«Ολόκληρη η ζωή δεν είναι τίποτε άλλο
από μια διαρκή συσσώρευση πόνου
ένας τεράστιος πόνος είναι όλη η ζωή
όλος ο βίος μια διαρκής αυταπάτη»

Το κέντρο
Ο Εβραίος καθηγητής Γιόζεφ Σούστερ αυτοκτονεί, πέφτοντας από το μπαλκόνι του διαμερίσματός του, που βρίσκεται στην Πλατεία Ηρώων της Βιέννης -την ίδια πλατεία που το 1938 ο Χίτλερ έγινε δεκτός από τους Αυστριακούς με ζητωκραυγές και εκδηλώσεις χαράς-. Η αυτοκτονία του καθηγητή ακολουθείται από την τακτοποίηση των εκκρεμοτήτων του, την διαχείριση των αντικειμένων που του άνηκαν από την οικονόμο του, την κηδεία του και το αποχαιρετιστήριο τραπέζι της οικογένειας. Οι λόγοι αυτοκτονίας, καθώς και τα στοιχεία της προσωπικότητάς του βρίσκονται μες τις σκέψεις και τις συζητήσεις των ανθρώπων του οι οποίες ακολουθούν το φοβερό γεγονός.

Οι ομόκεντροι κύκλοι
Στην πρώτη σκηνή του έργου, η οικονόμος του καθηγητή, η κυρία Τσίτελ μαζί με την βοηθό της την Χέρτα, τακτοποιούν το σπίτι και τα ρούχα του καθηγητή, ετοιμάζοντας παράλληλα το δείπνο της οικογένειας. Ο πιο κοντινός του άνθρωπος, το προσωπικό του δημιούργημα, η κυρία Τσίτελ έχει εκπαιδευτεί με την απαραίτητη αυστηρότητα από τον Εβραίο καθηγητή Σούστερ και είναι σε θέση να γνωρίζει ακριβώς την λογική και τις επιθυμίες του, αναγνωρίζοντας και εκτιμώντας τις μεθόδους του, που εφαρμόζει πιστά και η ίδια στην εκπαίδευση της νεαρής υπηρέτριας Χέρτα.
Στην δεύτερη σκηνή του έργου, οι κόρες του καθηγητή, η στωική καθηγήτρια Όλγα και η επαναστατημένη καθηγήτρια Άννα, επιστρέφουν από την κηδεία του πατέρα τους μαζί με τον θείο τους και αδελφό του, καθηγητή Ρόμπερτ Σούστερ. Συζητούν, φιλοσοφούν, μοιράζονται και αντικατοπτρίζουν πτυχές του καθοριστικού εκλιπόντος.
Στην Τρίτη σκηνή του έργου όλη η οικογένεια –μαζί με την σύζυγο και τον γιο του καθηγητή- και ένας κοντινός φίλος βρίσκονται στο αποχαιρετιστήριο τραπέζι αναζητώντας λόγους και αφορμές, αναλύοντας συνθήκες και γεγονότα, μιλώντας για το παρελθόν και το μέλλον, αγνοώντας το ανατρεπτικό παρόν. Κέντρο των συζητήσεών τους ο μόνιμα παρόν καθηγητής Σούστερ.

Το έργο
Με ρυθμικό λόγο, χωρίς σημεία στίξης αλλά με οδηγό την αίσθηση, ο Thomas Bernhard (μετάφραση: Βασίλης Τσαλής) γράφει ένα έργο κλασικό εν τη γενέσει του με χαρακτήρες (και κατ΄επέκτασιν ρόλους) πλήρεις, μεστούς, δυνατούς. Πρόκειται για ένα θεατρικό έργο που αποτελεί και αυτόνομο ανάγνωσμα. Ανάγνωσμα που φυσικά δεν εξαντλείται σε μία επαφή. Με θέματα όπως ο φασισμός και η εφαρμογή του σε κοινωνίες και σχέσεις, οι ανθρώπινοι χαρακτήρες και η διαμόρφωσή τους, οι σχέσεις και η επικοινωνία, η θέληση για ζωή ή επιθυμία για παραίτηση από τον κόσμο που δεν αλλάζει, η ουσία της ζωής και φυσικά της παιδείας, ο σοσιαλισμός και η εξέλιξή του, η Αυστρία και οι πολίτες της, το θέατρο και οι ηθοποιοί, αλλά και οι συγγραφείς και η ανικανότητά τους, τολμάει να γράψει ένα επαναστατικό κείμενο. Ένα επαναστατικό κείμενο κατά της χώρας του (που θα μπορούσε να είναι και η δική μας), κατά της έλλειψης παιδείας, ενσυναίσθησης και κατανόησης, κατά του φασισμού και κάθε έκφρασής του. Ένα επαναστατικό κείμενο για της παρουσίες που ενίοτε επιλέγουμε να αγνοούμε και τις απουσίες που μας καθορίζουν.

Ο συγγραφέας
Ο Thomas Bernhard έγραψε την Πλατεία Ηρώων το 1988 κατόπιν προτροπής του Κλάους Πάιμαν, του διευθυντή του Μπούργκτεατερ. Παρόλο που ο ίδιος απέφυγε να τροφοδοτήσει τους σχολιαστές του έργου του, την πρεμιέρα του ακολούθησαν έντονες αντιδράσεις. Τρεις μήνες μετά, ο Thomas Bernhard πέθανε στο αγρόκτημά του υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Σύμφωνα με τη θέληση του ίδιου του συγγραφέα, μέσω της διαθήκης του, η ανακοίνωση του θανάτου του έγινε δύο ημέρες μετά την ταφή του, καθώς απαγορεύτηκε και το ανέβασμα των θεατρικών του έργων στην Αυστρία μέχρι την ημερομηνία λήξης των πνευματικών του δικαιωμάτων.

Το βιβλίο Πλατεία Ηρώων κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Κριτική