Ο σκηνοθέτης Θάνος Νίκας μας μιλά για Το αριστούργημα ή The Re-Mohammed-Ty Show που παρουσιάζεται στο Θέατρο Νέου Κόσμου

Ο Θάνος Νίκας σκηνοθέτησε Το αριστούργημα ή The Re-Mohammed-Ty Show του Κριστιάν Λόλλικε που παρουσιάζεται στο Θέατρο του Νέου Κόσμου μέχρι τις 15/11. Ένα έργο που ξεκινά από αληθινά γεγονότα και αφορά στα σύγχρονα ζητήματα του δικού μας κόσμου. Με ερωτήματα που ξεκινούν από προσωπικές ανησυχίες, φτάνουν να αποκτούν πολιτική διάσταση και ανοίγουν ένα διάλογο με την τέχνη, το θέατρο, τους θεατές.

Είναι δύσκολο να προσεγγίσεις ένα έργο που θίγει τόσο ευαίσθητα και σύγχρονα θέματα;

Η μεγαλύτερη δυσκολία σε τέτοια κείμενα βρίσκεται στο ευαίσθητο κομμάτι της διαχείρισης. Όταν ειδικά ένα μεγάλο μέρος του είναι ντοκουμέντο, παραμονεύει πάντα ο κίνδυνος του διδακτισμού. Δημιουργείται έτσι μια αντίφαση, όπου από τη μια προσπαθείς να μπεις όσο πιο βαθιά γίνεται στον πυρήνα του έργου, αλλά να κρατήσεις και την απαιτούμενη απόσταση.

Πως δουλέψατε για την προετοιμασία της παράστασης;

Επειδή το έργο δεν είχε καθαρούς χαρακτήρες, πλην του Μωχαμέτ Αττά, αλλά είχε γεγονότα και μάλιστα σκληρά, υπήρξε μια μεγάλη περίοδος έρευνας απ’ όλους μας. Ήταν μια άκρως γόνιμη διαδικασία με αρκετές αμφιβολίες, υπερβάσεις, συγκρούσεις και ερωτήματα. Ειδικά στον μονόλογο-απολογία του Αττά μέχρι και σήμερα, σχεδόν ένα χρόνο μετά, η ερμηνεία του Δημήτρη είναι ένας ανοιχτός διάλογος με το πρόσωπο αυτό. Νομίζω πως αυτό που ξεκλείδωσε τις θέσεις όλων μας ήταν τα ερωτήματα που οφείλαμε να κάνουμε στους εαυτούς μας.

Πως μπορούν να συμβάλλουν η τέχνη και το θέατρο στην κατανόηση και ίσως στην αντιμετώπιση κρίσιμων κοινωνικών ζητημάτων;

Πραγματικά δεν ξέρω αλλά πάντα ελπίζω. Ίσως το πρώτο στάδιο να είναι η αντίληψη και η κατανόηση μιας τέτοιας συνθήκης. Να μπορέσουν κατά κάποιον τρόπο, να φωτιστούν ισόποσα η πράξη και το αποτέλεσμα, ώστε να προκύψουν τα κατάλληλα ερωτήματα. Από το τι κάνει έναν άνθρωπο να θαλασσοπνίγεται μ’ ένα μωρό στην αγκαλιά, μέχρι αυτόν που ανατινάζεται μέσα στο πλήθος στο όνομα κάποιου θεού. Αν ίσως η τέχνη μπορεί κάπου να συμβάλει, είναι μόνο θέτοντας ειλικρινή ερωτήματα.

Αν ίσως η τέχνη μπορεί κάπου να συμβάλει, είναι μόνο θέτοντας ειλικρινή ερωτήματα

Η τρομοκρατία πως έχει επηρεάσει την ζωή μας;

Η τρομοκρατία είναι μια λέξη που προηγείται του νοήματος της. Ιδιαίτερα μετά από την 11η Σεπτεμβρίου, έπαψε να είναι λέξη και έγινε πολιτικό επιχείρημα των ισχυρών του κόσμου. Μ’αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε κι ένας διαχωρισμός ανάμεσα στον δίκαιο και τον άδικο πόνο, ανάμεσα στον καλό και τον κακό θάνατο.

Πόσο λεπτά είναι τα όρια ως προς το πότε κάτι μας αφορά πραγματικά και πότε μπορούμε να το αναλύουμε καθαρά θεωρητικά επειδή συνέβη σε κάποιον άλλον;

Έχει να κάνει με το πού στέκεσαι όταν συμβεί το κακό. Έχουμε μια αρρωστημένη περιέργεια για εικόνες φρίκης και πόνου. Όσο μεγαλώνει η φρίκη τόσο θα διαστέλλεται και το δικό μας αδηφάγο βλέμμα. Για παράδειγμα, η παράσταση ξεκινάει με μια αναφορά στην γυναίκα του Λώτ, που έμεινε στήλη άλατος επειδή γύρισε να δει την εικόνα. Θέλει να δει πώς καίγονται τα Σόδομα. Θέλει μέσα από το βλέμμα να συγκρατήσει την εικόνα. Όχι όμως να την ζήσει.

Γεφυρώνονται τα χάσματα απόψεων, πολιτισμών, θρησκειών, καταβολών; Αν ναι, πως;

Πιστεύω πως μόνο ο σεβασμός απέναντι στις θεμελιώδεις ανθρώπινες αξίες, μπορεί να δημιουργήσει μια ομαλή ροή και συνύπαρξη. Και οι ανθρώπινες αξίες είναι κοινές για όλους, δεν έχουν ούτε κουλτούρα, ούτε ράτσα, ούτε Θεό.

Υπάρχει ανιδιοτελής προσφορά και πηγαία αλληλέγγυα συμπεριφορά; Πως εκφράζεται;

Με την τεράστια ανθρωπιστική κρίση, που υπάρχει παντού γύρω μας, σημασία έχει μόνο να βοηθάς. Τη δεδομένη στιγμή, πιστεύω πως αξία έχει μόνο το αποτέλεσμα. Ακόμα κι αν από πίσω κρύβεται η απόλυτη ιδιοτέλεια, η πράξη είναι αυτή που μένει.

Ποια θεωρείτε επαναστατική πράξη στην εποχή μας;

Την αξιοπρέπεια.

Είστε αισιόδοξος για το μέλλον;

Την περασμένη εβδομάδα πέρασα μπροστά από ένα κέντρο φιλοξενίας προσφύγων. Πίσω από τα συρματοπλέγματα, κάτι πιτσιρίκια τραγουδούσαν χτυπώντας τις πλαστικές λεκάνες ρούχων. Δεν νιώθω πως έχω δικαίωμα να είμαι απαισιόδοξος.

Την περασμένη εβδομάδα πέρασα μπροστά από ένα κέντρο φιλοξενίας προσφύγων. Πίσω από τα συρματοπλέγματα, κάτι πιτσιρίκια τραγουδούσαν χτυπώντας τις πλαστικές λεκάνες ρούχων. Δεν νιώθω πως έχω δικαίωμα να είμαι απαισιόδοξος.