Σε ένα σπίτι γεμάτο μνήμες, άνθρωποι που αναζητούν τρόπους ύπαρξης συναντιούνται, αλληλεπιδρούν και αλληλοεπηρεάζονται. Στρέφονται μέσα τους, προσπαθούν να εντοπίσουν την προσωπική τους αλήθεια και να διεκδικήσουν την θέση τους στον χώρο και τον κόσμο. Ο θείος που βρίσκεται στην δύση της ζωής του αντιμέτωπος με την αναγκαιότητα της αλλαγής, ο ανιψιός που καθορίζεται από τις μνήμες του, ένα ζευγάρι που προσπαθεί να χτίσει ένα καλύτερο μέλλον στηρίζοντας το παρόν σε απάτες. Χαρακτήρες απολύτως ελληνικοί, αναγνωρίσιμοι, πραγματικοί, οικείοι. Ένα από τα σημαντικότερα έργα του νεοελληνικού θεάτρου, Ο Δρόμος περνά από μέσα του Ιάκωβου Καμπανέλλη παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Κώστα Καζάκου στο Θέατρο Τζένη Καρέζη. Λίγο πριν την πρεμιέρα, μπήκαμε στην πρόβα και μιλήσαμε με την Ηλιάνα Μαυρομάτη, τον Όμηρο Πουλάκη και τον Γιώργο Δάμπαση. Για το έργο και τον συγγραφέα, για τις πρόβες και την τέχνη του θεάτρου, για την χώρα, την γλώσσα και τις σκέψεις μας.

Πως ερμηνεύετε τον τίτλο του έργου;

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Είναι ένας συμβολικός τίτλος όπως και το ίδιο το έργο. Παρόλο που έχει μία ρεαλιστική επιφάνεια, τα νοήματά του είναι διαρκώς διττά. Έτσι κι ο τίτλος είναι αμφίσημος. Η δική μου αίσθηση είναι πως εννοεί ότι τίποτα δεν γίνεται χωρίς κόστος, ότι δεν υπάρχει δράση χωρίς αντίδραση, ότι δεν υπάρχει ανέξοδη επιλογή.

Όμηρος Πουλάκης: Συμφωνώ στο ότι είναι συμβολικός ο τίτλος. Έχει πολλαπλά νοήματα, ένα εκ των οποίων είναι ότι η εσωτερική περιοχή του ανθρώπου είναι καθοριστική για την ζωή μας εν γένει. Το πώς υπάρχουμε εσωτερικά είναι σημαντικό γιατί από εκεί θα περάσει ο δρόμος. Δεν λέω ότι ο ατομικισμός είναι σημαντικό στοιχείο, λέω το αντίθετο, ότι έχει σημασία η διαμόρφωση της προσωπικότητας. Ταυτόχρονα, αν το δεις από μία άλλη πλευρά έχει και το ισοπεδωτικό στοιχείο. Ένας δρόμος που περνάει και διαλύει τα πάντα.

Γιώργος Δάμπασης: Όταν βάζεις έναν στόχο υπάρχει μία διαδρομή, ένας δρόμος. Ακολουθώντας αυτή την διαδρομή, συμμετέχει η εσωτερική σου ροή, αφήνεις ένα αποτύπωμα. Δηλαδή ο δρόμος περνάει από μέσα. Τα πάντα έχουν ένα τίμημα που το πληρώνεις μέσα σου.

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος λέει πως «το θέατρο του Καμπανέλλη έχει πρόθεση». Εδώ ποια πρόθεση υπάρχει;

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Το έργο κάθε σημαντικού συγγραφέα έχει πρόθεση. Ακόμα και ασυνείδητη να είναι, κάποια πρόθεση υπάρχει. Και ο Καμπανέλλης είναι όντως ένας πολύ σημαντικός συγγραφέας. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η ερμηνεία που δίνω εγώ σε αυτή τη φάση των προβών μας για την πρόθεση του συγγραφέα είναι ότι θέλει να καταδείξει ανθρώπινες συμπεριφορές μέσα σε ένα συγκεκριμένο κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο, πως αυτές επηρεάζονται από αυτό το πλαίσιο και πως αλλοτριώνονται μέσα σ΄αυτό. Αυτό καταλαβαίνω προς το παρόν ως πρόθεση.

Όμηρος Πουλάκης: Όντως πάντα υπάρχει πρόθεση στην δημιουργία, αλλά δεν είναι κάθε φορά τόσο συνειδητή, όπως μπορεί να την εντοπίσει ένας ερμηνευτής ή αναλυτής του έργου. Επίσης, το έργο έχει πιθανές προθέσεις οι οποίες υπερβαίνουν και τον συγγραφέα κατά τη γνώμη μου. Ο δημιουργός τέχνης δεν είναι αποκλειστικά φορέας των προθέσεών του. Θεωρώ ότι είναι και ένα αντηχείο. Για μένα μία πρόθεση εδώ είναι η μνήμη. Σαν καταφύγιο; Σαν φυλακή; Είναι η μνήμη.

Ο χώρος και η χώρα που βρισκόμαστε διαμορφώνουν την προσωπικότητά μας ή εμείς αυτά;

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Είναι μία ενεργή σχέση. Όσο ο ίδιος ο άνθρωπος έχει ευθύνη να παρεμβαίνει στο περιβάλλον, άλλο τόσο το περιβάλλον του παρεμβαίνει πάνω του. Για παράδειγμα, όταν βρίσκομαι σε δημιουργικές συνθήκες, νοιώθω ότι μπορώ να προσφέρω πολλά περισσότερα πράγματα από όταν βρίσκομαι σε αντιδημιουργικές. Παρόλα αυτά, έχω κι εγώ προσωπική ευθύνη ακόμα και σε αντιδημιουργικές συνθήκες να βρεθώ, να προσπαθώ να παρέμβω εγώ στο περιβάλλον δημιουργικά.

Όμηρος Πουλάκης: Δεν είναι πάντα μια ισόποση κατάσταση. Το πεδίο δεν είναι πάντα το ίδιο. Είναι διαφορετική η διαλεκτική σχέση όταν ο χώρος παίρνει διαστάσεις χώρας ας πούμε.

Γιώργος Δάμπασης: Απόλυτα μας διαμορφώνουν και απόλυτα τα διαμορφώνουμε. Στην Ελλάδα για παράδειγμα ζούμε μία τόσο δύσκολη εποχή και είμαστε πίσω σε πολλά, αλλά θα μπορούσε κανείς να πει ότι έτσι δίνονται συνθήκες να γίνουν πράγματα. Ξεκινάς από το σκοτάδι για να βρει το φως.

Το ζευγάρι έχει ελαφρυντικό για την συμπεριφορά του; Η ανάγκη για επιβίωση αποτελεί ελαφρυντικό;

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Είναι ένα μεγάλο ζήτημα. Η επιβίωση είναι ένα ένστικτο που υπάρχει σε όλα τα έμβια πλάσματα, και στα ζώα και στους ανθρώπους. Ο άνθρωπός υποτίθεται ότι ξεχωρίζει από τα ζώα γιατί ο στόχος του βρίσκεται πέρα από την επιβίωση αυτή καθαυτή. Προσπαθεί να ξεπεράσει την ζωώδη του διάσταση και να εξελιχθεί, να πνευματικοποιηθεί, να κοινωνικοποιηθεί. Το να προσπαθεί κανείς να επιβιώσει βασιζόμενος μόνο στα ένστικτά του νομίζω, αποτελεί ύβρη για την κοινωνία. Αυτήν την ύβρη διαπράττουν αυτά τα δύο πρόσωπα και έχω την εντύπωση πως γι αυτό ισοπεδώνονται κιόλας.

Γιώργος Δάμπασης: Θέλουν να επιβιώσουν όπως θέλουν αυτοί. Είναι φιλόδοξοι και θέλουν να φύγουν από εκεί που βρίσκονται και να βρεθούν σε μία άλλη κλίμακα πια. Για να πας σ΄αυτή την κλίματα όμως, θέλει κι άλλα πράγματα. Θέλει καλλιέργεια, θέλει υποδομή. Αυτοί θεωρούν πως με λίγη τύχη και με καπατσοσύνη θα τα καταφέρουν και εκεί κάνουν το λάθος.

Όμηρος Πουλάκης: Είναι άλλο πράγμα η επιβίωση και άλλο να θες να προσαυξήσεις τους υλικούς πόρους της ζωής σου. Είναι άλλο να αναρωτιέσαι αν θα έχεις φαγητό και άλλο το να έχεις μια ζωή καλή και να αναζητάς κάτι παραπάνω. Είναι σημαντική διαφορά.

Ο ανιψιός που σπούδαζε στο εξωτερικό και επιστρέφει στο σπίτι του σε τι διαφοροποιείται από τους ανθρώπους που συναντά στην Ελλάδα;

Όμηρος Πουλάκης: Σπούδαζε στο εξωτερικό αλλά στο παρελθόν επισκεπτόταν το σπίτι πολύ συχνά. Γυρίζει στο παρελθόν του. Με επώδυνες μνήμες. Λέμε ότι γύρισε από εξωτερικό αλλά όλη την ώρα μιλάει για όσα έχει ζήσει σ΄αυτό το σπίτι. Δεν αναφέρεται στην ζωή του και τις σπουδές του στο εξωτερικό μέσα στο έργο, παρά μόνο κάποια στιγμή σαν πλάκα. Οι αναφορές σε σχέση με το τι συνέβη στην Αγγλία είναι πολύ επιφανειακές. Δεν φέρει τον αέρα του “έξω” στον λόγο του. Μας φέρνει τις μνήμες του από αυτό το σπίτι. Τον βλέπω σαν φάντασμα του σπιτιού, αν μπορώ να πω κάτι γι΄αυτόν. Δεν μου φαίνεται αποκομμένος από το παρελθόν του. Είναι συνδεδεμένος μ΄αυτό και πρέπει να το υπερβεί κιόλας. Τον νιώθω σαν να έχει φύγει από κάποιο πορτραίτο του χώρου.

Ο Άμλετ λέει πως «το θέατρο είναι καθρέφτης της κοινωνίας». Ισχύει σε αυτήν την περίπτωση;

Όμηρος Πουλάκης: Πάντα. Απλώς δεν είναι ο καθρέφτης που έχουμε στον μπάνιο μας. Μπορεί να έχει πολλών ειδών παραμορφώσεις. Είναι περισσότερο ένα δωμάτιο με καθρέφτες. Το κατοπτρικό σχήμα στο θέατρο είναι πιο σύνθετο.

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Νομίζω κι εγώ ότι πάντα υπάρχει στο θέατρο κάποιο πρίσμα υπό το οποίο αντικατοπτρίζεται ο κόσμος. Δεν είναι ο καθρέφτης που έχεις στο μπάνιο και ίσως βλέπεις τα πράγματα όπως είναι στην πραγματικότητα. Ανάλογα με την πρόθεση του συγγραφέα, τίθεται κάποιο πρίσμα μέσα από το οποίο βλέπουμε την πραγματικότητα. Πάντα όμως, έχω την εντύπωση πως το θέατρο είναι –και οφείλει να είναι- άμεσα συνδεδεμένο με την κοινωνία με κάποιο τρόπο ή να σχολιάζει την κοινωνία ή να την προτρέπει προς μία κατεύθυνση. Σίγουρα δεν είναι κάτι ξεκομμένο.

Γιώργος Δάμπασης: Εγώ διαφωνώ με τον Άμλετ. Τότε που γράφτηκε το έργο αυτό όντως το θέατρο ήταν ο καθρέφτης της κοινωνίας, αλλά μετά από τόσα χρόνια η κοινωνία έχει γίνει θέατρο και πλέον το θέατρο είναι η αλήθεια.

«Ο Καμπανέλλης κάνει μία ανατομία της ελληνικής ψυχοσύνθεσης». Συμφωνείτε;

Γιώργος Δάμπασης: Είχα ρωτήσει τον Κώστα Καζάκο σχετικά με τον Αντωνάκο, αν μπορεί να μου πει έναν ήρωα από το παγκόσμιο θέατρο με τον οποίο να έχει κοινά. Μετά από λίγες μέρες μου είπε πως αυτός ο ήρωας δεν υπάρχει σε άλλο έργο. Είναι μοντέλο Έλληνα. Όχι Ιταλός, Έλληνας. Ο Ιταλός έχει άλλη ψυχοσύνθεση, θα στραφεί αλλού. Ο Αντωνάκος είναι Έλληνας.

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Και για την Λίτσα ισχύει αυτό. Νομίζω για όλους τους χαρακτήρες. Δεν έχω μεγάλη εμπειρία στο θέατρο ακόμα, αλλά μέχρι στιγμής είναι η τρίτη φορά που ασχολούμαι με νεοελληνικό έργο και έχω διαμορφώσει την εντύπωση πως ο Καμπανέλλης είναι μάστορας πολύ σημαντικός στη συγγραφή. Επίσης, το γεγονός ότι δεν μεσολαβεί μετάφραση για εμάς τους ηθοποιούς και έχουμε κατευθείαν τον λόγο όπως τον αντιλήφθηκε και τον έγραψε ο συγγραφέας είναι αποκαλυπτικό στο να μπορούμε να δουλεύουμε άμεσα με το κείμενο. Είναι σπουδαίος συγγραφέας. Δεν υπάρχουν κενά.

Όμηρος Πουλάκης: Δεν μου αρέσει η λέξη ανατομία. Αυτό που κάνει ο Καμπανέλλης είναι πιο τρυφερό. Δεν έχει νυστέρι, έχει πινέλο. Ακόμα και φαντάσματα να είναι οι ήρωες του έχουν κάτι από τη ζωή.

Μπορούμε μέσω του θεάτρου και των έργων να αποκτήσουμε αυτογνωσία -εθνική και προσωπική-;

Γιώργος Δάμπασης: Ως ηθοποιός την προσωπική αυτογνωσία την αποκτάς μέσω της υποκριτικής τέχνης και όχι του θεάτρου εν γένει. Το θέατρο είναι πολυσύνθετο, εκμεταλλεύεται την υποκριτική τέχνη για να ολοκληρωθεί. Οι ηθοποιοί στο θέατρο εκπέμπουν κύματα πληροφορίας τα οποία θέλουν αποκωδικοποίηση και κάθε δέκτης δίνει την δική του ερμηνεία. Πρόκειται για μία επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό και τον δέκτη. Φυσικά και το θέατρο μπορεί να αλλάξει κάποιον. Αν αυτό δεν συμβαίνει, κάτι δεν γίνεται καλά.

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Υπάρχει μία πολύ βασική διάσταση στο θέατρο, η οποία είναι και κάπως ξεχασμένη στις μέρες μας γιατί έχει επικρατήσει η διάσταση της διασκέδασης. Ο ρόλος του θεάτρου είναι πολύ πιο βαθύς από την γέννησή του. Μπορεί να λειτουργεί ως καθαρτήριο της κοινωνίας πολλές φορές η ως μέσο μετακίνησης της κοινωνίας προς μία κατεύθυνση. Όσο κι αν ίσως μας φαίνεται παρωχημένο αυτό, για εμένα είναι ο λόγος που το κάνω.

Όμηρος Πουλάκης: Ως ηθοποιός οπωσδήποτε κατακτάς αυτογνωσία μέσω του θεάτρου. Για τον ηθοποιό δεν μπορεί να μην έχει αυτογνωσιακά χαρακτηριστικά γιατί κάθε επάγγελμα έτσι κι αλλιώς έχει κάποια αυτογνωσιακή χροιά για τον άνθρωπο που το ασκεί. Ως θεατής νομίζω ότι πρέπει να σταθείς βουλητικά για να σου συμβεί κάποια αλλαγή μέσω της τέχνης. Πρέπει και εσύ να το επιθυμείς.

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Σίγουρα πάντως είναι διαλεκτική η σχέση μεταξύ καλλιτεχνών και θεατών σε όλες τις τέχνες. Είναι ενεργή σχέση και από τις δύο πλευρές. Νομίζω όμως, πως ο βασικός πυρήνας είναι η μετακίνηση, η εξέλιξη και η αλλαγή. Το θέατρο δεν μπορεί να είναι κάτι που συμβαίνει και τα πράγματα να μένουν όπως ήταν πριν. Έρχεται για να δώσει παραπάνω κίνηση στα πράγματα.

Τι κερδίσατε από την επαφή σας με αυτό το έργο που είναι γραμμένο στην ελληνική γλώσσα και αφορά στην ελληνική ψυχοσύνθεση. Τόσο ως ηθοποιοί, όσο και γενικά.

Όμηρος Πουλάκης: Δεν το ξέρω ακόμα αυτό. Η ερώτηση αυτή έχω την αίσθηση ότι εμπεριέχει και τις παραστάσεις, οπότε δεν ξέρω ακόμα. Τώρα, μαζί με τα υπόλοιπα μας απασχολούν ακόμα και πρακτικά ζητήματα. Για να απαντήσω αυτή την την ερώτηση πρέπει να αρχίσουν οι παραστάσεις και να έρθει ένα άλλο καταστάλαγμα.

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Και εγώ δεν ξέρω ακόμα πως έχει λειτουργήσει το έργο μέσα μου, πέρα από αυτό που είπαμε πριν σε σχέση με την αμεσότητα της γλώσσας που νοιώθω ότι είναι πολύ σημαντική για τον ηθοποιό –και δεν είναι καθόλου συχνό να συναντιόμαστε με ελληνικά έργα που να είναι και τόσο καλογραμμένα. Παρόλα αυτά, σίγουρα η συνθήκη στην οποία έχουμε βρεθεί είναι πολύ δημιουργική από πλευράς συναδέλφων, χώρου, σκηνοθέτη. Είναι μία συνθήκη που μας αφήνει όλα τα περιθώρια να βουτήξουμε επί της ουσίας στο έργο του Καμπανέλλη και να δούμε πως θα επικοινωνήσουμε με τους θεατές.

Υπάρχει κάποια φράση από το έργο που ξεχωρίζετε;

Ηλιάνα Μαυρομάτη: Μία φράση που είναι κομβική για τον χαρακτήρα μου είναι: «Είπατε ότι η ζωή είναι κάτι άλλο. Τι άλλο;». Αυτή η ερώτηση ορίζει αυτόν τον χαρακτήρα.

Γιώργος Δάμπασης: Εγώ θα διάλεγα τη φράση: «Φοβισμένη ψυχή». Και ο άλλος απαντάει: «Ωραίος χαρακτηρισμός». Νομίζω δεν είναι μόνο για έναν ήρωα, είναι για όλους.

Όμηρος Πουλάκης: «Φυσιολογικοί άνθρωποι ήταν όλοι».

Φωτογραφίες: Γεωργία Πονηράκου (site)

Ο Δρόμος Περνά από Μέσα στο Θέατρο Τζένη Καρέζη

Παίζουν:

Φάνης Ποριώτης ο ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΖΑΚΟΣ
Χάρης Αντωνάκος ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΑΜΠΑΣΗΣ
Λίτσα η γυναίκα του η ΗΛΙΑΝΑ ΜΑΥΡΟΜΑΤΗ
Γλυκερία η ΑΝΝΑ ΓΕΡΑΛΗ
Αντρέας Ποριώτης ο ΟΜΗΡΟΣ ΠΟΥΛΑΚΗΣ

Σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΖΑΚΟΣ
Σκηνικά – Κοστούμια: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ
Μουσική σύνθεση-Επιμέλεια: ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΑΖΑΚΟΣ

Τοποθεσία: Θέατρο «Τζένη Καρέζη», Ακαδημίας 3, Αθήνα
Ημερομηνία: Πρεμιέρα: 25 Οκτωβρίου 2017. Ώρα: 7:00

Ημέρες και Ώρες Παραστάσεων:
ΤΕΤΑΡΤΗ: 19.00. Τιμές εισιτηρίων: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ 15Ε άνω τον 65 12Ε & 10Ε ΑΜΕΑ &ΑΝΕΡΓΩΝ
ΠΕΜΠΤΗ 21.15. Τιμές εισιτηρίων: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ 18Ε άνω τον 65 12Ε 10Ε ΑΜΕΑ &ΑΝΕΡΓΩΝ
ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 21.15. Τιμές εισιτηρίων: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ 18Ε άνω τον 65 12Ε 10Ε ΑΜΕΑ &ΑΝΕΡΓΩΝ
ΣΑΒΒΑΤΟ 18.30. Τιμές εισιτηρίων: ΛΑΙΚΗ ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ 15Ε ανω τον 65 12Ε & 10Ε ΑΜΕΑ &ΑΝΕΡΓΩΝ
ΣΑΒΒΑΤΟ 21.15. Τιμές εισιτηρίων: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ 18Ε
ΚΥΡΙΑΚΗ: 20.00. Τιμές εισιτηρίων: ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΟΔΟΣ 18Ε ανω τον 65 12Ε 10Ε ΑΜΕΑ &ΑΝΕΡΓΩΝ

Διάρκεια παράστασης: 115 ΄& 10΄ διάλειμμα
Πληροφορίες-Κρατήσεις: Τηλ.: ΤΑΜΕΙΟΥ–3625520–3636144 & 2103644921
Ηλεκτρονική Προπώληση: Ticket services 12 ευρώ & στο ταμείο του θεάτρου