Για να μπορέσουμε να συνυπάρξουμε ουσιαστικά με τον “άλλο”, πρέπει πρώτα να δουλέψουμε με τον εαυτό μας, να τον παρατηρήσουμε και να τον αφουγκραστούμε, να τον μάθουμε όσο βαθύτερα μπορούμε μπαίνοντας σε μια διαρκή δουλειά μαζί του. Η Ελένη Παπαδοπούλου, ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, και ο Νίκος Κουραβάνας, ψυχολόγος-ψυχοθεραπευτής, μέσα από το βιβλίο τους «Κράτα μου το χέρι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αγγελάκη, έχοντας ως αφορμή τις εμπειρίες τους με τους θεραπευόμενούς τους, πραγματοποιούν μια έρευνα πάνω στις διαπροσωπικές σχέσεις που βασίζονται σε μια σημαντική γνώση του εαυτού μας. Μας μίλησαν για τη διαδρομή από και προς το βιβλίο, τη συγγραφική διαδικασία και τα δώρα της, την αξία του να πορευόμαστε στη ζωή, κρατώντας ο ένας το χέρι του άλλου.

Τι κινητοποίησε τη συγγραφή του βιβλίου σας; Τι νέο μάθατε για τους εαυτούς σας μέσα από τη συγγραφική διαδικασία;

Αυτό που μας κινητοποίησε στη συγγραφή του βιβλίου ήταν να βγούμε από τα όρια του γραφείου του ψυχολόγου και να απευθυνθούμε στο ευρύ κοινό με σκοπό να παρακινήσουμε τους αναγνώστες να αναζητήσουν κάποιες απαντήσεις γύρω από μια ποικιλία θεμάτων, που απασχολούν τον μέσο άνθρωπο. Όταν βάζεις τον εαυτό σου στη διαδικασία της συγγραφής, τον υποβάλλεις σε έναν εσωτερικό διάλογο, όπου πλέον διαπραγματεύεσαι ή τουλάχιστον προσπαθείς να διαπραγματευτείς κάποια ζητήματα σε βάθος. Αυτή η σε βάθος διαπραγμάτευση φέρνει στην επιφάνεια σκέψεις, συναισθήματα και βιώματα, που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με κάποιες πτυχές του εαυτού μας, που ίσως να μην είχαμε την ευκαιρία να εξερευνήσουμε.   

Πως επιλέξατε τα θέματα που πραγματεύεστε;

Τα θέματα που πραγματεύεται το βιβλίο αφορούν κυρίως τον εαυτό αλλά και κατ’ επέκταση τις σχέσεις του εαυτού με τους άλλους. Τα κείμενα αυτά προέκυψαν μέσα από ατομικές συνεδρίες ή θεραπευτικές ομάδες της τελευταίας δεκαετίας περίπου. Με αφορμή συζητήσεις, σχόλια, αναπάντητα ερωτήματα και διλήμματα που αναδύονταν από τους θεραπευόμενους, γεννήθηκε η ιδέα ότι θα ήταν χρήσιμο να συγγράψουμε ένα βιβλίο, το οποίο θα μεταφέρει το περιεχόμενο αυτών των συζητήσεων στο ευρύ κοινό προκειμένου να αγγίξουμε περισσότερους ανθρώπους που έχουν τους ίδιους ή παρόμοιους προβληματισμούς.

Είναι εφικτή η αυτογνωσία δεδομένου ότι διαρκώς εξελισσόμαστε και διαρκώς ερχόμαστε αντιμέτωποι με καινούργια δεδομένα;

Για την επιστήμη της ψυχολογίας, η αυτογνωσία αποτελεί μια από τις σπουδαιότερες έννοιες,  καθώς το να γνωρίζει το άτομο καλά τον εαυτό του σημαίνει ότι είναι σε θέση να έχει επίγνωση για τα ελαττώματα και τα προτερήματά του, τις επιθυμίες του, τις ανάγκες του, τις πεποιθήσεις του, τις αξίες του, τα ταλέντα του, τις ικανότητές του και ως εκ τούτου την πορεία που θέλει να ακολουθήσει στη ζωή του. Τις περισσότερες φορές αυτό που συμβαίνει είναι τα άτομα να αποζητούν μια ωραιοποιημένη εικόνα του εαυτού τους και να μη θέλουν ή να μην αντέχουν να δουν τον πραγματικό- αληθινό τους εαυτό. Δεν εξελισσόμαστε όλοι με τον ίδιο ρυθμό, ούτε έχουμε όλοι τον ίδιο βαθμό αυτογνωσίας. Η αυτογνωσία είναι μια δυναμική διεργασία, όπου απαιτείται σοβαρή και συνεχής προσπάθεια για την προσέγγισή της. Κατά παρόμοιο τρόπο, η εξέλιξη απαιτεί εξίσου σοβαρή προσπάθεια και αυτό είναι το σημείο επαφής και αλληλοσύνδεσης των δύο διεργασιών, δηλαδή χωρίς τη μία δεν μπορούμε να έχουμε την άλλη. Με λίγα λόγια, αν δεν ξέρεις ποιος είσαι, δεν ξέρεις τι θέλεις κι έτσι, δεν μπορείς να εξελιχθείς.

Μπορεί ένα βιβλίο -και κατ΄ επέκταση η τέχνη- να μας βοηθήσει να αλλάξουμε την ζωή μας; Αν ναι, με ποιον τρόπο μπορεί να συμβεί αυτό;

Ένα βιβλίο μπορεί να μας δώσει κάποια ερεθίσματα, να μας προβληματίσει, να μας κάνει να σκεφτούμε, να ταυτιστούμε και να μας φέρει σε επαφή με τα συναισθήματα και τον εαυτό μας. Τα βιβλία και τα είδη τέχνης δεν μπορούν από μόνα τους να μας αλλάξουν τη ζωή. Χρειάζεται συστηματική και οργανωμένη προσπάθεια, γιατί οι αλλαγές πηγάζουν από τον ίδιο μας τον εαυτό. Δηλαδή θα πρέπει πρωτίστως εμείς οι ίδιοι να θέλουμε να αλλάξουμε, αναζητώντας τα κατάλληλα μέσα και επιλέγοντας αυτά που μας ταιριάζουν περισσότερο, είτε αυτό είναι ένα βιβλίο είτε μια θεατρική παράσταση, μια ταινία, μια συζήτηση, κ.ο.κ. Η δουλειά με τον εαυτό μας αποτελεί μία συντονισμένη και μακρόχρονη διεργασία, με βασικό στόχο την αλλαγή σε προσωπικό ή επαγγελματικό επίπεδο και συνήθως, χρειαζόμαστε την παρότρυνση ανθρώπων που η ιστορία της ζωής τους μπορεί να μας εμπνεύσει. Δεν είναι τυχαίο που τα μεγαλύτερα έργα τέχνης ανά τους αιώνες αναφέρονται σε σημαντικά πρόσωπα, που η ζωή τους και η στάση τους αποτέλεσαν παράδειγμα προς μίμηση.

Μέσα από την εργασία σας, ποια ζητήματα έχετε εντοπίσει ως τα κυριότερα της εποχής μας;

Μέσα από την εργασία μας έχουμε παρατηρήσει ότι τα κυριότερα ζητήματα της εποχής μας συνδέονται με τις στενές διαπροσωπικές μας σχέσεις, οπότε αφορούν τον εαυτό μας και τους σημαντικούς άλλους. Τέτοιου είδους θέματα είναι οι δυσκολίες στην επικοινωνία, η μοναξιά, το άγχος, οι απώλειες, οι κρίσεις πανικού, η διαχείριση των συναισθημάτων, η αποξένωση και οι συγκρούσεις μέσα στις σχέσεις και κυρίως μέσα στην οικογένεια. Η έλλειψη της ικανότητας να ακούμε τις ανάγκες των άλλων, η απουσία της ενσυναίσθησης, δηλαδή να μη μπορούμε να μπούμε στη θέση του άλλου, καθώς και οι υψηλές προσδοκίες που έχουμε μας οδηγούν σε μια διαστρεβλωμένη εικόνα της σχέσης. Φαίνεται πως μια νέα πρόκληση της εποχής μας είναι η εικονική πραγματικότητα και η εξοικείωση με την εξ αποστάσεως επικοινωνία, που προσφέρεται εύκολα από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης (social media). Με αυτόν τον τρόπο χάνεται η άμεση επαφή και η μη λεκτική επικοινωνία (εκφράσεις προσώπου και σώματος), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει μόνο γραπτή επικοινωνία μέσω μηνυμάτων, καλλιεργώντας την ψευδαίσθηση της επαφής και αφήνοντας πολλά συγκεχυμένα ή αμφίσημα μηνύματα, που δυσχεραίνουν την επικοινωνία. Η επικοινωνία –σωματική και λεκτική- είναι ιδιαίτερα σημαντική και ήταν ένας από τους λόγους που επιλέξαμε ως τίτλο του βιβλίου το «Κράτα μου το χέρι», έτσι ώστε να υπογραμμίσουμε τη σημασία που έχει η σωματική επαφή, μια αγκαλιά, ένα φιλί…  

Η δουλειά με τον ψυχοθεραπευτή είναι απαραίτητη σε κάθε άνθρωπο; Πότε είναι απαραίτητο να την επιζητήσουμε;

Ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να αποτελέσει τον συνοδοιπόρο στο ταξίδι ανακάλυψης του εαυτού και είναι απαραίτητος κυρίως όταν το άτομο βρίσκεται σε μια δύσκολη ή στάσιμη κατάσταση, βάζοντας εμπόδια στον ίδιο του τον εαυτό, χωρίς να μπορεί να δει ξεκάθαρα τις εναλλακτικές επιλογές που έχει. Είναι σημαντικό να επιλέξουμε τον κατάλληλο ψυχοθεραπευτή, με τον οποίο νιώθουμε άνετα και μπορούμε να ανοιχτούμε και να εκφράσουμε όλα όσα αισθανόμαστε και σκεφτόμαστε, δίχως να φοβόμαστε ότι θα μας επικρίνει ή θα μας σχολιάσει αρνητικά.

Τι χαρίζει η συγγραφή στη ζωή σας;

Η συγγραφή είναι ένας τρόπος επικοινωνίας και μοιράσματος με τους αναγνώστες. Σε εμάς προσφέρει θετικά συναισθήματα και αποτελεί έναν τρόπο έκφρασης των συναισθημάτων και των σκέψεων που δημιουργούνται μέσα από την αλληλεπίδραση με τους θεραπευόμενους. Όλα όσα νιώθει ή βιώνει κάποιος μετατρέπονται σε λέξεις, που αποτυπώνονται στο χαρτί δίνοντάς τους μια διάρκεια στον χρόνο και προσφέροντας έτσι τη δυνατότητα να επιστρέφουμε ξανά και ξανά αναζητώντας κάθε φορά ερωτήσεις, στις οποίες θα δώσουμε τις δικές μας απαντήσεις, το δικό μας νόημα και τη δική μας ερμηνεία. Η συγγραφή είναι τρόπος σύνδεσης, επαφής, έκφρασης, αλλά και ανατροφοδότησης, καθώς και τρόπος ζωής. Η ανατροφοδότηση είναι ιδιαίτερα σημαντική γιατί αποτελεί έναν διάλογο ανάμεσα σε εμάς και τους αναγνώστες, διευρύνοντας τον αρχικό διάλογο που είχαμε εμείς με το ίδιο το κείμενο.

Τι σας δίνει δύναμη και πίστη στην καθημερινότητα;

Η ενασχόληση με αυτό που αγαπάμε, με την επιστήμη της ψυχολογίας και η επαφή με τους ανθρώπους. Μας δίνει δύναμη και πίστη το να βλέπουμε ανθρώπους να προσπαθούν να προχωρήσουν, να ξεπεράσουν δυσκολίες και τραύματα, να σταθούν στα πόδια τους, να γνωρίσουν τον εαυτό τους, να μιλήσουν για όσα κουβαλούν μια ολόκληρη ζωή χωρίς να τα έχουν μοιραστεί ποτέ… Όλες αυτές οι ιστορίες ανθρώπων που έχουν ταλαιπωρηθεί από όσα έχουν βιώσει και όμως δεν το βάζουν κάτω και παλεύουν να κρατηθούν όρθιοι, να πιαστούν από τα λίγα που έχουν στη ζωή τους αναγνωρίζοντάς τα και εκτιμώντας τα. Η ψυχολογία, το διάβασμα, η συγγραφή και τα όνειρα που έχουμε μας δίνουν δύναμη να συνεχίσουμε να βοηθάμε τους ανθρώπους να βρουν τον εαυτό τους και να ενισχύσουν την ψυχική τους ανθεκτικότητα ώστε να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της ζωής.  

Το βιβλίο Κράτα μου το χέρι των Παπαδοπούλου Ελένης & Κουραβάνα Νίκου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αγγελάκη