Το Εθνικό Θέατρο σε συνεργασία με τον Θεατρικό Οργανισμό Κύπρου, παρουσιάζει στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών και Επιδαύρου την τραγωδία του Ευριπίδη, Ικέτιδες σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού. Ένας Χορός, μία ομάδα γυναικών προσπέφτουν ικέτιδες στον βωμό της Θεάς Δήμητρας στην Ελευσίνα, ζητώντας την βοήθεια του Θησέα στην προσπάθειά τους να καταφέρουν να θάψουν τους νεκρούς Αργείους στρατηγούς που έχασαν την ζωή του στην Θήβα, πολεμόντας μαζί με τον Πολυνείκη, πράγμα το οποίο έχει απαγορεύσει ρητά ο Κρέοντας και το επιβεβαιώνει η άφιξη του Κύρηκα που ζητά εκ μέρους του άρχοντά του να παραδοθούν οι γυναίκες. Παρόλα αυτά, ο Θησέας ανταποκρίνεται θετικά στο αίτημά τους, διεκδικεί αυτό που θεωρεί ορθό και χαρίζει στους νεκρούς στρατηγούς την ταφή που τους αξίζει σε ένα αντιπολεμικό έργο που επιμένει με σθένος στην διατήρηση του πολιτισμού μας σε καιρούς πολέμου, ανασφάλειας και φόβου. Ο Χάρης Χαραλάμπους που υποδύεται τον ενδιαφέροντα ρόλο του Κήρυκα μας μίλησε για την ιδιαίτερη αυτή τραγωδία  που υμνεί τις σπουδαίες πράξεις, την δουλειά που μοιράστηκε με την ομάδα των συνεργατών του και τον ρόλο του μέσα σ΄αυτή.

Τι σε συγκινεί σε αυτό το έργο;

Η κινητήριος δύναμη σ΄ αυτό το έργο είναι οι γυναίκες σε όλα τα επίπεδα. Αυτές δίνουν τον τόνο για τη διαχείριση όλων των θέματων: της απώλειας, της απαίτησης των σωμάτων των νεκρών παιδιών τους, της αφοσίωσης σε πανανθρώπινες αξίες και ιδανικά, της ερωτικής αφοσίωσης, της στρατηγικής σε θέματα πολιτικής φύσεως. Η βασίλισσα της Αθήνας, Αίθρα, και οι μητέρες των Αργείων στρατηγών που χάθηκαν στη Θήβα έχουν στα χέρια τους τα ηνία της δράσης, ψυχικής και πρακτικής. Είναι βαθιά συγκινητικός ο τρόπος που σε αυτό το έργο ο Ευριπίδης εξυμνεί την γυναικεία δύναμη, πίστη και θέληση και το γεγονός ότι οι άντρες οφείλουν να παραδειγματιστούν από αυτά τα γυναικεία χαρακτηριστικά.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να ανέβει; Έχει να κάνει με το ότι δεν πραγματεύεται τραγικές πράξεις, αλλά μία σπουδαία: την διεκδίκηση της ταφής των νεκρών;

Εμείς αυτό τον καιρό βρισκόμαστε στη διαδικασία της έρευνας και του ανεβάσματος αυτού του έργου, έτσι δεν μπορώ να απαντήσω αντικειμενικά σε αυτό το ερώτημα. Όσο κι αν είναι δύσκολο να ανέβει είναι άλλο τόσο γοητευτική και ευεργετική η συνάντηση κι η αναμέτρηση με αυτή τη δυσκολία. Όπως συμβαίνει και με όλα τα σπουδαία κλασσικά κείμενα, ελληνικά και ξένα. Επίσης, η σπουδαία πράξη την οποία πραγματεύεται, η διεκδίκηση της ταφής των νεκρών, είναι κάτι το οποίο συμβαίνει ακόμα και σήμερα παντού σε όλες τις ταραγμένες περιοχές του πλανήτη. Ζούμε σε μια εποχή που υπάρχουν τόσοι νεκροί που ψάχνουν «πατρίδα» να ταφούν, όσοι και ζωντανοί. Μόλις προχτές μια γυναίκα, χωρίς τη μεσολάβηση κανενός άντρα αυτή τη φορά, η Carola Rackete, έσωσε από τον υγρό τάφο και προσπάθησε να δώσει «πατρίδα» σε ανθρώπους κατατρεγμένους από τον πόλεμο και την κοινωνική αδικία και σκόνταψε σε έναν σύγχρονο Κρέοντα, τον Mateo Salvini. Όσο κι αν είναι ή δεν είναι δύσκολο να ανέβει αυτό το έργο, λοιπόν, άλλο τόσο επιβάλλεται να ανέβει. Το επιβάλλει η εποχή και η ανάγκη που προκύπτει για επαφή των ανθρώπων με την πνευματικότητα που φέρουν αυτά τα κείμενα.

Μόλις προχτές μια γυναίκα, χωρίς τη μεσολάβηση κανενός άντρα αυτή τη φορά, η Carola Rackete, έσωσε από τον υγρό τάφο και προσπάθησε να δώσει «πατρίδα» σε ανθρώπους κατατρεγμένους από τον πόλεμο και την κοινωνική αδικία και σκόνταψε σε έναν σύγχρονο Κρέοντα, τον Mateo Salvini. Όσο κι αν είναι ή δεν είναι δύσκολο να ανέβει αυτό το έργο, λοιπόν, άλλο τόσο επιβάλλεται να ανέβει.

Εσείς πως δουλέψατε για την παράστασή σας;

Δουλέψαμε με απόλυτη πίστη στο κείμενο του Ευριπίδη, στο ρυθμό του κειμένου, χωρίς καμία διάθεση υπερβολής ή διαστρέβλωσης χάριν εντυπωσιασμού. Είναι μια λιτή προσέγγιση του κειμένου εκ μέρους της σκηνοθεσίας του κ. Λιβαθινού με κυρίαρχη την προσπάθεια της όσο το δυνατόν ξεκάθαρης απόδοσης του διαχρονικού του νοήματος. Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει η εργασία που έχει γίνει στο λόγο, σε σχέση με τον χειρισμό του ποιητικού κειμένου βάσει του ρυθμού του. Προκύπτει κάτι σαν ένα «ραπ ορατόριο» που καταφέρνει κατά τη γνώμη μου να φωτίσει με έναν ιδιαίτερα ελκυστικό τρόπο το κείμενο.

Γιατί είναι τόσο σημαντικός ο Κήρυκας στην αρχαία τραγωδία; Έχει ευθύνη το πρόσωπο που μεταφέρει μία είδηση; Παίζει ρόλο ο τρόπος με τον οποίο θα το κάνει;

Οι κήρυκες στην αρχαιότητα ήταν σεβαστοί διεθνώς και είχαν ως πρόσωπα το απαραβίαστο –ήταν παράνομο να τους συλλάβουν ή να τους τραυματίσουν πολίτες, είτε του ίδιου κράτους είτε άλλων. Χρειαζόταν να απομνημονεύουν σωστά όσα θα έπρεπε να μεταφέρουν αυτολεξεί. Έπρεπε επίσης να απομνημονεύουν εξίσου σωστά τις απαντήσεις που συχνά τους έδιναν οι παραλήπτες των μηνυμάτων. Εάν έσφαλλαν επίτηδες ή κατά λάθος, τιμωρούνταν αυστηρά. Στους κήρυκες δεν επιτρεπόταν καμία πρωτοβουλία προς διαπραγμάτευση και έπρεπε να περιορίζονται να μεταφέρουν κατά λέξη μηνύματα.

Το ενδιαφέρον στον Κήρυκα, στις Ικέτιδες, είναι ότι είναι ο κήρυκας του εχθρού και επίσης ότι δεν ακολουθεί κανέναν από τους πιο πάνω κανόνες! Μεταφέρει το μήνυμα με έναν δικό του τρόπο και μπαίνει κανονικότατα σε συζήτηση με τον βασιλιά Θησέα σαν να είναι και ο ίδιος βασιλιάς. Ουσιαστικά είναι σαν να παρακολουθούμε έναν «αγώνα λόγων» μεταξύ Κρέοντα και Θησέα περί δημοκρατικού πολιτεύματος.

Στο συγκεκριμένο έργο, ο Κήρηκας παραινεί τον Θησέα να ακολουθήσει τις βουλές του Κρέοντα, να αποφύγει τον πόλεμο και να προτιμήσει την ειρήνη. Είναι δική του γνώμη -έχει δικαίωμα να έχει γνώμη;- ή είναι πλήρως υποταγμένος στον άρχοντά του;

Όπως είπαμε πριν δεν έχει κανένα δικαίωμα να εκφέρει τη δική του γνώμη. Αυτός, όμως, το κάνει και επιχειρηματολογεί ανοικτά απέναντι στον Θησέα για τα πλεονεκτήματα της μονοκρατορικής εξουσίας έναντι της δημοκρατίας. Είναι, πιστεύω, τόσο υποταγμένος και πιστός στον άρχοντά του, που έχει ταυτιστεί και έχει γίνει ένα με αυτόν χωρίς να λογαριάζει κανένα κόστος. Όλα αυτά τα στοιχεία τον καθιστούν, υποκριτικά, μια πολύ ισχυρή πρόκληση.

Οι Ικέτιδες είναι ένα έργο πουσ στηλιτεύει τον πόλεμο ως ¨την έσχατη πράξη βίας¨ και αναδεικνύει την σημασία της διατήρησης του πολιτισμού σε επώδυνους καιρούς. Γιατί μετά από τόσους αγώνες εξακολουθεί να υπάρχει το ίδιο αίτημα;

Γιατί, τι έχει αλλάξει;

Τι νέο έμαθες από αυτή τη δουλειά μέχρι τώρα; Ποιο ήταν το προσωπικό κέρδος;

Εάν έχω γίνει έστω και στο ελάχιστο πιο πνευματικός άνθρωπος και πιο άνθρωπος μέσα από την ενασχόληση μου με το θέατρο, αυτό σίγουρα το καταγράφω ως προσωπικό κέρδος.

Ικέτιδες του Ευριπίδη σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθινού

Μετάφραση: Γιώργος Κοροπούλης

Σκηνοθεσία: Στάθης Λιβαθινός

Σκηνικά – Κοστούμια: Γιώργος Σουγλίδης

Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου

Μουσική: Άγγελος Τριανταφύλλου

Χορογραφία: Φώτης Νικολάου

Μουσική διδασκαλία: Μελίνα Παιονίδου

Βοηθός σκηνοθέτη: Βασίλης Ανδρέου

Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρίνα Μυρτάλη

Βοηθός σκηνογράφου – ενδυματολόγου: Μαρία Καλαμαρά

Δραματολόγος: Ειρήνη Μουντράκη

Παίζουν: Άννα Γιαγκιώζη, Άνδρη Θεοδότου, Κόρα Καρβούνη, Τζίνη Παπαδοπούλου, Μαρία Σαββίδου, Κωνσταντίνα Τάκαλου, Τάνια Τρύπη, Νιόβη Χαραλάμπους (Μητέρες Αργείων στρατηγών), Κάτια Δανδουλάκη (Αίθρα), Θοδωρής Κατσαφάδος (Ίφις), Κατερίνα Λούρα (Eυάδνη), Αγλαΐα Παππά (Αθηνά), Άκης Σακελλαρίου (Θησέας), Χρήστος Σουγάρης (Άδραστος), Ανδρέας Τσέλεπος (Άγγελος), Χάρης Χαραλάμπους (Κήρυκας)