Διαβάζετε καθημερινά;

Δεν διαβάζω κάθε μέρα. Ή μάλλον, δεν διαβάζω κάθε μέρα λογοτεχνία. Άλλα πράγματα, άρθρα, ειδήσεις, αναλύσεις κάθε είδους, και τα σχετικά, τα διαβάζω κάθε μέρα. Αλλά η λογοτεχνία, όπως και κάθε καλό πράγμα στη ζωή, πρέπει να μας επισκέπτεται ή να φροντίζουμε να μας επισκέπτεται πιο αραιά. Για να έχει τον χαρακτήρα του ξένου που πρέπει να τον φροντίσουμε, που πρέπει να τον αγαπήσουμε ως δικό μας. Με το κιλό ανάγνωση δεν γίνεται, εκτός κι αν έχει βάλεις στοίχημα με τον εαυτό σου τι ύλη μπορείς να βγάζεις σε μια μέρα ή σε μια βδομάδα. Άλλωστε το καλό πράγμα θέλει και κάποιον χρόνο για να κατακαθίσει μέσα σου. Δεν γίνεται να έχεις διαβάσει ένα υπέροχο βιβλίο και να θέλεις να περάσεις αμέσως στο επόμενο. Πρέπει να δώσεις στον εαυτό σου και στο καλό βιβλίο και τον χρόνο της μεταανάγνωσης.

Από ποια ανάγκη σας προκύπτει η αναγνωστική συνήθεια;

Η επιθυμία να διαβάζεις βγαίνει από την επιθυμία και την ανάγκη της τέχνης. Είναι θέμα «ομορφιάς». Είναι αισθητική στάση, και συνεπώς στάση ζωής. Δεν μπορεί η ανάγνωση να είναι πόζα ή ματαιόδοξη επίδειξη. Η ανάγνωση βγαίνει και από την ανάγκη της αθωότητας, την ανάγκη δηλαδή να βρεθούμε «αθώοι» μπροστά στον γραπτό λόγο, ανεπηρέαστοι από την έτοιμη εικόνα που μας κατακλύζει, και να είμαστε εμείς που θα ορθώσουμε πάνω στις λέξεις την εικόνα που θα θεωρήσουμε κατάλληλη, δηλαδή ερμηνευτική. Συνεπώς, και υπό αυτό το πρίσμα, η ανάγκη της ανάγνωσης κρύβει μέσα της και την ανάγκη να ερμηνεύσουμε τον κόσμο.

Τι προσφέρει στην ζωή σας;

Η ανάγνωση μού προσφέρει όλα αυτά που προείπα. Και κυρίως, με σπρώχνει προς την «αθωότητά» μου και την ερμηνευτική μου δύναμη. Στοιχεία αναγκαία για την συνθήκη της ζωής.

Πως διαλέγετε ποιο βιβλίο θα διαβάσετε;

Κάποτε, στα νιάτα μου, διάλεγα αλλιώς. Διάβαζα π.χ. τον κατάλογο με τα έργα του Γιάννη Ρίτσου στο οπισθόφυλλο ενός βιβλίου του και διάλεγα στην τύχη και ανάλογα με τον τίτλο ποιο θα είναι το επόμενο ανάγνωσμα. Ακόμα πιο παλιά, στην παιδική μου ηλικία, αγόραζα το βιβλίο με τα παραμύθια που βρισκόταν στο τζάμι του περίπτερου της κυρίας Ελπινίκης. Στην περίπτωση αυτή «διάλεγα» αυτό που είχε προεπιλεγεί για μένα. Μετά από αυτά, οι επιλογές γίνονται με διάφορους τρόπους. Άλλοτε καταφεύγω στην ασφαλή επιλογή του συγγραφέα που έχω ήδη αγαπήσει, άλλοτε στα συναφή από άποψη θέματος βιβλία, άλλοτε εξερευνώ τον άγνωστο χώρο νέων συγγραφέων. Φυσικά, ακολουθώ και τις συμβουλές των φίλων μου ή τις κριτικές που δημοσιεύονται. Στην τελευταία περίπτωση, εύχομαι να λένε την «αλήθεια».

Ποιος είναι ο ορισμός του καλού βιβλίου;

Καλό βιβλίο είναι αυτό που το ξανασκέφτομαι και θέλω να το ξαναπιάσω στα χέρια μου. Αυτό που θα το βρω γρήγορα στην βιβλιοθήκη μου, όσες αλλαγές και αν τής έχω επιφέρει. Που θα το αναγνωρίσω σαν πρόσωπο. Και για να γίνει αυτό, θα πρέπει το βιβλίο να με έχει κερδίσει και με τη μορφή και με το περιεχόμενο. Να με έχει κατά κάποιο τρόπο σημαδέψει.

Ποια είναι η ιδανική συνθήκη διαβάσματος; Που διαβάζετε συνήθως;

Για την ανάγνωση χρειάζομαι ησυχία. Δεν με νοιάζει πού βρίσκομαι ή τι θα δουν τα μάτια μου μόλις τα σηκώσω από το βιβλίο. Δεν με νοιάζει αν απέναντι είναι τοίχος ή κυπαρίσσια και θάλασσα. Αν με πιάσει η όρεξη για διάβασμα, αυτή είναι και η ιδανική συνθήκη του διαβάσματος. Συνήθως διαβάζω σε κλειστό χώρο.

Ο Κάφκα είπε: «Τα βιβλία που έχουμε ανάγκη είναι εκείνα που πέφτουν σαν το τσεκούρι στην παγωμένη θάλασσα της ψυχής». Υπάρχουν βιβλία που σας έχουν κάνει να νιώσετε έτσι; Αν ναι, ποια;

Είναι πολλά τα βιβλία και οι συγγραφείς που με άφησαν «σημαδεμένο». Η Γυναίκα της Ζάκυνθος του Σολωμού νομίζω πως έχει, μαζί με τα ποιήματα του Καβάφη, την πρωτοκαθεδρία. Θα βάλω από κοντά και το ποίημα «Στ’ όσιου Λουκά το μοναστήρι» του Άγγελου Σικελιανού. Ας μην επεκταθώ περισσότερο. Αυτά μου ήρθαν πρώτα στο μυαλό.

Ποιο βιβλίο θα προτείνατε σε κάποιον να διαβάσει;

Θα πρότεινα για ανάγνωση «Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ» του Γιόσεφ Ρότ,  και το «Μόμπι Ντικ ή Η φάλαινα» του Χέρμαν Μέλβιλ. Δεν μπορώ να αντισταθώ στην πρώτη σελίδα του Μόμπι Ντικ που την θεωρώ ως την πιο δυνατή «εισαγωγή» μυθιστορήματος. Αντιγράφω την φράση: «Όταν πιάνω τον εαυτό μου να στραβώνει το στόμα. Όταν μες στην ψυχή μου είναι Νοέμβρης υγρός, που ψιλοβρέχει. Όταν πιάνω τον εαυτό μου να σταματάει άθελα μπρος σε φερετροπωλεία και να γίνεται ουραγός κάθε κηδείας που συναντώ. Και ειδικά, όταν οι υποχονδρίες μου με κυβερνούν τόσο, που χρειάζεται ένας δυνατός ηθικός φραγμός να με εμποδίσει να βγω επίτηδες στο δρόμο και μεθοδικά να ρίξω χάμω τα καπέλα του κόσμου –τότε θεωρώ πως ήρθε η ώρα να μπαρκάρω, όσο πιο γρήγορα μπορώ. Είναι το δικό μου υποκατάστατο του πιστολιού και της σφαίρας. Με μια φιλοσοφική χειρονομία όλο μεγαλοπρέπεια, ο Κάτων ρίχνεται πάνω στο σπαθί του. Εγώ παίρνω ήσυχα το πλοίο».

Ποιο βιβλίο διαβάζετε αυτήν την περίοδο;

Ξαναδιαβάζω τα διηγήματα του Ριουνοσούκε Ακουταγκάουα (ή Ακουταγκάβα). «Ρασομόν και άλλες ιστορίες» είναι ο τίτλος του βιβλίου.

Μοιραστείτε μαζί μας την πρώτη του φράση…

«Μάλιστα, κύριε, ακριβώς! Εγώ ήμουν που βρήκα το πτώμα. Σήμερα το πρωί, όπως κάθε μέρα, πήγα να κόψω τους συνηθισμένους μου κέδρους, όταν είδα το πτώμα σ’ ένα σύδεντρο, σε μια κοιλότητα των βουνών. Πού ακριβώς; Γύρω στα 150 μέτρα απ’ τον καρόδρομο της Γιαμασίνα, εκεί που είναι ένα ξέμακρο σύδεντρο με ινδοκάλαμα και κέδρους. Το πτώμα ήταν πεσμένο ανάσκελα και φορούσε ένα γαλαζωπό κιμονό κι ένα τσαλακωμένο κεφαλομάντηλο, απ’ αυτά που συνηθίζουν στο Κιότο. Το στήθος ήταν τρυπημένο από μία και μόνο σπαθιά. Τα φύλλα των ινδοκάλαμων που ’χαν πέσει γύρω ήταν λεκιασμένα με ματωμένους ανθούς. Όχι, το αίμα είχε σταματήσει να τρέχει. Πιστεύω ότι η πληγή είχε στερέψει. Α ναι, ήταν και μια αλογόμυγα κολλημένη πάνω της, που ούτε έδωσε σημασία στα βήματά μου». Έτσι ξεκινάει το διήγημα «Σ’ ένα σύδεντρο». Δεν είναι του παρόντος να μιλήσω για τη σχέση των ιστοριών αυτών με την ταινία «Ρασομόν» του Κουροσάβα.

Ο Σπύρος Λ. Βρεττός είναι ποιητής και συγγραφέας. Αυτή την περίοδο παρουσιάζεται στο Θέατρο Act της Πάτρας η βασισμένη σε κείμενά του παράσταση Ένας αόριστος άνθρωπος σε σκηνοθεσία Αρτέμιδος Γρύμπλα. Πρόκειται για το πρώτο θεατρικό ανέβασμα της ομώνυμης επιτυχημένης συλλογής διηγημάτων που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Γαβριηλίδη.