Στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας παρουσιάζεται σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά το συγκλονιστικό έργο του Τενεσί Ουίλιαμς Ο Γυάλινος Κόσμος. Ένα έργο -και μια παράσταση- που χαρακτηρίζεται από αλήθεια. Την αλήθεια του συγγραφέα που μοιράζεται τον εαυτό του, την αλήθεια των ηρώων που αγωνίζονται να αγκαλιάσουν το τραύμα τους και να αποδεχτούν το τραύμα των άλλων, την αλήθεια του σκηνοθέτη και των ηθοποιών που καλούνται να δοθούν σε μια δουλειά “με πάθος αμείωτο από την αρχή ως το τέλος”. Ένα έργο που κινείται στους δαιδαλώδεις δρόμους της μνήμης. Ένα έργο που βρίσκεται ακριβώς εκεί που “η ψυχολογία γίνεται συμπεριφορά”, εκεί που το θέατρο και η ζωή είναι αδιαχώριστα, εκεί που μαζί αποτελούν εμπειρία . Η Ελίνα Ρίζου μας μίλησε για το έργο, την παράσταση και τα βάθη τους, τους συνεργάτες της και τις χαρές που μοιράζονται, την πίστη της στον άνθρωπο και τον πυρήνα του.

Γυάλινος Κόσμος εξαιτίας της “ευθραυστότητας” του περιβάλλοντος ή των χαρακτήρων των ηρώων;

Όλα. Αν το σκεφτώ καλά, ο τίτλος υπερβαίνει και το ίδιο το έργο. Στο έργο η πιο προφανής σύνδεση είναι με τον γυάλινο κόσμο της Λώρα. Αυτό όμως, χωράει μέσα του πάρα πολλά πράγματα σε σχέση με το γιατί καταφεύγει η Λώρα σ΄αυτόν τον κόσμο και άρα ποιος είναι ο κόσμος γύρω της, ποιος είναι ο κόσμος του Τομ και ποιος της Αμάντα. Νομίζω ότι η “ευθραυστότητα” έχει να κάνει κυρίως με αυτό που συντίθεται γύρω από το μόνο άθραυστο που δυστυχώς, φαίνεται να είναι το τραύμα. Ο πιο ισχυρός πυρήνας των ηρώων –και των τριών, και των τεσσάρων ενδεχομένως κατά τη γνώμη μου- είναι το τραύμα γύρω από το οποίο χτίζει ο καθένας τις άμυνές του, τον τρόπο ζωής και τον τρόπο μη ζωής. Αυτό το γύρω-γύρω είναι ανά πάσα στιγμή φοβέρα εύθραυστο, ακριβώς γιατί παλεύουν να κρύψουν, να υπερβούν ένα τραύμα με το οποίο ταυτόχρονα πρέπει να συνομιλούν κάθε στιγμή, καθώς σκοντάφτουν μονίμως πάνω του, σε ότι επιθυμούν να κάνουν.

Ο γυάλινος κόσμος της Λώρα είναι η φαντασία της;

Έχω την αίσθηση ότι δεν είναι τόσο χωρισμένη η φαντασία από την πραγματικότητα στην Λώρα σε σχέση με τον γυάλινο κόσμο. Νομίζω ότι ο γυάλινος κόσμος της είναι ο κόσμος που αυτή βρίσκει ανακούφιση και αφήνει την σκέψη να ξεδιπλωθεί με τον πιο φυσικό τρόπο, ενώ προστατεύεται από την επαφή με την πραγματικότητα την οποία δεν μπορεί να διαχειριστεί αποτελεσματικά με τους όρους που μετράμε συνήθως την κοινωνική μας λειτουργικότητα. Βέβαια, αυτό για εκείνη είναι η δική της πραγματικότητα, την οποία και στηρίζει σθεναρά. Δεν πρόκειται για αδυναμία ή καταφύγιο, αλλά για τον προσωπικό της τρόπο να υπάρχει. Αυτό δεν μπορεί παρά να έχει αρκετή δύναμη μέσα του, ακόμα κι αν είναι να αποκλειστεί από την υπόλοιπη ζωή.

Αποτελεί η κατάσταση της Λώρα μία θέση του συγγραφέα για την διαφορετικότητα;

Σίγουρα το ότι ο συγγραφέας επιλέγει να εμφανίσει ένα ανατομικό ελάττωμα γύρω από το οποίο υποτίθεται πως έχει δομηθεί όλη η αίσθηση της αναπηρίας, έχει πολύ να κάνει με την διαφορετικότητα. Βέβαια, ο ίδιος ο Τενεσί Ουίλιαμς στο εισαγωγικό σημείωμά του αναφέρει πως η Λώρα μικρή είχε πάθει πολιομυελίτιδα και είχε βάλει νάρθηκα στο πόδι που της άφησε ένα, ας πούμε, κουσούρι, αλλά παρακαλεί αυτό μόνο να υπονοείται σκηνικά που σημαίνει ότι δεν θέλει να εμφανίσει μια προφανώς ανάπηρη κοπέλα και άρα να δικαιολογήσει έτσι όλη την κατάστασή της. Το θέμα είναι η μοναδικότητα. Νομίζω ότι με αυτή την έννοια όλοι είναι μοναδικοί.

Ο Γιάννης Βαρβέρης λέει πως ο Γυάλινος Κόσμος χαρακτηρίζεται από μία «ολισθηρή εσωτερική δράση», ότι όλοι οι χαρακτήρες «βυθίζονται παράλληλα». Γιατί κανείς δεν μπορεί να σωθεί;

Πολύ ωραίο. Νομίζω ότι έχει να κάνει με την μνήμη, διότι αν μπεις σε μια δίνη αναμνησιακής λειτουργίας, δεν μπορείς παρά να σκάβεις όλο και πιο πολύ, γλιστρώντας παράλληλα. Ακριβώς επειδή η μνήμη μας ορίζει και δεν την ελέγχουμε όπως νομίζουμε. Είτε προσπαθώντας να θυμηθείς είτε προσπαθώντας να ξεχάσεις, σίγουρα θα συμβαίνουν πράγματα που θα οδηγούν στο να προσκρούεις στο μεγάλο θέμα σου, όποιο κι αν είναι αυτό. Στο έργο, επειδή υπάρχει ένα μεγάλο θέμα που είναι η εγκατάλειψη από τον πατέρα, όλοι οι ήρωες –ο καθένας με τον πολύ δικό του τρόπο- διαχειρίζονται αενάως την απώλεια και αυτό νομίζω περιλαμβάνει μια αναπόδραστη βουτιά προς τα κάτω, προς τα έσω. Το περιβάλλον είναι συγκρουσιακό, φαίνονται να παλεύουν για να συνυπάρξουν. Αν κατάφερναν μια οριστική ρήξη, ίσως τα πράγματα να ήταν πιο απλά. Δεν γίνεται όμως γιατί σκοντάφτουν στην αγάπη. Νομίζω ότι γενικά για αυτό δεν μπορούμε. Το πρόβλημα είναι πάντα περίπλοκο γιατί πάντα περιλαμβάνει και αγαπημένους. Όσο πας να το λύσεις, τόσο συνειδητοποιείς και το δέσιμο.

Η αγάπη δικαιολογεί κάθε πράξη;

Νομίζω ότι είμαστε πέρα από το αν η αγάπη δικαιολογεί ή όχι κάθε πράξη γιατί όλοι αδικούν τον άλλο και από την οπτική του καθενός όλοι έχουν αδικηθεί. Η αγάπη δεν δικαιολογεί, απλώς υπάρχει μαζί με κάθε πράξη. Δεν θεωρώ ότι από την αγάπη εκπορεύεται μια πράξη καλή ή κακή. Πιστεύω ότι υπάρχουν οι σχέσεις των ανθρώπων και ο τρόπος που λειτουργεί ο καθένας έχει να κάνει με τα θέλω του, τις επιθυμίες τις κρυφές και τις φανερές και με την αγάπη. Όλα αυτά πάνε μαζί και συνθέτουν το κάθε συμβάν.

Το πρόβλημα είναι πάντα περίπλοκο γιατί πάντα περιλαμβάνει και αγαπημένους. Όσο πας να το λύσεις, τόσο συνειδητοποιείς και το δέσιμο.

Η οικογένεια είναι κάτι που μας περιορίζει;

Σίγουρα, κάθε τι με το οποίο είσαι πολύ συνδεδεμένος αποτελεί περιορισμό. Είναι όμως, τόσο βασική αλήθεια που δεν μπορούμε να την αποφύγουμε.

Υπάρχουν ρόλοι πιο δύσκολοι από άλλους; Πως δούλεψες για αυτόν;

Δεν ξέρω. Περνάω διάφορα διαστήματα που σκέφτομαι εάν υπάρχουν πιο ταιριαστοί ρόλοι με εμένα. Απ΄την άλλη, δεν είμαι σίγουρη ποτέ ακριβώς για τα στοιχεία που συνθέτουν την προσωπικότητά μου. Από την στιγμή που ξεκινάς να στηρίξεις έναν ρόλο και μπαίνεις στην διαδικασία κατανόησής του, αντιλαμβάνεσαι συνδέσεις που δεν γνώριζες. Νομίζω ότι περνώντας τα χρόνια, αρχίζεις εσύ να είσαι ικανοποιημένος όλο και πιο δύσκολα από το πόσο συναντήθηκες εις βάθος με τον ρόλο. Με αυτή την έννοια, όλοι οι ρόλοι είναι δυνάμει πολύ δύσκολοι. Στον συγκεκριμένο ρόλο, με την καθοδήγηση του Δημήτρη και με την προσωπική μου προσπάθεια και ανάγνωση, οδηγηθήκαμε πρώτα απ΄όλα, στο να αποφύγω την προφανή αδυναμία από την οποία είναι σφραγισμένος. Στην συνέχεια και λίγο-λίγο, αυτό που κυρίως προσπάθησα ήταν να δω πως αυτή η κοπέλα έχοντας απομακρυνθεί από την κοινωνία, έχει γλιτώσει και από τις κοινωνικές συμπεριφορές. Η ομιλία της δεν έχει πληγεί από συγκεκριμένα αντανακλαστικά και άρα έπρεπε να δουλέψω πολύ προς ένα δρόμο απόλυτης ειλικρίνειας, προς την απόλυτη διαφάνεια του λόγου. Ο άλλος άξονας ήταν το δίπολο του αποκλεισμού και της εσωστρέφειας για να αποφύγει ό,τι την δυσκολεύει σε σχέση με την παράλληλα αυξανόμενη λαχτάρα να συναντηθεί με το «άλλο» από το οποίο φεύγει.

Ποιο ήταν το κέρδος από αυτήν την συνάντηση μέχρι τώρα;

Πολύ μεγάλο. Οι συναντήσεις με όλους. Με τα πρόσωπα του έργου, με τους ηθοποιούς που συμμετέχουν, με τους συντελεστές όλους. Επειδή η δουλειά έγινε όπως έγινε, επειδή ο Δημήτρης είδε το έργο και την παράσταση με πολύ ανοιχτή ματιά, νομίζω ότι το μεγάλο κέρδος, το οποίο καταλαβαίνω προς το παρόν και για το οποίο παλεύω, είναι το πώς μπορεί η θεατρική πράξη να κυλήσει σε ένα περιβάλλον αλήθειας –το οποίο βοηθήκε πάρα πολύ κι από τις πραγματικές σχέσεις των ανθρώπων σ΄αυτή τη δουλειά.

Τι έχεις βρει στην συνεργασία με τον Δημήτρη Καραντζά και έχει διάρκεια;

Γνωριζόμαστε από τόσο παλιά και από τόσο μικροί που αισθάνομαι μέχρι και αμήχανα να μιλήσω γι αυτόν ως συνεργάτη. Εννοείται ότι είναι, αλλά δεν έχω σκεφτεί ποτέ τα θετικά της συνεργασίας γιατί μου είναι απολύτως φυσικός ο τρόπος συνομιλίας μαζί του. Αν το σκεφτώ τώρα, αυτό που βρίσκω είναι ότι έχει έναν πολύ δομημένο, σχεδόν μαθηματικό τρόπο να δικαιώνει τα απόλυτα αισθήματα. Αυτό με καλύπτει πάρα πολύ. Μου δημιουργεί μια ελευθερία να βουτάω άνευ όρων νιώθοντας ασφάλεια.

Τι σε φοβίζει;

Ο πόνος στην αρρώστια. Και η απώλεια αγαπημένων ανθρώπων.

Τι σου δίνει δύναμη; Σε τι πιστεύεις;

Στους αγαπημένους μου ανθρώπους. Μου δίνει δύναμη και πιστεύω στον κοινό πυρήνα που έχουν όλοι οι άνθρωποι κάτω από όλες τις διαφορές τους. Πιστεύω με θέρμη ότι υπάρχει κάτι πολύ κοινό στους ανθρώπους. Αυτό με ηρεμεί και με καθησυχάζει πολύ.

Φωτογραφίες: Γεωργία Πονηράκου / (site)

Ο Γυάλινος Κόσμος του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Δημτρή Καραντζά στο Θέατρο Οδού Κεφαλληνίας