Ο Ίψεν είναι ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της παγκόσμιας θεατρικής σκηνής. Έφτασε στα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, εντόπισε την αλήθεια της και την κατέθεσε σε κάθε αναγνώστη και θεατή. “Υπήρξε ένας βαθύς ανατόμος ψυχών και οι διαγνώσεις του ίσχυαν τόσο για την κοινωνία της εποχής του όσο και για την δική μας” (Κώστα Γεωργουσόπουλος). Δημιουργεί χαρακτήρες, αποτυπώνει καταστάσεις και δίνει στο θέατρο τις πραγματικές διαστάσεις της ζωής. Η Κυρά της Θάλασσας, η Ελίντα μεγαλώνει δίπλα σ΄αυτή και κατευθύνεται τις διαθέσεις και τις ορμές της, ανάμεσα στην ανάγκη της για ασφάλεια και σιγουριά και την επιθυμία της για ζωή. Η Δανάη Σπηλιώτη σκηνοθετεί το έργο του Ίψεν, εξερευνώντας τις αντιθετικές αυτές δυνάμεις που καθορίζουν την ζωή του ανθρώπου. Οι συντελεστές της παράστασης μας μίλησαν για την γοητεία και τα βάθη του έργου που παρουσιάζουν κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Tempus Verum Εν Αθήναις.

Τι σας συγκινεί στο έργο του Ίψεν;

Μυρτώ Πανάγου: Μέσα από αυτό το έργο με συγκίνησαν βαθιά οι άνθρωποι κατηγορίας “βετέξ” όπως τους αποκαλώ. Οι άνθρωποι αυτοί που κάποιος μπορεί να τους θεωρεί βαρετούς, αμετακίνητους, με πολλή “ισάδα” και λογική. Αυτοί οι άνθρωποι που δεν θα κάνουν ποτέ το βήμα της βουτιάς, θα συμβιβαστούν και με αμηχανία θα πουν το θέλω τους. Ίσως να μην το πουν ποτέ δηλαδή. Θα το ψελλίσουν και μετα βίας θα ακουστεί. Κάπως έτσι είναι και η ηρωίδα μου,η Μπολέτα, και παρότι στην αρχή μπορεί να μην κατανόησα τον κόσμο της, να τον βρήκα βαρετό και αμήχανο, στη συνέχεια αγάπησα αυτό που φέρει. Γιατί μέσα από αυτή τη βαρεμάρα, τη ρουτίνα, το βετέξ, τη συζήτηση για σουτζουκάκια, το ράψιμο, το “κάνει ζέστη σήμερα μωρέ, ας ανοίξουμε την τέντα “, κρύβεται ένα πολύ ειλικρινές παιχνίδι επιβίωσης. Τραγικό και αστείο συνάμα. Γιατί άλλωστε όπως λέει και ο ποιητής, ένας κλαυσίγελος η ζωή μας. Βαρετοί άνθρωποι όλου του κόσμου, βετέξ και σουτζουκάκια σας κατανοώ πιο βαθιά πλέον.

Τι συμβολίζει η θάλασσα;

Στέλλα Βογιατζάκη: Συμβολίζει τη φύση της ηρωίδας. Η Ελίντα, κόρη φαροφύλακα, είναι ένα πλάσμα που μεγάλωσε πλάι στο νερό. Γι’ αυτό κι η ίδια μοιάζει με την απρόβλεπτη θάλασσα. Ο ψυχικός της κόσμος θυμίζει πολλές φορές τη φουρτούνα και τη γαλήνη της θάλασσας, τα νερά που αστράφτουν στον ήλιο το πρωί αλλά και το βαθύ σκοτάδι που κρύβει ο βυθός. “Είμαστε πλάσματα της θάλασσας που κάναμε το λάθος και βγήκαμε στην στεριά” θα πει η Ελίντα. Εγκλωβισμένη σε ένα γάμο χωρίς έρωτα, έχει ως μόνη διέξοδό της την θάλασσα. Κοιτάζοντάς την θυμάται τον έρωτα που κάποτε άφησε. Υποκινούμενη από φόβο αφέθηκε σε μια συμβατική ζωή γεμάτη ασφάλεια. Άραγε μπορεί κάποιος να πεθάνει από πολύ ασφάλεια; Πως θα ήταν αν μια μέρα φεύγαμε;

Πως ορίζεται η ταυτότητα των ηρώων του Ίψεν; Τι τους καθορίζει;

Πένυ Παπαγεωργίου: Στο έργο του Ίψεν, οι ήρωες είναι αντιμέτωποι με την καθημερινότητά τους, τα όνειρα,τους πόθους και τους φόβους τους. Ερχόμαστε σε αυτή τη ζωή και συνέχεια πρέπει να παίρνουμε αποφάσεις. Αυτό συμβαίνει και στην Κυρά της θάλασσας, αυτό συμβαίνει και σε μας. Θέλουμε να επιλέξουμε μια ζωή που είναι συνήθεια ή να κυνηγήσουμε το άγνωστο και την καρδιά μας; H Eλίντα επέλεξε.

Η τραγωδία τους έγκειται στην θνητή τους φύση  ή στο ότι δεν γνωρίζουν πώς να ζήσουν;

Μπάμπης Γαλιατσάτος: Η τραγωδία που ζουν τα πρόσωπα δε διαφέρει και πολύ από την τραγωδία που ζει ο οποιοσδήποτε. Όλοι συχνά δεν τολμάμε, φοβόμαστε, βαριόμαστε, δεν συγκρουόμαστε… αυτό δείχνει το έργο κι αυτό το κάνει τόσο σπουδαίο. Μέσα σ’ αυτό βρίσκουμε την μάνα μας, τη θεία μας, τον γείτονα, ανθρώπους που συναντάμε καθημερινά. Τώρα τι σημαίνει δεν γνωρίζω πώς να ζήσω; Ποιος γνωρίζει; Αν υπήρχε συνταγή θα την ακολουθούσαμε όλοι και θα ήμασταν ευτυχισμένοι. Ο καθένας κάνει ότι μπορεί. Το θέμα δεν είναι να είμαστε σε σύγκρουση με αυτά που δεν μπορούμε, αλλά να συμφιλιωθούμε με αυτά που μπορούμε κι αυτά που δεν μπορούμε. Η τραγωδία είναι ο γεμάτος συγκρούσεις δρόμος μέχρι την συμφιλίωση.

Τι θα ορίζατε ως ζωή; Πως μπορεί να την διεκδικήσει κανείς;

Μπάμπης Γαλιατσάτος: Το έργο τελειώνει με το θέμα της ευθύνης της επιλογής. Η ζωή λοιπόν είναι μία σειρά από επιλογές. Όταν αυτές συμπίπτουν με την επιθυμία μιλάμε για ευτυχισμένη ζωή. Όταν οι επιλογές γίνονται με επίγνωση μιλάμε για ευθύνη. Για μένα η διεκδίκηση της ζωής είναι να στρέφεις κάθε στιγμή της υπέρ σου. Ακόμα κι αν κάτι δεν είναι αρχικά επιλογή σου, να βρίσκεις μέσα σε κάθε τι την ευτυχία. Θεωρώ ότι ο αρχικός ενθουσιασμός είναι μία καλή αφετηρία, αλλά δεν αρκεί για να κρατηθεί πάνω του η ζωή. Θέλει διαρκή προσπάθεια και πολλές φορές μπαίνουμε σε κάτι για λόγους που αργότερα δεν αναγνωρίζουμε. Χρειάζεται ένας διαρκής συντονισμός με τις δονήσεις των επιλογών μας. Εκεί έγκειται η ευθύνη μας.

Αποτελούν τα έργα του Ίψεν «καθρέφτη της κοινωνίας»; Το συγκεκριμένο που συναντά την εποχή μας;

Κωνσταντίνος Πλεμμένος: Είναι ένας καθρέφτης της κοινωνίας της εποχής του. Το συναρπαστικό είναι που εκείνη η εποχή έχει ζωντανά, παρούσα, προβλήματα: ακόμα υπάρχουν στην οικογένειά μας, στη κοινωνία μας. Οι επιθυμίες των χαρακτήρων (μια άλλη ζωή, ένας ευτυχισμένος γάμος (συντροφικότητα) είναι επιθυμίες που έχω και εγώ και νομίζω και άλλοι συνομήλικοί μου. Η ημιμάθεια, οι φαντασιώσεις βασισμένες σε κοινωνικά πρότυπα και όχι σε πραγματικές, αυθεντικές ανάγκες είναι στοιχεία των χαρακτήρων που φανερώνονται μέσα από τις επιθυμίες τους. Επιθυμίες που είναι απλά το ψέμα τους. Ψέμα όμως ζωτικό που σπρώχνει την ανάσα μπροστά. Αλλά τη σπρώχνει, δεν την συντροφεύει.

Γιατί «η κυρά της θάλασσας» και γενικότερα οι άνθρωποι δεν τολμούν να διεκδικήσουν αυτό που επιθυμούν; Υπάρχει λύση;

Δανάη Σπηλιώτη: Ο άνθρωπος νομίζω έχει μια δύναμη συντηρητική που τον κρατάει, τον κάνει να θέλει να κρατηθεί στο γνώριμο, το οικείο, γιατί αυτό είναι ασφαλές και δοκιμασμένο και μια άλλη δύναμη, αυτή του εξερευνητή, του ποιητή, του δημιουργού που τον τραβάει στο άγνωστο. Εκεί που θέλει να πάει, που οραματίζεται. Αυτό όμως είναι ένα ταξίδι επικίνδυνο. Γιατί μπαίνεις σε χώρες απάτητες, σε αχαρτογράφητες περιοχές. Και στις ανεξερεύνητες ηπείρους πολλοί χάθηκαν και δεν γύρισαν σπίτι. Πως μπορούν όμως αυτές οι δυνάμεις να ισορροπήσουν. Και πρέπει άραγε να ισορροπούν, ή μάλλον να μάχονται η μία την άλλη, διαλεκτικά. Που και που να τραβάει η μία μπροστά και άλλοτε να σε κρατάει η άλλη στα οικεία. Τα ανθρώπινα τα ταπεινά. Και να φτιάχνεις καλύτερα το τώρα, πιο κοντά σε σένα, και να σε πηγαίνει αυτό πιο κοντά σε σένα εκεί πέρα.

Ποιο κομμάτι του έργου ξεχωρίζετε; Γιατί;

Δανάη Σπηλιώτη: «Οι άνθρωποι ξέρουν ότι έπρεπε να βρίσκονται κάπου αλλού. Κι αυτό είναι η βαθύτερη αιτία της ανθρώπινης θλίψης». Βλέπω γύρω μου γυναίκες που ασφυκτιούν στον κοινωνικό τους ρόλο έτσι όπως παραδοσιακά είναι δοσμένος στην Ελλάδα από μάνα σε κόρη, από πεθερά σε νύφη, από γειτόνισσα σε γειτόνισσα. Έξυπνες, ικανές γυναίκες, γεμάτες ορμή και δύναμη να περιορίζονται και να αυτό καταδικάζονται σε ακρωτηριασμένες εκδοχές του εαυτού τους. Το ανικανοποίητο. Η ζωή που δεν σε χωράει. Στο έργο ο φακός είναι στραμμένος στην κεντρική ηρωίδα. Αν όμως κοιτάξει κανείς καλλίτερα θα δει πως όλοι οι χαρακτήρες μαραζώνουν. Η ηρωίδα ξεχωρίζει επειδή δεν μπορεί να δεχτεί ότι η ζωή της θα είναι έτσι. Ξεχωρίζει επειδή αρνείται να συνηθίσει. Κι όταν ο έρωτας, η ιδανική της εκδοχή, της απλώνει το χέρι, αυτή δοκιμάζει την μεγάλη σύγκρουση ανάμεσα στην πραγματικότητα- που όσο μίζερη και να είναι, είναι εκεί, απτή- και την φοβερή απόδραση στην αφερεγγυότητα του ονείρου. Με λίγο λόγια και απλά: αξίζει να αρνηθεί κανείς τα μεγάλα αισθήματα, τα ταραχώδη, τον έρωτα για χάρη της επιβίωσης; Γίνεται να ζει κανείς χωρίς έρωτα; Και αν ναι, τι ζωή θα είναι αυτή; Και είναι και αυτή η νοσταλγία για κάτι τόσο μακρινό που ούτε που θυμόμαστε. Η νοσταλγία για αυτό που θα μπορούσαμε να είμαστε. Ένας υπέροχος μελλοντικός «παιδικός» εαυτός.

Συντελεστές

Μετάφραση*- Σκηνοθεσία: Δανάη Σπηλιώτη

Σκηνικά – Κοστούμια: Αριστοτέλης Καρανάνος, Αλεξάνδρα Σιάφκου

Φωτογραφίες: Ευτυχία Φραντζεσκάκη

Διανομή
Ελίντα: Στέλλα Βογιατζάκη

Βάγκελ: Μπάμπης Γαλιατσάτος

Μπολέτ: Μυρτώ Πανάγου

Χίλντε: Πένυ Παπαγεωργίου
Άρνχολμ: Θανάσης Ζερίτης

Λύγκστραντ/ Ξένος: Κωνσταντίνος Πλεμμένος

*απ’ τα Γερμανικά.

Μέρες και ώρα παραστάσεων: Κάθε Δευτέρα και Τρίτη από 10 Σεπτεμβρίου έως 9 Οκτωβρίου στις 21.00

Tιμές εισιτηρίων: 12€, 8€ μειωμένο

Διάρκεια: 90’

Tempus Verum І Εν Αθήναις
Ιάκχου 19, Γκάζι
Τ: 210 3425170, 6948298063
E: tempusverum@gmail.com
F: tempusverum

* Το θέατρο είναι προσβάσιμο σε ΑμεΑ.

Προπώληση: https://www.viva.gr/tickets/theater/tempus-verum/i-kira-tis-thalassas/