Με ένα ισχυρό και πλούσιο πρόγραμμα το Θέατρο Τέχνης, ξεκίνησε με δυναμισμό την φετινή καλλιτεχνική περίοδο. Με το βλέμμα στο παρελθόν και την πρόθεση στο παρόν, αποτελείται από παραστάσεις που έχουν λόγο ύπαρξης και αποσκοπούν στην ουσιαστική συνάντηση καλλιτεχνών και θεατών στον χώρο του θεάτρου. Η καλλιτεχνική διευθύντρια Μαριάννα Κάλμπαρη μας μίλησε για την στάση, την κίνηση και τη σκέψη του Θεάτρου Τέχνης, την παράσταση του έργου του Μολιέρου Ζωρζ Νταντέν: Ο άναυδος σύζυγος που παρουσιάζεται στην σκηνή της Φρυνίχου σε δική της μετάφραση, διασκευή και σκηνοθεσία και για τις πράξεις, την πίστη και τα όνειρά της.

Ο Κώστας Γεωργουσόπουλος λέει πως ο Μολιέρος ανήκει στις καταγωγικές ρίζες του ελληνικού θεάτρου. Είναι αυτός ένας από τους λόγους για τους οποίους επιλέξατε το έργο;

Ομολογώ ότι ο λόγος που επιλέγω κάθε φορά ένα έργο έχει να κάνει με βαθιές επιθυμίες. Στον Μολιέρο έχω πολύ μεγάλη αγάπη από την εποχή των σπουδών μου στο Παρίσι, όπου είχα κάνει την πτυχιακή μου εργασία πάνω στην επανάσταση που έφερε στην υποκριτική. Το φοβερό με αυτόν τον άνθρωπο ήταν ότι πέρα από εξαιρετικός δραματουργός -που κατάφερε χρησιμοποιώντας τους κώδικες τις κωμωδίας, να αξιοποιήσει τις πολλές διαφορετικές θεατρικές καταβολές του-, ήταν ένας συγγραφέας που έφτασε σε μεγάλο βάθος με το να φτιάχνει κωμωδίες που δεν περιορίζονται στο να κάνουν τον θεατή να γελάει.

Μία σκηνοθεσία προκύπτει από το κείμενο, από τους ανθρώπους που συμμετέχουν ή από την δουλειά με την ομάδα;

Όλα μαζί. Κατ’ αρχάς κάθε φορά είναι διαφορετικά γιατί κάθε έργο και κάθε συγκεκριμένη σύνθεση ανθρώπων έχουν άλλες απαιτήσεις. Εγώ προσωπικά δεν έχω κάθε φορά ίδιο τρόπο σκηνοθεσίας. Σίγουρα ξεκινάω με μία ιδέα, με μία άποψη για το τι θέλουμε να πούμε. Αυτή η ιδέα έχει και ήχους, έχει και εικόνες. Παρόλα αυτά δεν τις μοιράζομαι με τους ηθοποιούς γιατί είναι τρομερά ενδιαφέρον να βλέπω την εξέλιξη του τρόπου που θα συνδιαμορφώσουμε στην πρόβα. Ο τρόπος διαμορφώνεται από την συνάντηση των ανθρώπων. Η συνάντηση είναι σαφώς δύσκολη, αλλά όταν συμβαίνει επιτυχώς είναι πάρα πολύ ωραία, διότι μετά προκύπτουν τα πράγματα αβίαστα και πηγαίνουμε κατευθείαν στην ουσία.

Στην δική σας περίπτωση πως ήταν η συνάντηση;

Ήταν μια από τις πολύ ευτυχείς περιπτώσεις. Βέβαια, με όλους τους συνεργάτες έχω δουλέψει ξανά, εκτός από τον Κώστα Κουτσολέλο που ήταν η πρώτη φορά και ήταν πάρα πολύ ωραία.

Ο Καζάν λέει πως ένας σκηνοθέτης οφείλει να υπηρετήσει την πρόθεση του συγγραφέα. Εδώ ποια είναι η πρόθεση;

Συμφωνώ σ΄αυτό. Πρέπει να αναζητά κανείς την πρόθεση του συγγραφέα και να μην χρησιμοποιεί ένα κείμενο αποκλειστικά για να πει αυτό που θέλει εκείνος μία δεδομένη στιγμή. Η παράσταση χρησιμοποιεί το κείμενο ως αφορμή και το κείμενο ολοκληρώνει την λειτουργία του με την σκηνική του αναπαράσταση. Όποιο τρόπο κι αν ακολουθήσει κανείς, ως πρώτο οδηγό πρέπει να έχει την πρόθεση του συγγραφέα. Πραγματικά με απασχολεί αυτό σε κάθε δουλειά. Εδώ ο Μολιέρος μιλά για τα αγαπημένα του θέματα που είναι οι κοινωνικές σχέσεις, η κοινωνική διαφορά, η υποκρισία και η ψευτιά της αριστοκρατικής τάξης. Το έργο εκτυλίσσεται στην επαρχία. Οι επαρχιώτες αριστοκράτες νόμιζαν ότι ήταν πολύ σπουδαίοι, ενώ οι αυλικοί τους υποτιμούσαν. Τότε αυτή η αριστοκρατία της επαρχίας, καθώς ήταν πολύ ξεπεσμένη οικονομικά, άρχισε να συγγενεύει με την αστική τάξη. Αναγκάζονταν να συνάψουν γάμους για να έχουν χρήματα. Και εδώ αυτή είναι η περίπτωση. Η νεαρή αστή παντρεύεται τον Ζωρζ Νταντέν που είναι πλούσιος πλην όμως χωριάτης. Από εκεί ξεκινάει η ιστορία. Αυτό που με ενδιαφέρει είναι οι δύο κόσμοι που συγκρούονται. Σε αυτό το έργο το ωραίο είναι πως κανείς ήρωας δεν είναι απολύτως καθαρός. Όλοι έχουν τις προσωπικές τους επιδιώξεις. Ο Νταντέν προσπαθεί μέσα από αυτή τη σχέση να καταλάβει πως λειτουργεί ο κόσμος και μένει άναυδος –έτσι επέλεξα να το μεταφράσω-. Δεν ξέρει πώς να το αντιμετωπίσει. Και αυτό με ενδιαφέρει πάρα πολύ. Γιατί δεν μπορούμε να αντιδράσουμε στις εξωφρενικές συμπεριφορές ή όταν νιώθουμε ότι μας αδικούν κατάφορα; Μάλλον όταν κι εμείς αισθανόμαστε υπεύθυνοι γι αυτό, όταν αισθανόμαστε μειονεκτικά. Φυσικά, παράλληλα με αυτά τα θέματα, στο έργο και την παράσταση ασχολούμαστε και τις ιδέες της σχέσης, της απιστίας, του γάμου.

Η ιδέα του γάμου, η οποία είναι μια ιδέα που νοσεί, πως γίνεται και παραμένει τόσο ισχυρή στον χρόνο;

Μάλλον γιατί έχει υπάρξει ένα αποτελεσματικό κοινωνικό μοντέλο. Ο γάμος σε πολλές περιπτώσεις συγκρατεί και προστατεύει τα πράγματα και χαλιναγωγώντας τις ορμές διατηρεί μια κοινωνική ισορροπία. Είναι όντως εντυπωσιακό που εξακολουθεί να λειτουργεί και οι άνθρωποι να το επιδιώκουν. Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται την ζωή τους με γεγονότα. Τα μεγάλα γεγονότα της ζωής συνήθως τα περιμένουμε και έπειτα τα αναπολούμε. Η ζωή όμως, δεν είναι αυτό. Η ζωή είναι η κάθε μέρα, το κάθε λεπτό, η κάθε στιγμή. Στο θέατρο το καταλαβαίνει κανείς πολύ καλά αυτό το πράγμα. Επειδή υπάρχει η επανάληψη, πρέπει να βρίσκει ο ηθοποιός μέσα του τους λόγους να γεννιέται ξανά κάθε βράδυ η παράσταση. Επίσης, κάθε βράδυ χρειάζεται μια τρομερή αίσθηση της στιγμής και του πως συναντιούνται οι ηθοποιοί με τους θεατές. Αυτό κάνει μοναδική κάθε παράσταση. Κι ας είναι ίδιες οι κινήσεις και οι λέξεις. Άλλωστε, και στην ζωή δεν είναι;

Η απιστία συμβαίνει όταν υπάρχει πρόβλημα σε μια σχέση ή είναι ένστικτο;

Αυτό είναι ένα πολύ μεγάλο ζήτημα. Δεν έχει λυθεί. Επειδή είναι πολύ ισχυρή η επιβολή των κοινωνικών κανόνων που λένε πως η απιστία απαγορεύεται, δεν μπορούμε να καταλάβουμε στ΄ αλήθεια τι συμβαίνει σε σχέση μ΄αυτό το ζήτημα. Θέλει μεγάλο κόπο να κρατηθεί μια σχέση ζωντανή στον χρόνο και να εξακολουθεί να γεννιέται. Η αλήθεια είναι πως συνήθως όταν κάποιος είναι καλά και ερωτευμένος, δεν έχει διάθεση να ψάξει αλλού.

Το να αγαπάμε και να ερωτευόμαστε αποτελούν ικανότητα ή μπορούμε όλοι;

Στην πράξη δεν μπορούμε όλοι. Ο Έριχ Φρομ έχει γράψει ένα πολύ ωραίο βιβλίο σχετικά μ΄αυτό το ζήτημα. Λέει πως δεν είναι δυνατόν να διδασκόμαστε τα πάντα, να σπουδάζουμε, να διαβάζουμε, να μαθαίνουμε τρόπους σκέψης, ήθη, συμπεριφορές και κανείς να μη μας μαθαίνει κανείς  την αγάπη και να μας αφήνουν στην ζούγκλα της ζωής άοπλους να την αναζητούμε. Γιατί να μην διδάσκεται η αγάπη; Νομίζω πως η ανάγκη της αγάπης είναι κοινή σε όλους και αδιαμφισβήτητη. Το πόσο μπορεί κανείς να την διεκδικήσει έχει να κάνει με τα προβλήματά του. Στο κείμενο της παράστασης λέμε πως τα πάντα έχουν να κάνουν με την επιλογή του ερωτικού συντρόφου, ενώ είναι πολύ δύσκολο να γίνει η σωστή επιλογή. Όσο πιο πολλά ζητήματα έχει μέσα του ένας άνθρωπος, τόσο πιο λάθος επιλογή κάνει. Και στην εποχή μας μάλλον είναι πολύ πιο δύσκολα τα πράγματα.

Ευθύνεται η εποχή μας για την έλλειψη του έρωτα;

Νομίζω πάρα πολύ. Μεγάλη ζημιά έκανε το πρότυπο του ανθρώπου που δεν τον αγγίζει τίποτα, που δεν σοκάρεται, που δεν υποκύπτει σε συναισθηματισμούς και δεν ρισκάρει. Συν τη ζημιά που κάνει η ύπαρξη μια οθόνης ανάμεσα στις σχέσεις μας. Έχουν κάνει πολύ κακό όλα αυτά.

Φέτος το μότο σας στο θέατρο τέχνης είναι ο στίχος του Μάνου Ελευθερίου: «αχ, πόσα ακόμα μας επιφυλάσσει το παρελθόν». Τι μπορεί να μας επιφυλάσσει;

Μας επιφυλάσσει τα πάντα. Το θέμα δεν είναι τα γεγονότα, το θέμα είναι η ερμηνεία τους. Η μνήμη είναι σημαντική, αλλά το τι κάνουμε με αυτή την μνήμη είναι ακόμα πιο σημαντικό. Όλα έχουν την ρίζα τους στο παρελθόν, όλα συμβαίνουν γιατί κάτι άλλο έχει συμβεί παλιότερα. Φέτος, παράλληλα με το ρεπερτόριό μας, έχουμε και την ενότητα που είναι αφιερωμένη στο 1821. Θέλουμε να κοιτάξουμε το παρελθόν και να ερμηνεύσουμε αυτό που έχει συμβεί για να κατανοήσουμε αυτό που συμβαίνει τώρα.

Πως διαμορφώνεται το ρεπερτόριο; Ποια είναι τα κριτήρια;

Πολλά πράγματα ταυτόχρονα. Μπορεί να είναι κάποιες ιδέες που να οδηγούν σε συνεργασίες ή αναθέσεις. Μπορεί να έχουμε κάποιες προτάσεις που να γεννούν ιδέες. Κάθε φορά κάνουμε έναν συνδυασμό. Επειδή δεν έχουμε προϋπολογισμό ικανό ώστε να γίνει ένα ρεπερτόριο με βάση αυτόν, δεν μπορούμε να κάνουμε εξαρχής αποφασιστικές κινήσεις.

Πως είναι το Θέατρο Τέχνης αυτά τα τελευταία κρίσιμα χρόνια;

Το γεγονός ότι υπάρχουμε από το 1942 είναι καλό! Δύσκολα είναι τα πράγματα.Πέρυσι ήταν μια δύσκολη χρονιά για τα θέατρα ρεπερτορίου, όπως το Θέατρο Τέχνης. Το θέατρο όμως, έχει ανοίξει και έρχεται κόσμος. Βέβαια η παρούσα δύσκολη κατάσταση με τις δυσκολίες, την υπερπροσφορά, και τις περιπτώσεις που οι άνθρωποι αναγκάζονται να πορευτούν μόνοι τους, δεν γνωρίζω που θα οδηγήσει.

Τι σας δίνει δύναμη;

Πέρα από τους ανθρώπους που αγαπώ, το θέατρο. Όλο αυτό που είναι το θέατρο. Οι άνθρωποι, ο κοινός σκοπός, η δουλειά. Και όταν μια παράσταση που ετοιμάζουμε αγγίζει κάποιους ανθρώπους. Όταν έρχονται στο θέατρο και ευχαριστιούνται με την ευρύτερη έννοια. Όταν κάτι γίνεται. Αυτό μου δίνει δύναμη.

Όνειρα και σκέψεις για το μέλλον;

Δεν σχεδιάζω πολύ μακροπρόθεσμα. Προτιμώ να βλέπω τι συμβαίνει και να κινούμαι αναλόγως. Ονειρεύομαι βέβαια, ένα θέατρο που να δυναμώνει και να ενώνει ανθρώπους, καλλιτέχνες και θεατές. Και ένα θέατρο εξωστρεφές που να ταξιδεύει και να συνομιλεί. Προσωπικά ονειρεύομαι ωραίες συναντήσεις με κείμενα και ανθρώπους. Και να ζούμε με έρωτα για όλα, με όνειρα, με στόχους. Και να μπορούμε να απολαμβάνουμε πράγματα.

Φρυνίχου 14, Πλάκα (χάρτης)

τηλέφωνα ταμείου: 2103222464 & 21032367

Θέατρο Τέχνης Καρόλου Κουν

ΜΟΛΙΕΡΟΥ

ΖΩΡΖ ΝΤΑΝΤΕΝ: Ο ΑΝΑΥΔΟΣ ΣΥΖΥΓΟΣ

Μετάφραση-δραματουργική επεξεργασία-σκηνοθεσία: Μαριάννα Κάλμπαρη

Σκηνικά-κοστούμια: Μαντώ Ψυχουντάκη

Μουσική επιμέλεια: Νέστωρ Κοψιδάς

Φωτισμοί: Στέλλα Κάλτσου

Βοηθός σκηνοθέτη: Κατερίνα Γεωργουδάκη

Βοηθός παραγωγής: Σοφία Αρβανίτη

Βοηθός φωτιστή: Στέβη Κουτσοθανάση