Θεανώ Πασχάλη & Ζαφείρης Τσάκος / Γεύσεις και μυρωδιές της Κομοτηνής
Η Κομοτηνή είναι ένας ιδιαίτερος τόπος, όπου συναντιούνται και συνυπάρχουν διαφορετικοί λαοί με διαφορετικές κουλτούρες και συνήθειες. Είναι ένασταυδρόμι πολιτισμών που χαρίζει τόσο στον μόνιμο κάτοικο, όσο και στον επισκέπτη, μια καθημερινότητα γεμάτη μυρωδιές, γεύσεις και εμπειρίες. Η Θεανώ Πασχάλη και ο Ζαφείρης Τσάκος εμπνεύστηκαν από την πόλη που κατοικούν και δημιούργησαν το βιβλίο Κομοτηνή στο πιάτο που κυκλοφορεί από την Κάπα Εκδοτική και συγκεντρώνει ιστορίες των ανθρώπων της Κομοτηνής συνυφασμένες με την γαστρονομική της -και όχι μόνο- ιστορία της και φυσικά, χαρακτηριστικές συνταγές όλων των πληθυσμιακών ομάδων που την κατοικούν. Μας μίλησαν για την συγγραφική διαδρομή και εμπειρία και για την πόλη που τόσο αγαπούν ανοίγοντας στον αναγνώστη την όρεξη να την επισκεφτεί αλλά και να τη γευτεί.
Τι κινητοποίησε την συγγραφή του βιβλίου σας;
(Ζαφείρης Τσάκος)
Αφορμή για την συγγραφή του βιβλίου ήταν ένα πρόγραμμα που υλοποιήσαμε το 2019, και συντάξαμε ένα μικρό βιβλίο με κοινές συνταγές της Κομοτηνής και του Χασκόβου στη Βουλγαρία. Με το πέρας του βιβλίου ξεκινήσαμε μια παρεΐστικη συζήτηση εγώ, η Θεανώ και ο Γιάννης, για το ποια θα μπορούσαν να ήταν τα στοιχεία που χαρακτηρίζουν την Κομοτηνή. Σε κάθε συζήτηση η απάντηση ήταν πάντα μία : οι γεύσεις και οι μυρωδιές της. Κάπως έτσι μπήκαμε στη διαδικασία να δούμε αν μπορούμε να αποτυπώσουμε τις ντόπιες συνταγές τη πόλης. Ρωτήσαμε όλους τους ανθρώπους του πολιτισμού , ειδικά τους ανθρώπους των Πολιτιστικών Συλλόγων, και όλοι μας είπαν το ίδιο. Πρέπει να συμπεριλάβουμε όλες τις συνταγές, ντόπιες και προσφυγικές.
Πως δουλέψατε για να συγκεντρώσετε το υλικό σας και πως καταλήξατε στο περιεχόμενο;
(Ζαφείρης Τσάκος)
Το βιβλίο χωρίζεται σε 3 βασικά μέρη. Το ιστορικό υπόβαθρο σχετικά με την πορεία της γαστρονομίας της Κομοτηνής, την καταγραφή των προσωπικών ιστοριών των γυναικών που συμμετείχαν στο βιβλίο και στη καταγραφή των συνταγών. Αρχικά, ξεκινήσαμε με την έρευνα σχετικά με το πως διαμορφώθηκε η γαστρονομία της περιοχής τα τελευταία 100 χρόνια με ημερομηνία ορόσημο το 1922 και ποιες επιρροές και ζυμώσεις δέχθηκε, ψάχνοντας στην ουσία της παλαιά και σύγχρονη βιβλιογραφία. Στην συνέχεια, αφού απευθυνθήκαμε αρχικά σε ανθρώπους των πολιτιστικών συλλόγων, καταγράψαμε ποιες πληθυσμιακές ομάδες ζουν και δραστηριοποιούνται αυτή την στιγμή στην Κομοτηνή και βρήκαμε τον κάθε εκπρόσωπό τους, ο οποίος θα έδινε συνέντευξη για το βιβλίο. Η διαδικασία των συνεντεύξεων αφορούσε στις συνταγές των ομάδων και στα προσωπικά γαστρονομικά βιώματα του κάθε εκπροσώπου. Στο τελευταίο στάδιο του βιβλίου καταγράψαμε όλες τις συνταγές τους, οι οποίες γίνονται μέχρι και σήμερα.
Ποιο ήταν το προσωπικό σας κέρδος από τη συγγραφική διαδικασία και την υλοποίηση του βιβλίου; Τι νέο μάθατε για τον εαυτό σας κατά την περίοδο αυτή;
(Θεανώ Πασχάλη)
Η ιδέα για τη δημιουργία του βιβλίου ήρθε τον Ιούλιο του 2020 έχοντας βιώσει ήδη την εμπειρία της πρώτης καραντίνας. Κι έτσι εκεί που προσπαθούσαμε να βρούμε να πατήματά μας έρχεται η δεύτερη καραντίνα που εμένα προσωπικά με βρήκε μ ένα τηλέφωνο και ατέλειωτες ώρες συνομιλίας με γυναίκες που δε γνώριζα προσωπικά αλλά για έναν μαγικό λόγο μοιράστηκαν μαζί μου προσωπικές ιστορίες, συνταγές, βιώματα και άλλα πολλά. Το προσωπικό μου κέρδος από τη δημιουργική διαδικασία είναι όλοι αυτοί οι άνθρωποι της πόλης μου που πλέον τους νιώθω δικούς μου ανθρώπους, η γνώση που πήρα για τις ρίζες μας, μα το πιο βασικό είναι πως κατάλαβα πόσο όμορφο είναι να μεγαλώνεις και να ζεις σε μια πολυπολιτισμική πόλη. Κι αυτό που διαπίστωσα για τον εαυτό μου είναι πως αγαπάω πολύ τον τόπο μου και μπορώ να παρακινήσω ανθρώπους και καταστάσεις για να φτιάξουμε όλοι μαζί μαγικά πράγματα.
Οι συνταγές των παραδοσιακών φαγητών συνιστούν πολιτισμική κληρονομιά; Αποτελούν μέρος της ιστορίας μας;
(Ζαφείρης Τσάκος)
Η κληρονομιά ενός λαού, μιας πληθυσμιακής ομάδας αφορά στα πολιτισμικά δρώμενα, τα παραμύθια και τους μύθους και φυσικά στην γαστρονομία τους.
Η γαστρονομία αποτελεί ένα ζωτικό κομμάτι της ταυτότητας, αλλά και της καθημερινής ζωής κάθε ομάδας, καθώς μέσα από αυτήν μπορείς να αποτυπώσεις τις παραδόσεις, τις θρησκευτικές πεποιθήσεις, την οικονομική τους πορεία και το υπόβαθρο και φυσικά τα ιστορικά γεγονότα που στιγμάτισαν την ζωής τους. Σε κάθε περίπτωση η γαστρονομία αποτελεί βασικό στοιχείο της κληρονομιάς των λαών και είναι ζωτικής σημασίας η διαφύλαξή της και η προβολή της, ως βασικό κομμάτι της ιστορίας τους.
Τι κερδίζουμε κρατώντας ζωντανή τη μνήμη;
(Θεανώ Πασχάλη)
Το παρελθόν υπάρχει για να το θυμόμαστε, να μας διδάσκει, να μας βοηθάει να καταλάβουμε το παρόν και να ονειρευτούμε και να παλέψουμε για το μέλλον. Κρατώντας ζωντανή τη μνήμη των ανθρώπων και μέσα από τις γεύσεις βλέπουμε πόσο μοιάζουμε και πως οι ελάχιστες διαφορές των ανθρώπων αυτής της πόλης μπορούν να αποτελέσουν αφορμή για δημιουργικές, συμμετοχικές κινήσεις και δράσεις για να ζούμε στο παρόν το «μαζί».
Η Κομοτηνή, όπως φαίνεται και από το βιβλίο σας, είναι ένα σημείο συνάντησης και συνύπαρξης διαφορετικών λαών και πολιτισμών. Πως έχει διαμορφωθεί σήμερα η ταυτότητά της;
(Ζαφείρης Τσάκος)
Αυτό που χαρακτηρίζει την Κομοτηνή είναι μια μυρωδιά που συνδυάζει δύση, ανατολή και βορά. Είναι μια πόλη που έχει δεχτεί πάρα πολλές ζυμώσεις και επιρροές, ειδικά τα τελευταία 100 χρόνια, με ημερομηνίες ορόσημα το 1922 και το μεγάλο προσφυγικό κύμα και φυσικά τη δεκαετία του 90 με την μετανάστευση των παλιννοστούντων ομογενών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό την έχει προσφέρει ένα χαρακτήρα, μοναδικό σε εθνικό επίπεδο, σε όλα τα επίπεδα, κοινωνικό, οικονομικό και φυσικά γαστρονομικό, προσφέροντας της μια ξεχωριστη πολυπολιτισμική ταυτότητα. Αυτή η ταυτότητα υπάρχει έντονη μέχρι σήμερα και αυτήν ακριβώς θελαμε να αποτυπώσουμε στο βιβλίο, προβάλλοντας στον έξω κόσμο τους λόγους που πρέπει να επισκεφθεί την πόλη μας.
Τι αγαπάτε στην Κομοτηνή; Τι θα έπρεπε να δει ή κάνει οπωσδήποτε ένας επισκέπτης;
(Θεανώ Πασχάλη)
Στην Κομοτηνή αγαπώ την πολυμορφία των ανθρώπων της που την βλέπεις, την μυρίζεις, την ακούς, την γεύεσαι. Μ αρέσει να περπατώ στα σοκάκια της Ερμού νωρίς το πρωί, να μυρίζω τον φρεσκοαλεσμένο καφέ και τα φρεσκοψημμένα στραγάλια, να πίνω ένα καφέ στην αγορά μέχρι να έρθει η στιγμή να μοσχοβολίσει ο τόπος μυρωδιά φαγητών από τα μαγειρειά. Στην Κομοτηνή καταλαβαίνεις τις εποχές από τ’ άρωμα από τις φλαμουριές και τα γιασεμιά στους δρόμους της πόλης.
Αν κάποιος επισκέπτης έρθει στην Κομοτηνή του συστήνω να κάνει την πρωινή βόλτα που αγαπώ, να επισκεφτεί την περιοχή του σιδηροδρομικού σταθμού και του βυζαντινού τείχους, οπωσδήποτε το αρχαιολογικό και το λαογραφικό μουσείο της πόλης.
Τι σας δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;
(Θεανώ Πασχάλη)
Νομίζω πως οι καλημέρες που μοιράζουμε ακόμα σ αυτήν την πόλη έτσι απλόχερα και με χαμόγελο είναι κάτι που με κάνει να πιστεύω πως είναι ωραία να ζεις σε μια μικρή πόλη της επαρχίας, πόσο μάλιστα στην Κομοτηνή που χει άρωμα ανατολής και δύσης. Αυτό μου δίνει δύναμη και μάλλον το ίδιο και στους συμπολίτες μου που τους διακρίνει μια προθυμία να δημιουργήσουν, να συμμετέχουν σε πράγματα που ομορφαίνουν την καθημερινότητα μας. Απόδειξη αποτελεί το βιβλίο που δημιουργήσαμε όλοι μαζί τελικά, και τη χαρά που πήραμε όλοι και κατά τη διάρκεια της δημιουργίας αλλά και τώρα που συναντιόμαστε. Η φράση που λέμε για κάθε πράγμα που κάνουμε όλοι μαζί, και για το βιβλίο είναι : «τι ωραία που ήταν!» Αν αυτό δε δίνει δύναμη, τι άλλο;
