Αθηνά Μουστάκα / Η παιδεία ως μέσο αντίστασης

“Ο Μολιέρος δεν υπερβάλλει, ούτε διαστρέφει”. Κάνει ένα βαθύ ψυχογράφημα χαρακτηριστικών χαρακτήρων που συναντώνται στην κοινωνία, διαμορφώνονται μέσα από τα ήθη της και διαμορφώνουν τη λειτουργία της. Ο Μισάνθρωπος, ένα από τα σημαντικότερα έργα του βρίσκεται στη σκοτεινή πλευρά της κωμωδίας, εκεί που το γέλιο συναντά τη μελαγχολία της συνειδητοποιήσης. Της συνειδητοποίησης πως το άτομο βρίσκεται για ακόμα μία φορά απέναντι από το κοινωνικό σύνολο και πως ίσως, μόνο αυτός να είναι ο τρόπος να κατορθώσουμε να συν-βιώσουμε αρμονικά. Ο Γιάννης Κακλέας σκηνοθετεί το εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο του Μολιέρου στο Θέατρο Εμπορικόν με συνοδοιπόρους ξεχωριστούς συντελεστές. Η Αθηνά Μουστάκα μας μίλησε για την παράσταση που αγάπησε και όλα όσα ανακάλυψε στο έργο, την αλληλεπίδραση ατόμου και συνόλου και το σημείο που μπορεί να βρεθεί η ομαλή συνύπαρξη, τις επαναστατικές και θεραπευτικές πράξεις που έχει ανάγκη η εποχή μας.

Τι σε συγκινεί στο έργο του Μολιέρου; Που συναντά την εποχή μας;

Στον «Μισάνθρωπο» ο Μολιέρος μας δείχνει ότι ακόμα και αυτός που είναι ή προσπαθεί να είναι ακέραιος, οφείλει να ζήσει με τους άλλους και μαζί να προσπαθήσουν για το καλύτερο. Ούτε η συνεχής καταγγελία ωφελεί ούτε και η ουτοπία να ζήσεις κάπου ξεκομμένος από την κοινωνία γίνεται. Και φυσικά πάνω απ’ όλα θα πρέπει ο ίδιος που ευαγγελίζεσαι την «ακεραιότητα» έναντι της υποκρισίας να είσαι αληθινός και να αντέχεις να κοιτάζεις τον εαυτό σου στον καθρέφτη πριν εξαπολύσεις τους μύδρους σου για υποκρισία στους άλλους.

Τι νέο έμαθες για τον εαυτό σου μέχρι τώρα μέσα από αυτή τη δουλειά;

Το θέατρο είναι τρόπος ζωής. Είναι μάλιστα ένας τρόπος να ζεις πολλές ζωές μέσα σε μια ζωή, πράγμα που σε κάνει πλουσιότερο σε συναισθήματα και εμπειρίες.

Ο Μολιέρος ¨αναζητά θεραπεία των κοινωνικών νόσων που μαστίζουν την εποχή του¨. Ποιες είναι οι κοινωνικές νόσοι της δικής μας εποχής; Ποια είναι η θεραπεία;

Ζούμε σε μια εποχή όπου η πληροφορία και η γνώση διαχέονται άμεσα και γρήγορα και ο άνθρωπος δεν προλαβαίνει να αφομοιώσει όχι μόνον τη γνώση αλλά και καινούριες συμπεριφορές και τρόπους που του προτείνονται. Χρειάζεται ένα μέτρο και «φιλτράρισμα» όχι μόνον της πληροφορίας αλλά και των στόχων που θέτουμε. Απ’ εκεί νομίζω ότι προέρχεται και το πολύ άγχος της εποχής μας. Παιδεία με την ευρύτερη έννοια του όρου και όχι μόνον «την αποθήκευση γνώσεων» είναι η απάντηση και το εργαλείο κάθε εποχής.

Η κοινωνία διαμορφώνει το ήθος του ανθρώπου ή το αντίστροφο;

Κοινωνία και άνθρωπος είναι συγκοινωνούντα δοχεία. Μπορεί η κοινωνία να διαμορφώνει το ήθος του ανθρώπου αφού κάθε άνθρωπος γεννιέται, ανατρέφεται και ζει μέσα σ’ ένα καθορισμένο περιβάλλον, όμως και ο άνθρωπος στοχάζεται, κρίνει, απορρίπτει ή επικροτεί προγενέστερα ήθη και συμπεριφορές και διαμορφώνει καθημερινά με τις πράξεις του και τη στάση του το περιβάλλον γύρω του και την κοινωνία. Χαρακτηριστικό παράδειγμα στη σημερινή μας εποχή το κίνημα «MeToo» όπου γυναίκες μιλάνε και τολμούν να καταγγείλουν απαράδεκτες συμπεριφορές που παλιότερα θεωρούνταν «φυσιολογικές» ή πως απλώς αυτές «έφταιγαν» για ότι τους συνέβαινε.

Παιδεία με την ευρύτερη έννοια του όρου και όχι μόνον «την αποθήκευση γνώσεων» είναι η απάντηση και το εργαλείο κάθε εποχής.

Ο έρωτας είναι δύναμη ή αδυναμία;

Ο έρωτας είναι η κινητήριος δύναμη για τη ζωή! Χωρίς τον έρωτα για τη ζωή, τη Τέχνη, το θέατρο – στη δική μου περίπτωση – για τους ανθρώπους, για τη γνώση, τις επιστήμες και για ότι συμβαίνει γύρω μας, η ζωή θα ήταν άσκοπη. Η απορία του μικρού παιδιού που συνεχώς ρωτάει για το ένα και το άλλο είναι ο έρωτάς του για τη ζωή!
Αδυναμία γίνεται μόνον όταν ο έρωτας εκφυλίζεται σε ένα εγωκεντρικό αυτοκαταστροφικό πάθος που δεν λαμβάνει υπ’ όψιν του ανθρώπους και καταστάσεις. Τότε παύει να είναι έρωτας!

Στη δική μας εποχή ποια είναι μια πράξη αντίστασης απέναντι στις κοινωνικές νόσους;

Παιδεία και ήθος είναι πάντοτε οι πυλώνες αντίστασης σ’ όλες τις κοινωνικές νόσους, σ’ όλες τις εποχές.

Πως βιώνεις τη μετά covid πραγματικότητα του θεάτρου μετά από δύο τόσο ιδιαίτερα χρόνια; Πιστεύεις ότι μάθαμε κάτι από όλα όσα συνέβησαν; Είσαι αισιόδοξη για το μέλλον;

Νομίζω ότι όλοι προσπαθούμε σιγά-σιγά να ξαναβρούμε μια καθημερινότητα που την είχαμε δεδομένη. Ας ελπίσουμε να καταλάβουμε πόσο μικροί και εκτεθειμένοι είμαστε πάνω σ’ αυτή τη σφαίρα που γυρίζει και λέγεται γη και να κάνουμε ότι πρέπει για να επιβιώσουμε και να ζήσουμε καλύτερα, αλλιώς όπου η απληστία και η παραφροσύνη παίρνουν το πάνω χέρι, τότε σίγουρα η καταστροφή θα μας περιμένει στη γωνία

Τι σου δίνει δύναμη και πίστη για το μέλλον;

Συνήθως όταν ο άνθρωπος βλέπει τα πολύ δύσκολα, αναγκάζεται να συνεργαστεί και να βάλει στην άκρη εγωισμούς και μικροσυμφέροντα. Άλλωστε έτσι επιβίωσε και ως είδος. Ελπίζω αυτό να μας κάνει σοφότερους και να το κάνουμε συχνότερα και όχι όταν θα είναι πολύ αργά.

Φωτογραφίες: Κωνσταντίνος Γκιώνης