Κωστής Καπελώνης / Η θέση και η κίνηση της γυναίκας
Ο Κωστής Καπελώνης σκηνοθετεί -με την μουσική συμβολή του Σταμάτη Κραουνάκη- στο Θέατρο Τέχνης το έργο Όλο σπίτι, κρεβάτι κι εκκλησία των Ντάριο Φο και Φράνκα Ράμε -το έργο πρωτοανέβηκε το 1977, με τη Φράνκα Ράμε να παίζει όλους τους ρόλους- που έκανε πρεμιέρα στο Θέατρο Αυλαία στην Θεσσαλονίκη, ενώ τώρα συνεχίζει την πορεία του στην Αθήνα. “Το έργο πραγματεύεται την κατάσταση της γυναίκας στον σύγχρονο«πολιτισμένο» κόσμο. H κατάσταση της γυναίκας είναι παντού και πάντα ίδια. Γυναίκες, αδελφές, μητέρες, φίλες, με ανάγκη για αγάπη και σεβασμό. Μια κραυγή απόγνωσης και σημαία επανάστασης. Σεξουαλική δουλεία και εξέγερση στην κοινωνική και οικογενειακή καταπίεση. Το ισχυροαδύναμο φύλο ανά τους αιώνες. Ένα ηφαίστειο έτοιμο να εκραγεί.”
Μας μίλησε για το έργο και την αξία του, την παράσταση και την διαδρομή της, την γυναίκα και την δύναμή της.
Γιατί επιλέξατε το συγκεκριμένο έργο; Τι σας συγκινεί;
Η επιλογή του έργου έγινε με βάση τη σύνθεση του θιάσου, από τέσσερις γυναίκες που θα μπορούσαν να παίξουν ένα λαϊκό έργο, που να αναφέρεται σε γυναικεία θέματα και να κάνει μια κριτική στα κακώς κείμενα για τη θέση της γυναίκας στο σύγχρονο δυτικό κόσμο. Το ζεύγος Ντάριο Φο και Φράνκα Ράμε ανάλωσαν τη ζωή τους καταγγέλλοντας τις ανισότητες και τις αυθαιρεσίες της πολιτικής και θρησκευτικής εξουσίας και αγωνιζόμενοι να βοηθήσουν αδύνατα μέλη της κοινωνίας να βγουν από το περιθώριο. Αυτό που μου αρέσει πιο πολύ στο έργο ήταν ο συνδυασμός της κωμωδίας με το κοινωνικό σχόλιο και την έντονη κριτική στα ανελεύθερα συστήματα.
Σε τι αναφέρεται ο τίτλος;
Οι λέξεις Σπίτι, Κρεβάτι και Εκκλησία περιγράφουν ακριβώς τον πυρήνα της θεματικής του έργου. Όλοι οι μονόλογοι των γυναικών του έργου θίγουν την καταπίεση των γυναικών μέσα στο σπίτι, δηλαδή μέσα στην οικογένεια, τη σεξουαλική εκμετάλλευση από μέρους των ανδρών και βέβαια τις επιπτώσεις της εκκλησιαστικής εξουσίας στη διαμόρφωση και αναπαραγωγή της συντήρησης, όσον αφορά στη θέση της γυναίκας στον κόσμο.
Πώς δουλέψατε για την παράστασή σας; Τι ρόλο παίζει σ΄αυτή η μουσική;
Η βάση της δουλειάς μας ήταν να βγει, όσο γίνεται με μεγαλύτερη σαφήνεια, η κριτική που ασκεί το έργο στα κακώς κείμενα, ως προς τη θέση των γυναικών· και αυτό να γίνει με έναν τρόπο ευχάριστο στον θεατή, δηλαδή ο θεατής να διασκεδάσει και να γελάσει, αλλά και να σκεφτεί τη δική του ευθύνη γι’ αυτό που βλέπει, έτσι που να επιβεβαιωθεί η άποψη του Ντάριο Φο ότι το γέλιο είναι όπλο πολιτικό. Η μουσική βοήθησε στη δημιουργία μιας συγκινησιακής ατμόσφαιρας και σε ένα βαθμό αναπληρώνει την έλλειψη σκηνικών αντικειμένων, αφού οι ηθοποιοί έχουν μόνο το κοστούμι του ρόλου και δημιουργούν όλα τα σκηνικά αντικείμενα με τη βοήθεια του σωματικού αυτοσχεδιασμού. Τα δύο τραγούδια που έγραψε για την παράσταση ο Σταμάτης Κραουνάκης συμπυκνώνουν νοήματα του έργου και συμπληρώνουν με μια ευχάριστη νότα την κατάληξη των μονολόγων των ηθοποιών.
Τι είναι αυτό που σας παρακίνησε να ασχοληθείτε με την γυναίκα και τις θέσεις της στην εποχή μας;
Πάντα η Τέχνη έχει υποχρέωση να αφουγκράζεται τις κοινωνικές ανάγκες και νομίζω μια από αυτές είναι ακόμη η θέση της γυναίκας στο σύγχρονο κόσμο. Η γυναίκα σε παγκόσμιο επίπεδο είναι κοινωνικά κατώτερη, αλλά ακόμη και στον δυτικό κόσμο, όπου έχουν γίνει κάποια βήματα προς της εξίσωση των δύο φύλων, έχει να γίνει ακόμη πολύς δρόμος. Παρά το ότι οι γυναίκες έχουν κατακτήσει θέσεις εξουσίας, ακόμη και την ηγεσία χωρών ή μεγάλων οργανισμών, η μεγάλη πλειοψηφία είναι ακόμη καταπιεσμένη, κυρίως σεξουαλικά και ενδοοικογενειακά, από τους άντρες.
Γιατί μετά από τόσους αγώνες εξακολουθούν τέτοια ζητήματα να μας απασχολούν τόσο έντονα, χωρίς σε πολλές περιπτώσεις να έχουν βελτιωθεί οι συνθήκες καθόλου;
Οι κοινωνικοί αγώνες δυστυχώς, όσο κι αν κατακτούν κάποια πράγματα, δεν φτάνουν για να αλλάξουν νοοτροπίες, που έχουν διαμορφωθεί σε μεγάλο βάθος χρόνου. Οι κατακτήσεις συνεχώς κινδυνεύουν, αν ο αγώνας ενάντια στην καταπίεση ατονεί. Είναι ίδιον των εξουσιών να συντηρούν της συνθήκες που τις κρατούν στην εξουσία και, επειδή έχουν στα χέρια τους τα οικονομικά μέσα, χρειάζεται συνεχής αγώνας αντίστασης για να κατακτηθεί κάθε καινούργια θέση απέναντι στην εξάρτηση και την καταπίεση.
Πώς ήταν οι παραστάσεις σας στην Θεσσαλονίκη; Πώς είναι η εμπειρία του θεάτρου μακριά από την Αθήνα;
Το κοινό της Θεσσαλονίκης είναι πολύ πρόθυμο να παρακολουθήσει παραστάσεις από την Αθήνα, παρόλο που υπάρχουν πολλές θεατρικές επιλογές και λόγω του Κρατικού Θεάτρου, αλλά και πολλών ντόπιων σχημάτων. Μάλιστα έχουν μια κριτική στάση, έτσι, ενώ στην αρχή έχουν μια επιφυλακτικότητα, από τη δεύτερη μέρα των παραστάσεων κυκλοφορεί η κριτική από στόμα σε στόμα και έτσι οι καλές παραστάσεις έχουν όλο και μεγαλύτερη προσέλευση από μέρα σε μέρα. Αυτό ακριβώς έγινε με την παράσταση μας και μάλιστα το γυναικείο κοινό πήρε αμέσως το μήνυμα ότι το έργο και η παράσταση το αφορά και γέμισαν το θέατρο Αυλαία.
Είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια μεγάλη συσσώρευση του θεάτρου στην Αθήνα. Η επαρχία υπολείπεται και διψά για θέατρο. Τα καλοκαίρια τα υπαίθρια θέατρα βοηθούν την έξοδο του θεάτρου ανά τη χώρα, αλλά τον χειμώνα αυτό είναι δύσκολο. Με την παράσταση μας επιχειρούμε μια χειμωνιάτικη έξοδο, κάτι που το Θέατρο Τέχνης θέλει να γίνεται συχνότερα, αλλά πραγματικά οι συνθήκες δεν ευνοούν το εγχείρημα. Έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για μας η συνάντηση με το κοινό της επαρχίας, γιατί κατά κανόνα είναι αγνότερο, εκφράζεται με αμεσότητα προς τη σκηνή και μας δίνει τη δυνατότητα να καταλάβουμε καλύτερα την ανταπόκριση της παράστασής μας.
Τι χαρίζει το θέατρο στην ζωή σας;
Ανακούφιση. Η ζωή συνήθως μας δυσκολεύει. Δεν είναι δίκαιη. Έχει ένα σωρό προβλήματα, που μας ταλαιπωρούν καθημερινά. Στο θέατρο λοιπόν έχουμε τη δυνατότητα να ξεφύγουμε από την δυσμενή πραγματικότητα και, αν κάνουμε καλά τη δουλειά μας, μπορεί να βοηθήσουμε και το κοινό μας να ξεφύγει λίγο από τις δυσκολίες, να σκεφτεί πάνω στα δικά του προβλήματα και να βρει, μέσα από μια παράσταση που θα δει, κάποιες λύσεις που θα το βοηθήσουν να αντιμετωπίσει τη σκληρή και άδικη πραγματικότητα.
Τι σας δίνει δύναμη; Σε τι πιστεύετε;
Η φυσική ισορροπία. Δεν είμαι αισιόδοξος για τις ανθρώπινες επιλογές. Ο άνθρωπος είναι καταστροφικό ζώο. Αυτό λέει η Ιστορία. Ο άνθρωπος έχει κάνει μεγάλες καταστροφές. Ευτυχώς η Φύση αντιστέκεται και εξελίσσεται. Βέβαια υπάρχει πάντα μια μειοψηφία ανθρώπων που αντιστέκεται. Μια μειοψηφία που κάνει τα επιτεύγματα στην επιστήμη και τον πολιτισμό. Οι κοινωνίες που φτιάχνουμε είναι ζούγκλες, χωρίς δέντρα. Τσιμεντένιες ζούγκλες. Πιστεύω μόνο σ’ αυτούς που κάνουν καλά και με μεράκι τη δουλειά τους. Υπάρχουν σε κάθε χώρο. Ο άνθρωπος που κάνει καλά τη δουλειά του έχει την ανάγκη να αγωνιστεί για να την υποστηρίξει. Αυτές οι μικρές μειοψηφίες, σε όλους τους τομείς, προχωρούν την κοινωνία μπροστά.
Συντελεστές
Συγγραφείς: Φράνκα Ράμε & Ντάριο Φο
Μετάφραση: Αχιλλέας Καλαμάρας
Σκηνοθεσία: Κωστής Καπελώνης
Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
Σκηνικά και κοστούμια: Έλλη Λιδωρικιώτη
Επιμέλεια Κίνησης: Φαίδρα Σούτου
Βοηθός Σκηνογράφου: Θεοδώρα Βεστάρχη
Παίζουν: Τζένη Κόλλια, Αντωνία Καμπάκου, Γιάννα Μαλακατέ, Ράνια Παπαδάκου
Εισιτήρια
Κανονικό: 15 ευρώ
Μειωμένο: 10 ευρώ, 8 ευρώ (ανεργίας)
Δευτέρα & Τρίτη, στις 21:00
Διάρκεια: 110′ (χωρίς το διάλειμμα)
Θέατρο Τέχνης
Φρυνίχου 14, Αθήνα (Πλάκα)