Φτάνοντας στο τέλος της πορείας του, ο Οιδίποδας καταλήγει στην Αθήνα αναζητώντας την ανθρωπιά, την κατανόηση, την επιείκεια. Έρχεται αντιμέτωπος με ανθρώπους από το παρελθόν του και συναντά νέους συνοδοιπόρους. Ανάμεσά τους ο Θησέας που θα του κρατήσει το χέρι ως το τέλος. Το ειρηνικό και ελπιδοφόρο τέλος. Μιλήσαμε με τον Άρη Τρουπάκη για την την παράσταση Οιδίπους επί Κολωνώ που θα παρουσιαστεί 7 & 8/ 07 στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου σε σκηνοθεσία Σταύρου Τσακίρη, με την μουσική του Μίνου Μάτσα, για τον καθοριστικό ρόλο του Θησέα και για την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα τραγωδία του Σοφοκλή που συμπυκνώνει με τον απλούστερο τρόπο την ουσία του θεάτρου. Δεν καταθέτει μια ροή αναπόφευκτων γεγονότων, αλλά ερευνά τις αιτίες τους συνεισφέροντας σε μία βαθύτερη και ουσιαστικότερη κατανόηση. 

Γιατί έργα όπως ο Οιδίποδας επί Κολωνώ εξακολουθούν να μας αφορούν τόσο πολύ;

Υποθέτω γιατί θέτουν εκ νέου ερωτήματα που δεν έχουν απαντηθεί ακόμα. Αν ένα ερώτημα δεν απαντηθεί, μας απασχολεί για πάντα. Είναι ένας γρίφος που δεν λύνεται.

Τι σε συγκινεί σ΄αυτό το έργο;

Το θέμα της επιείκειας, το οποίο δεν συναντάται πολύ συχνά στις τραγωδίες. Ο Οιδίποδας επικαλείται την επιείκεια των Αθηναίων για να τον φιλοξενήσουν, ο Οδυσσέας ως βασιλιάς της Αθήνας του δείχνει επιείκεια. Γενικά, ένας τόσο μιαρός άνθρωπος όπως ο Οιδίποδας, μόνο αν αντιμετωπιστεί με επιείκεια, μπορεί να βρει φιλοξενία, κατανόηση και ταφή. Συνήθως στην τραγωδία συναντάμε την σχέση αίτιου και αιτιατού, πράξης και συνέπειας. Εδώ, ναι μεν υπάρχει πράξη και συνέπεια, αλλά και μία προσπάθεια να κατανοήσουν οι άλλοι τις συνθήκες, τις περιστάσεις και τι φταίει που δεν τα κατάφερε να κάνει κάτι άλλο, το οποίο νομίζω είναι πάντα μία πρωτοποριακή στάση και σκέψη.

Γιατί αυτό το έργο δεν παίζεται συχνά;

Γιατί απαιτεί έναν Οιδίποδα, ο οποίος είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί. Δεν υπάρχουν πάντα οι ηθοποιοί που μπορούν να στηρίξουν τέτοιους ρόλους. Κατά δεύτερο λόγο, πρόκειται για ένα έργο που βασίζεται σε έναν γρίφο, ο οποίος δεν είναι πολύ εύκολο να λυθεί. Κυριολεκτώ. Είναι το μυστικό που θα πει ο Οιδίπους στον Θησέα λίγο πριν πεθάνει και δεν θα το μάθουμε ποτέ. Είναι ένα έργο με πολλά μυστηριακά και μεταφυσικά στοιχεία, αρκετά θολό ως προς τις υποθέσεις του. Θέλει ένα ιδιαίτερο διάβασμα σε σχέση με άλλες τραγωδίες που μπορεί να είναι δύσκολο να ανέβουν, αλλά έχουν πιο προσιτή πλοκή. Είναι ένα έργο γρίφος.

Ο Οιδίποδας δεν όρισε την ζωή του, αλλά ορίζει τον θάνατό του. Αυτό αποτελεί μία δικαίωση γι αυτόν;

Ναι, είναι μία δικαίωση. Το μεγαλειώδες είναι πως προσπαθεί να βρει την δικαίωση μέσω των άλλων, μέσω της κατανόησης και της επιείκειάς τους. Για μένα αυτό είναι το σημαντικό. Όχι τόσο η δικαίωσή του, όσο το ότι δεν είναι μόνος του ή δεν μπορεί να είναι μόνος του.

Είναι ο Θησέας η ζωντανή απόδειξη ότι δεν χάθηκαν τα πάντα σε έναν κόσμο ακραίο;

Ο Θησέας είναι ένας νέος βασιλιάς, νέος άνθρωπος και έρχεται αντιμέτωπος με ένα ιερό τέρας όπως είναι ο Οιδίπους που του ζητάει καταφύγιο. Ένας μιαρός πατροκτόνος που η πόλη του τον έχει διώξει. Ο Θησέας καλείται να αναλάβει μία ευθύνη και αποφασίζει να δώσει στον Οιδίποδα αυτά που ζητάει. Νομίζω πως πρόκειται ουσιαστικά για μία συνάντηση δύο ανθρώπων. Ο Οιδίπους και ο Θησέας με έναν τρόπο ανήκουν στον ίδιο κόσμο, ανήκουν σε έναν κόσμο που καθορίζεται από την προσωπική ανάληψη ευθύνης. Έχουν ζήσει και οι δύο μακριά από τον τόπο τους και έχουν αναγκαστεί και οι δύο να αποδείξουν την αξία τους με ανδραγαθήματα. Σε κανέναν δεν χαρίστηκε τίποτα, έπρεπε να παλέψουν για να πάρουν ότι τους άνηκε. Παρόλο που ο Θησέας είναι νέος, μοιάζουν και οι δύο με απομεινάρια μιας εποχής που δύει.

Γι΄ αυτό επιλέγει ο Θησέας να στηρίξει τον Οιδίποδα;

Νομίζω πως υπάρχει μια αναγνώριση κοινών σημείων. Ο Θησέας βρίσκεται με τον Οιδίποδα μέχρι το τέλος, αλλά δεν αποκαλύπτει πως πέθανε. Δεν ξέρω γιατί το έκανε αυτό. Η τραγωδία έχει ένα τρομερό προσόν και ένα τρομερό όπλο που αποτελεί και την μεγαλύτερή της δυσκολία. Είναι ότι λέει, δεν υπονοεί. Και οι ήρωες λένε ακριβώς αυτό που σκέφτονται, ακόμα και όταν θέλουν να παραπλανήσουν ή να εξαπατήσουν. Άρα ένα τέτοιο έργο, ενός ποιητή που θα πει όσα θεωρεί ότι έχουν σημασία, τελειώνει έτσι για συγκεκριμένο λόγο. Προφανώς κάτι θέλει να μας πει. Η προσωπική μου αίσθηση είναι πως για έναν άνθρωπο που κυνηγήθηκε από τη μοίρα όσο κανείς, όπως λέει ο ίδιος, είναι μιαρός και βλαβερός και έχει διωχθεί από όλους, είναι πολύ σημαντικότερο το γεγονός πως έστω και στο τέλος έχει την ευκαιρία να νοηματοδοτήσει την ζωή του, παρά το πώς ακριβώς πέθανε. Έστω και την τελευταία στιγμή μπορεί να ορίσει την ζωή του. Το ότι βρίσκει έναν γιο, έναν σύντροφο στο τέλος της ζωής του είναι σαν να καθαιρεί όλον τον προηγούμενο πόνο. Για αυτόν τον λόγο ίσως λοιπές λεπτομέρειες να μας ήταν περιττές.

Χρειάζεται βαθιά έρευνα για να ασχοληθεί κανείς με τέτοια έργα;

Κανονικά μια ζωή. Είναι πολύ ξεχωριστό είδος και δεν το λέω ούτε ευλαβικά, ούτε τερατολάγνα. Δεν είναι κάτι που μπορείς να κάνεις και να αφήσεις, είναι κάτι που απαιτεί από εσένα αίμα.

Η παράστασή σας δίνει ιδιαίτερη βαρύτητα στον ρυθμό του λόγου και της μουσικής.

Στον λόγο αναπόφευκτα. Όλη η τραγωδία είναι θέατρο λόγου και η δράση κρύβεται εκεί. Η μουσική του Μίνου Μάτσα, όπως το καταλαβαίνω εγώ, προσπαθεί να κάνει ακόμα πιο ανάγλυφη την δύναμη του λόγου και των γεγονότων.

Η Επίδαυρος ασκεί ιδιαίτερη γοητεία;

Τεράστια. Δεν ξέρω γιατί. Είναι μαγικό μέρος. Είναι ένα θέατρο που έχει δέσει στον μέγιστο βαθμό με το φυσικό τοπίο. Όπως και το θέατρο της Δωδώνης.

Ποιο ήταν το προσωπικό κέρδος από την μέχρι τώρα πορεία της παράστασης;

Κατ΄αρχάς η γνωριμία με τους ανθρώπους. Αυτό είναι πάντα το μεγαλύτερο κέρδος. Έπειτα, όταν ασχολείσαι με τέτοια έργα έρχεσαι αντιμέτωπος και με δικά σου ερωτήματα τεράστια -και δεν το λέω ψυχοθεραπευτικά-. Και υπάρχει πάντα η πιθανότητα να γίνεις καλύτερος άνθρωπος.

Βρίσκεις απαντήσεις;

Όχι, βέβαια. Η τέχνη υπάρχει για να θέτει ξανά τα ερωτήματα, όχι για να απαντάει. Όποτε προσπάθησε να απαντήσει, νομίζω ότι παρέμεινε στην επιφάνεια, ενώ αντίθετα μεγαλούργησε όταν προσπάθησε να ρωτήσει τα ίδια πράγματα, σκάβοντας όλο και πιο βαθιά.

Το θέατρο οφείλει να έχει κοινωνικό λόγο;

Η τέχνη και η επικαιρότητα είναι πολύ κακό ζευγάρι. Νομίζω πως το θέατρο είναι μια κοινωνική πράξη όπως και να ΄χει. Είναι μία τέχνη που απαιτεί ομάδα, απαιτεί απεύθυνση και μάλιστα δημόσια και απαιτεί συνενοχή απέναντι σε ένα κοινό θέμα, οπότε από μονό του αποτελεί πολιτική πράξη. Δεν είναι απαραίτητο να βρίσκουμε αντιστοιχί α σε κάθε έργο με την δική μας εποχή. Νοιώθω ότι τα όρια στενεύουν έτσι. Το αν αφορά κάποιον ή όχι ένα έργο είναι μια απάντηση που πρέπει να δώσει ο καθένας μόνος του μετά την παράσταση.

Η επιλογή ενός έργου δεν αποτελεί εκ των πραγμάτων και μία θέση σε σχέση με τα πράγματα, μία συγκεκριμένη προσωπική επιλογή;

Αποτελεί. Νομίζω πως αυτό που αναζητά κανείς είναι πάντα προσωπικό. Όσο πιο προσωπικός γίνεσαι, τόσο πιο κοινωνικός καταλήγεις. Ένα έργο είναι πάντα μια προσωπική επιλογή, κατ΄αρχάς ενός σκηνοθέτη και μετά γίνεται -και οφείλει να γίνει- επιλογή και των υπολοίπων. Ο κάθε συντελεστής προσπαθεί να βρει ποια είναι η δική του προσωπική εμπλοκή με το έργο. Όσο πιο ειλικρινά και προσωπικά θέσεις το ερώτημα, νομίζω τόσο πιο άμεσα θα απευθυνθείς στους άλλους. Η τέχνη είναι το μόνο στοιχείο του ανθρώπινου πολιτισμού που μιλάει για όλα μας ενώνουν και όχι για αυτά που μας χωρίζουν.

Υπάρχει κάτι από το κείμενο που ξεχωρίζεις;

Το πιο συγκινητικό κομμάτι είναι εκεί που ο Οιδίπους επικαλείται την επιείκεια των Αθηναίων. Έχει έναν μονόλογο όπου ευχαριστεί τον Θησέα και λέει: «Σε σας απ΄όλους τους ανθρώπους βρήκα την επιείκεια». Για μένα, είναι σαφώς το κλειδί και ο πυρήνας του πράγματος.

Συντελεστές
Μετάφραση: Δημήτρης Δημητριάδης
Σκηνοθεσία: Σταύρος  Σ. Τσακίρης
Επεξεργασία κειμένου: Σταύρος  Σ. Τσακίρης – Δήμητρα Πετροπούλου
Σκηνικά: Κέννυ Μακ Λέλλαν
Κοστούμια: Θάλεια Ιστικοπούλου
Μουσική: Μίνως Μάτσας
Δραματουργός: Λουίζα Αρκουμανέα
Μάσκες: Εύα Νικολοπούλου
Αφίσα: Αλέξανδρος Ψυχούλης
Μουσική προετοιμασία: Μάριον Πελεκάνου
Μουσική διδασκαλία: Bαλέρια Δημητριάδου
Βοηθός Σκηνοθέτη: Χάρης Πεχλιβανίδης
Φωτογραφίες – Βίντεο: Πάτροκλος Σκαφίδας
Επικοινωνία: Άρης Ασπρούλης
Δ/νση παραγωγής: Γιώργος Σύρμας
Παραγωγή: Venus A.E.

Διανομή (Με Σειρά Εμφάνισης)
Ξένος: Δημήτρης Λιγνάδης
Οιδίπους: Κώστας Καζάκος
Αντιγόνη: Κόρα Καρβούνη
Ισμήνη:  Τζέννυ Κόλλια
Θησέας: Άρης Τρουπάκης
Κρέων: Δημήτρης Ήμελλος
Πολυνείκης: Δημήτρης Λάλος
Χορός Ψαλτών: Πέτρος Δασκαλοθανάσης, Παναγιώτης Διαμαντόπουλος, Θεόδωρος Παλτόγλου, Κωνσταντίνος Τριανταφυλλίδης
Χορός Πολιτών: Αντριάνα Ανδρέοβιτς, Βαλέρια Δημητριάδου, Παναγιώτης Καμμένος, Ορέστης Καρύδας, Αγγελίνα Κλαυδιανού

Εισιτήρια στο https://www.viva.gr/tickets/theater/greekfestival/oidipous-epi-kolono-1/