Φένια Παπαδόδημα / Η ομορφιές της Ελλάδας μέσα από το βλέμμα του Ζακ Λακαρριέρ
Ο Ζακ Λακαρριέρ αγάπησε βαθιά την Ελλάδα, ταξίδεψε, την γνώρισε σε βάθος, έμαθε ελληνικά, μίλησε, διάβασε, έμαθε. Μετέφρασε τους μεγάλους Έλληνες συγγραφείς στην γλώσσα του, επισκέφτηκε τα μέρη όπου έζησαν και ανακάλυψε εκ νέου την ομορφιά της ελληνικής γλώσσας και του ελληνικού τοπίου. Η Φένια Παπαδόδημα μαζί με τους συνεργάτες της, ακολουθούν το μονοπάτι του Γάλλου περιηγητή σε μια εποχή που η ανάγκη να εντοπίσουμε για μια ακόμη φορά την βαθιά μας ουσία είναι πολύ έντονη. Με γνώμονα την μουσική και την γλώσσα μας οδηγούν σε ένα ποιητικό ταξίδι.
Ποιος είναι ο Ζακ Λακαρριέρ; Ποια η σχέση του με την Ελλάδα; Τι είναι αυτό που τον γοήτευε;
O Ζακ Λακαρριέρ είναι ένας από τους σπουδαιότερους και τους πιο σύγχρονους φιλέλληνες, «εραστές» της Ελλάδας. Μιας Ελλάδας που δεν βλέπουμε πια ακόμη κι εμείς οι ίδιοι οι Έλληνες. Μιας Ελλάδας «αόρατης» αλλά υπαρκτής. Μ’ αυτό εννοώ τα απομεινάρια μιας παράδοσης της οποίας μαρτυρίες υπάρχουν ακόμη, παντού γύρω μας, ακόμη και στα πιο απίθανα μέρη της Αθήνας. Ο Λακαρριέρ δεν ήταν αρχαιολάτρης ιστορικός. Συνέδεε σε κάθε του βήμα την ιστορία με το σήμερα. Ο πρώτος που μετέφρασε Ρίτσο, Σεφέρη, που γνώρισε την Ελλάδα στους Γάλλους.
Γιατί επιλέξατε να ασχοληθείτε με την πορεία του;
Αυτό είναι που με κέντρισε και μένα στην περίπτωση του. Το πως δηλαδή κατόρθωνε να επικεντρώνεται στην ουσία, στη δύναμη της ποίησης, της τέχνης αλλά και στην ποίηση της καθημερινότητας των απλών ανθρώπων με τους οποίους όπως γράφει ο ίδιος πέρασε τον περισσότερο καιρό ταξιδεύοντας από άκρη σε άκρη της χώρας.
Η Ελλάδα είναι χώρα των αντιθέσεων; Τι θα ορίζατε ως χαρακτηριστικό της;
Ο ίδιος γράφει τόσο όμορφα ότι η Ελλάδα είναι «η σύζευξη των αντιθέτων», «μιζέρια κι ομορφιά»…σαν δύο πλαγιές του ίδιου λόφου..Και πράγματι αυτή είναι η Ελλάδα. Μέσα σε συνθήκες δύσκολες και ενίοτε τραγικά σκοτεινές γεννήθηκαν πνεύματα σαν του Σολωμού, του Παπαδιαμάντη, του Σεφέρη, του Ρίτσου, ήρωες, μάρτυρες, γνωστοί και άγνωστοι…Είμαστε ένας λαός ιδιαίτερα προβληματικός και συμπλεγματικός. Και η αλήθεια είναι ότι η ίδια μας η ιστορία μας διαμόρφωσε έτσι. Ένας λαός που εδώ και αιώνες γνωρίζει καλά ότι κατά βάθος δεν είναι ελεύθερος. Ζει υπό επιτήρηση και πληρώνοντας πλέον και τον αέρα που αναπνέει.
Το «έμφυτο κακό» των Ελλήνων είναι ότι δεν μπορούν να ζήσουν μαζί. Αλληλέγγυοι. Λες και τους είναι πολύ δύσκολο να χαρούν με την πρόοδο του πλησίον . Να μοιραστούν την ευτυχία του. Εννοείται ότι οι γενικεύσεις ποτέ δεν ισχύουν και ότι πολλοί δεν είναι έτσι αλλά δυστυχώς μία σοβαρή πλειοψηφία. Οι Έλληνες του εξωτερικού είναι πολύ διαφορετικοί όσο τους έχω ζήσει. Είναι πολύ παράξενο.
Πως δουλέψατε για την παράσταση; Ποιος ο ρόλος της μουσικής;
Ο ρόλος της μουσικής σε ότι κάνω στο θέατρο είναι να δημιουργήσει ένα συγκινησιακό τοπίο μέσα από το οποίο αποκαλύπτονται τα πολλαπλά επίπεδα του λόγου, που οι ίδιες οι λέξεις δεν δύνανται από μόνες τους να μεταφέρουν.
Η μουσική οδηγεί όπως θα οδηγούσε η εικόνα αν αυτό που κάναμε ήταν ντοκυμαντέρ. Η εικόνα όπως και η μουσική αναδημιουργούν το εσωτερικό τοπίο του περιηγητή Λακαρριέρ τον οποίον ακολουθούμε στους πιο σημαντικούς σταθμούς του στην Ελλάδα : Επίδαυρος, Δελφοί, Άγιον Όρος, νησιά του Αιγαίου.
Η εθνική μας ταυτότητα παίζει ρόλο στην διαμόρφωσή μας;
Επειδή οι λέξεις μπορούν να παραπλανήσουν και το να μιλήσουμε για εθνική ταυτότητα είναι λίγο ασαφές και επικίνδυνο τελικά, θα έλεγα ότι αυτό που διαμορφώνει την ταυτότητα ενός λαού είναι πρωτίστως η γλώσσα. Δεν είναι τυχαίο που η φιλόσοφος Χάνα Άρεντ δηλώνει ότι η μοναδική πατρίδα είναι η μητρική μας γλώσσα. Όταν λοιπόν μιλάμε για ταυτότητα νομίζω ότι αυτό σημαίνει η γλώσσα αλλά και η μουσική ενός τόπου. Η γλώσσα είναι η ποίηση, η λογοτεχνία, η φιλοσοφία και όλα τους τα παράγωγα. Η ελληνική μουσική επίσης εμπεριέχει ένα πολύ ευρύ και πλούσιο φάσμα από την βυζαντινή μέχρι την δημοτική παράδοση, τα ρεμπέτικα αλλά και οτιδήποτε σύγχρονο εμπεριέχει τον σπόρο της ελληνικής μουσικής μνήμης. Δεν πιστεύω ότι μπορεί κανείς να ησυχάσει αν δεν είναι συνδεδεμένος με τις ρίζες του. Όσο κι αν ταξιδέψει, όσο κι αν μελετήσει άλλους πολιτισμούς.
Γιατί πρέπει να την επαναπροσδιορίσουμε στην παρούσα πολιτική – ιστορική συγκυρία;
Ο επαναπροσδιορισμός της ταυτότητας μας είναι μία διαδικασία αυτογνωσίας που όλοι μας παραβλέπουμε. Στην παρούσα πολιτική- ιστορική συγκυρία είναι ο μόνος δρόμος αν θέλουμε να αναπτυχθούμε, να δημιουργήσουμε σε στέρεο έδαφος, να υπάρξουμε μαζί, να μοιραστούμε. Χωρίς να αποκλείουμε στοιχεία εντελώς ξένα, διαφορετικά, να εμπλουτίσουν και τελικά να επιβεβαιώσουν την ταυτότητα μας. Γνωρίζοντας τον εαυτό μας και παραμένοντας ανοιχτοί στο ξένο στοιχείο θα υπάρξουμε και σαν Έλληνες και σαν Ευρωπαίοι.
Από όλο το υλικό που διαχειριστήκατε τι σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση; Γιατί;
Αυτό που μου έκανε μεγάλη εντύπωση στην περίπτωση του Λακαρριέρ είναι η βαθιά περιέργειά του, ακόμη και για φαινόμενα που δεν καταλάβαινε ακριβώς. Η έμφυτη διαίσθηση που τον διακατείχε και τον οδηγούσε στα πιο απίθανα μέρη, να συναντήσει σπάνιες περιπτώσεις ανθρώπων, μοναχών, ποιητών, ζωγράφων, φιλοσόφων.
Αυτό που χαρακτηρίζει το έργο του είναι το βλέμμα που έχει πάνω στα διαφορετικά «θαύματα» της ελληνικής συνείδησης. Αυτό το σπάνιο βλέμμα που συνδέει τα φαινόμενα. Έτσι συνδέει την γέννηση του θεάτρου με τη γέννηση της δημοκρατίας κι έπειτα με την γέννηση του ίδιου του θεανθρώπου, θεού- λόγου, παραλληλίζοντας την ορχήστρα του θεάτρου που μοιάζει με μάτι που παρατηρεί τον άνθρωπο, με τον τρούλο της εκκλησίας όπου το βλέμμα το ανθρώπινο συναντά αυτό του θεού. Κι ενώ μελετά όλα αυτά τα φαινόμενα ο ίδιος δηλώνει άθεος! Νομίζω ότι η ποίηση είναι ο δικός του τρόπος να επικοινωνεί με το άπειρο. Αυτός είναι και ο τρόπος όλων των σπουδαίων ποιητών.
Ποιους ποιητές αγαπάτε; Τι συνιστά ομορφιά στην εποχή μας;
Δεν θα κρύψω ότι ο πιο αγαπημένος μου ποιητής είναι ο Σεφέρης κι αυτό γιατί μου θυμίζει τον Όμηρο. Όσες φορές κι αν τον διαβάσω πάντα ανακαλύπτω κάτι εξαιρετικό που δεν το είχα προσέξει. Λατρεύω ακόμη τον Ελύτη, τον Ρίτσο, τον Σαχτούρη, τον Εμπειρίκο, τόσο διαφορετικές γλώσσες, και φυσικά τον πολυαγαπημένο μου Παπαδιαμάντη…Σίγουρα ξεχνώ πολλούς…
Αν αναφέρω τους συγκεκριμένους είναι γιατί μέσα από τα γραπτά τους κράτησα μέσα μου την ομορφιά της Ελλάδας ζωντανή, όσα χρόνια ζούσα στο Παρίσι αλλά κυρίως όταν γύρισα. Ζώντας εδώ είχα μεγαλύτερη ανάγκη να θυμηθώ την ομορφιά της Ελλάδας, παρά όταν ήμουν μακριά της.
Ατή την ομορφιά έρχεται να μας θυμίσει ο Λακαρριέρ με το παράδειγμά του. Κι αυτή νομίζω ότι πολύ απλά συνίσταται στο να μην είναι κανείς προσανατολισμένος στον υλικό κόσμο. Ομορφιά και χρήμα δεν πάνε μαζί. Όσο κι αν προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ομορφιά βρίσκεται στην ευμάρεια. Η απελευθέρωση από όλους του κοινωνικούς εξαναγκασμούς, τα συμβόλαια της επιβράβευσης μιας αρρωστημένης κοινωνίας, είναι μία κίνηση της ψυχής που προϋποθέτει αγάπη και σχέση με την ομορφιά, με την αληθινή ποίηση, την εμπνευσμένη μουσική.
Η ΕΛΛΑΔΑ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΟΥ ΖΑΚ ΛΑΚΑΡΙΕΡ
20/4- 28/5
Στην αίθουσα εκδηλώσεων του Εθνικού Θεάτρου
Γενική είσοδος 5€
Δραματουργία – επιλογή κειμένων-συγγραφή κειμένων: Φωτεινή Παπαδόδημα
Σκηνοθεσία-Μουσική: Φωτεινή Παπαδόδημα
Σύμβουλος σκηνογραφίας: Ολγα Μπρούμα
Κίνηση:Pauline Huguet
Παίζουν οι ηθοποιοί: Γιώργος Κέντρος, Αμαλία Τσεκούρα, Ελεάννα Καυκαλά
Φωτεινή Παπαδόδημα
Μουσικοί: Φωτεινή Παπαδόδημα, Γιώργος Παλαμιώτης, Λεωνίδας Σαραντόπουλος
Αίθουσα εκδηλώσεων κτιρίου Τσίλλερ (Αγίου Κωνσταντίνου 22-24)
Ώρες παραστάσεων: Πέμπτη, Παρασκευή, Σάββατο στις 18:30