Η Αλίκη στις πόλεις*
Αυτή η ταινία παρουσιάζει την πορεία ενός μοναχικού οδοιπόρου, ενός ανθρώπου που «διαχειρίζεται τις εμπειρίες του σαν ωμά αβγά», όπως του προσάπτει η φίλη του. Πρόκειται για έναν ρεπόρτερ με αποστολή να καταγράψει την εμπειρία του στην Αμερική. Η μοναξιά του αποτυπώνεται με πολύ γλαφυρό τρόπο στο πρώτο μέρος της ταινίας. Καταγράφεται στα ψηλά κτήρια, στα αδειανά από ανθρώπους τοπία των φωτογραφιών του. Στην απουσία έμπνευσης να γράψει μια ιστορία. Γιατί για να γράψει μια ιστορία χρειάζεται να ζήσει, να γεμίσει το κάδρο του με τη ζωντάνια της αλληλεπίδρασης και των συναισθημάτων που προκαλούνται από αυτή. Μόνοι συνοδοιπόροι στο ταξίδι του, πέραν της φωτογραφικής μηχανής, είναι το «αηδιαστικό ραδιόφωνο και η αποβλακωτική τηλεόραση», όπως τα αποκαλεί. Διαγράφει μια τόσο μονότονη πορεία, που οι φωτεινές επιγραφές της μεγαλούπολης μοιάζουν με όαση στο γκρίζο της διαδρομής του.
Αυτό που λείπει από τη ζωή του γεμίζει απροσδόκητα η εισβολή της μικρής Άλις. Πρόκειται για ένα 9χρονο κορίτσι που η μητέρα του εγκαταλείπει στα χέρια του ρεπόρτερ και κάπως έτσι ξεκινάει μια ιστορία που – επιτέλους- μπορεί να διηγηθεί. Η πρώτη τους συνάντηση σε μια περιστρεφόμενη πόρτα αεροδρομίου μαρτυράει την αλλαγή 180 μοιρών στη ζωή του, που θα του προσφέρει η Άλις. Απεικονίζει εύστοχα μια μετακίνηση που χρειάζεται να συνυπολογίζει τον άλλο, ώστε να υπάρχει συγχρονισμός και αρμονία κινήσεων, αποφεύγοντας να μπλοκάρει η πόρτα. Μη έχοντας συνηθίσει σε τέτοιου είδους συμπλεύσεις, ο ρεπόρτερ θα παρασυρθεί για λίγο από την ορμητικότητα του κοριτσιού που στριφογυρίζει με δύναμη την πόρτα. Θα χρειαστεί αρκετός χρόνος για να βγει από τη εγωπαθή μονοτονία του και να αντέξει κάποιον άλλο δίπλα του. Η φίλη του σχολιάζει πως έχει χάσει την επαφή του με τον κόσμο. Πως οι φωτογραφίες του χρησιμεύουν μόνο σαν αποδεικτικά στοιχεία της ύπαρξής του και όχι για να επικοινωνήσουν εμπειρίες και σκέψεις.
Συνηθισμένος σε μια αλληλεπίδραση που δε συμπεριλαμβάνει τις ανάγκες του άλλου, εκπλήσσεται με την έκκληση του κοριτσιού για φαγητό που πολύ άμεσα και αυθόρμητα επικοινωνεί: «πεινάω»! Και κάπως έτσι αναγκάζεται να ξεβολευτεί και να σκεφτεί πως ένας κόσμος που χρειάζεται ανατροφοδότηση τον περιτριγυρίζει, αρκεί να έχει τα μάτια του ανοιχτά. Ενω αρχικά τον δυσκολεύει να φροντίσει την Άλις, αντιμετωπίζοντάς τη σαν βάρος, εν τέλει μαθαίνει να απολαμβάνει τη χαρά της συσχέτισης, μετατρέποντας το βάρος σε πηγή ζωντάνιας. Οι φωτογραφίες που τραβούσε προσπαθώντας μάταια να αιχμαλωτίσει μια έκπληξη στην αδιαφοροποίητη πορεία του, δεν είχαν πια θέση στο ταξίδι του. Πλέον τη ζωή του κατέκλυζαν οι στιγμές της πραγματικής εμπειρίας με την Άλις.
Ποιό είναι το μυστικό για να μετατρέψεις τη μονοτονία μιας απομονωμένης ζωής σε δημιουργική αμοιβαιότητα; Η απάντηση κρύβεται στην περιστρεφόμενη πόρτα: να αναγνωρίζεις τον άλλο και να τον συμπεριλαμβάνεις στην κίνησή σου. Να συντονίζονται τα βήματά σας. Να επικοινωνούνται οι σκοποί της μετακίνησης. Η Άλις με τον ρεπόρτερ τα κατάφεραν! Όσο απλό και αν ακούγεται το να ακούς, να σκέφτεσαι, να επεξεργάζεσαι και να αντέχεις τις ανάγκες του άλλου, όπως ο γονέας είναι αναγκαίο να κάνει με το παιδί του, τόσο δύσκολο είναι στην πράξη. Γιατί πολλές φορές μας βαραίνουν τα δικά μας φορτία. Και μας θυμώνει η αδυναμία μας να καταφέρουμε να συμπεριλάβουμε τον άλλο. Σαν το θυμό που ένιωσε ο ρεπόρτερ όταν ανέλαβε τη φροντίδα της Άλις. Αισθάνθηκε απειλή με τις απαιτήσεις του κοριτσιού, θυμώνοντας ουσιαστικά με τον εαυτό του, αδύναμο να διαχειριστεί τις ανάγκες της.
Ωστόσο, σταδιακά οι απαιτήσεις έχασαν την απειλητική τους διάσταση, μέσα από την εξοικείωση και την επαφή με το κορίτσι. Η Άλις βρήκε έναν «γονιό» που δεν την εγκατέλειψε, που μπόρεσε να την «κρατήσει», σωματικά και ψυχικά. Ο ρεπόρτερ βρήκε τον κατάλληλο συνοδοιπόρο για να τον τραβήξει μακριά από τις αποξενωτικές διαστάσεις της ρουτίνας του. Στην αρχή του ταξιδιού τους, η Άλις διαισθανόμενη τον αποπροσανατολισμένο ψυχισμό του ρεπόρτερ, τον τραβάει φωτογραφία «για να ξέρει τουλάχιστον πως μοιάζει». Και η πολαρόιντ αποκάλυψε τον ξεχασμένο του εαυτό. Μέσα από τα μάτια του κοριτσιού μπόρεσε να ξαναδεί τον εαυτό του, χωρίς να χρησιμοποιεί πλέον τη φωτογραφική του μηχανή σαν μέσο διαμεσολάβησης με την πραγματικότητα.
*Ταινία: Η Αλίκη στις πόλεις του Βιμ Βέντερς
Γράφει η Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια Αγγελική Κουτελιά