σε κάτι κούτες και να φύγουμε. Αφήσαμε μόνο κάτι απομεινάρια γιατί δεν προλάβαμε. Τίποτα, κάτι κλωστές.

Τι νέο έμαθες από αυτήν την δουλειά; Ποιους στίχους του ποιήματος αγάπησες περισσότερο;

Για πρώτη φορά παίζω σε μια παράσταση που είναι αποτέλεσμα όχι μόνο συλλογικής αλλά και συντροφικής δουλειάς. Έμαθα ανθρώπους που αγαπώ πολλά χρόνια τώρα, να τους αγαπήσω ακόμα περισσότερο. Αγάπησα επίσης πολύ αυτούς τους στίχους…”Κορφόνυχα μες τη φωτιά σε ταραχώδη θράκα χρονάκια μου και χρόνια έκανα γω το μπόι μου βλαστοβολώντας ύψος. Δεν αναμέτρησα κινδύνους αποτεφρώθηκα. Πίστεψα στα χρυσάνθεμα ορκίστηκα στη χλόη. Κι όπως ρεκάζει επιστήθιος άνεμος από βροχερά συμπεράσματα στα ερυθρά χαλάσματα του ήλιου ξαναφαίνομαι κι ανιστορώ τα ρόδινα νεφρά μου”.

Η ζωή αποδεικνύει πως δεν είναι δεδομένο ότι «η άνοιξη θα έρθει». Τι μπορούμε να κάνουμε για να το διεκδικούμε;

Πράγματι δεν είναι δεδομένο ότι “η άνοιξη θα έρθει”. Όμως η πραγματική Άνοιξη συμβαίνει μόνο μέσα μας και φέρνει μαζί της την πιο καρποφόρα και ζωογόνο άνθιση. Αρκεί όταν έρθει να την αντιληφθούμε από τα αρώματα και τα χρώματά της. Είναι έντονα και ζωηρά. Πώς γίνεται και μας διαφεύγει κάποιες φορές; Οφείλουμε πιστεύω να είμαστε έτοιμοι γι’ αυτόν τον αναπάντεχο ερχομό ό,τι σημαίνει αυτό για τον καθένα. Τότε όπως λέει ο Καρούζος “η Άνοιξη θα συνδράμει τα όνειρά μας”. Άλλωστε το πιο σημαντικό σ’ αυτή την περίπτωση δεν είναι τα όνειρα αλλά η ίδια η Άνοιξη. Εμείς μπορούμε να συνεχίσουμε να “ζούμε σαν χαμένα παιδιά τις ανολοκλήρωτες περιπέτειές μας”.

Ποια είναι επαναστατική πράξη στην εποχή μας;

Να μπορείς να αντιλαμβάνεσαι τον κόσμο έξω από τα στενά όρια του εαυτού σου είναι επαναστατική πράξη. Να μπορείς να αντιλαμβάνεσαι τον εαυτό σου έξω από τα στενά όρια αυτού του κόσμου είναι επίσης επαναστατική πράξη. Να φροντίζεις με κάθε κόστος η αντίληψή σου να παραμένει διαυγής. Όπως ο πάγος του Καρούζου. Η “σώτειρα τήξη” του πάγου θα ακολουθεί κάθε επαναστατική πράξη.

Ο Νάσος Βαγενάς λέει πως η ποίηση βοηθάει με την ζωή μας τις δύσκολες στιγμές. Τι χαρίζει στην δική σου;

Φαντάζομαι ότι στις δύσκολες στιγμές της ζωής η ποίηση θα βοηθήσει τον ποιητή. Ο καθένας βαθιά μέσα του βρίσκει την παρηγοριά και αντλεί τη δύναμη που χρειάζεται για να αντέξει οτιδήποτε επώδυνο, να το ξεπεράσει και να προχωρήσει. Αν αυτή η δύναμη που κρύβεται μέσα μας είναι η ποίηση της ύπαρξής μας, τότε ναι! Μόνο η Ποίησή μας μας σώζει. Προσωπικά, όχι η ποίηση γενικά, αλλά κάποια συγκεκριμένα ποιήματα μου έχουν προσφέρει την πιο συγκινητική εμπειρία να διαβάζω μέσα σ’ αυτά τον εαυτό μου. Στην μεγαλύτερη του πύκνωση και γύμνια. Οι λέξεις που ποτέ δεν είχα αλλά αυτές ήθελα να βρω. Είναι αυτός ο λυγμός την ώρα που το διαβάζεις και είσαι εσύ ο ποιητής, εσύ και το ποίημα.

Τι απαιτεί το να είναι κανείς ηθοποιός στην εποχή μας; Πώς είναι το να εργάζεσαι σε παράλληλες παραστάσεις;

Κατά τη γνώμη μου απαιτεί να έχεις κάτι να πεις. Νομίζω όποιον ρόλο και να παίζουμε πάντα εμείς μιλάμε. Από το προσωπικό μας υλικό δημιουργούμε το καθετί. Αυτό εκθέτουμε κι αυτό επιζητούμε να εκτεθεί, να επικοινωνήσει και να συνομιλήσει. Και πάντα για τον εαυτό μας μιλάμε κι αυτό είναι που πραγματικά αφορά και κάποιον άλλο. Ο ηθοποιός κάτω από οποιαδήποτε σκηνοθετική καθοδήγηση οφείλει να είναι δημιουργός. Κι αυτό απαιτεί στοχασμό για το ποιος είσαι και τι έχεις να πεις. Αλλιώς “κάνεις” κάτι (μπορεί και πολύ καλά) που είναι διαφορετική πράξη. Αυτό δε μ’ ενδιαφέρει ούτε ως ηθοποιό ούτε ως αποδέκτη της τέχνης. Το αναγνωρίζω, μπορεί να το θαυμάσω αλλά δε με συγκινεί. Μόνο έτσι μπορεί να είναι για μένα συναρπαστικό το να εργάζεσαι σε παράλληλες παραστάσεις. Διαφορετικά θα σημαίνει δουλεύω πολύ και δεν έχω χρόνο για τον εαυτό μου. Δεν το βίωσα έτσι παρά την κούραση που προϋποθέτει μια τέτοια επιλογή. Είμαι πραγματικά πολύ χαρούμενη γι’ αυτό.

Πώς ήταν η εμπειρία της συμμετοχής στην Κωμωδία των παρεξηγήσεων; Ποιο το προσωπικό κέρδος από αυτή τη δουλειά; Τι προσέθεσε στην εμπειρία σου;

Ήταν πραγματικά πολύ δυνατή εμπειρία η συμμετοχή μου στην Κωμωδία των παρεξηγήσεων. Αγάπησα πολύ αυτήν την παράσταση. Ήταν η δεύτερη φορά που συνεργάστηκα με την Κατερίνα Ευαγγελάτου και αυτό μας επέτρεψε στο να προχωρήσουμε μαζί πιο μακριά σε δημιουργικό επίπεδο στη διάρκεια των προβών αλλά και καθ’ όλη την διάρκεια των παραστάσεων. Μεγαλύτερη εμπιστοσύνη, μεγαλύτερη ασφάλεια που έδωσε την ευκαιρία για πιο “επικίνδυνες” και σίγουρα πιο αποκαλυπτικές προσωπικές δοκιμές. Ήταν πολύ απολαυστική όλη η προετοιμασία και πολύτιμη για μένα η εμπειρία να παίζω σε μια παράσταση για τόσο μεγάλο διάστημα. Αυτός ο χρόνος που έχεις με την παράσταση σου δίνει τη δυνατότητα να εξελίξεις ουσιαστικά τη δουλειά που έχεις κάνει και να παρακολουθήσεις πώς σταδιακά ωριμάζει. Είναι πολύ μεγάλο κέρδος αυτό για τον ηθοποιό. Αλλά αυτό που περισσότερο κρατώ μέσα μου είναι η συνάντηση με τους ανθρώπους.