Το πιο σημαντικό πράγμα στο θέατρο είναι οι συναντήσεις. Συναντήσεις ανθρώπων με κείμενα που έχουν λόγο και αιτία, που σου υπενθυμίζουν που και με ποιους ανήκεις, που φέρουν μνήμες και ερωτήματα. Συναντήσεις καλλιτεχνών στην σκηνή, που επικοινωνούν, δημιουργούν, μοιράζονται και συναντήσεις που ανοίγουν διάλογο με τους θεατές. Και φυσικά είναι και οι συναντήσεις πριν, μετά και δίπλα από την παράσταση που συζητάς, σκέφτεσαι, κινείσαι. Τέτοια περίπτωση αποτελεί το έργο Diktat του Enzo Cormann που παρουσιάζεται στο bios σε σκηνοθεσία Μάνου Καρατζογιάννη, που μοιράζεται τους ρόλους του έργου με τον Μάξιμο Μουμούρη. Μας μίλησαν για το έργο που ξεκινά από την συνάντηση δύο αδερφών με εκ διαμέτρου αντίθετες πολιτικές πεποιθήσεις, οι οποίοι συναντιούνται μετά από 25 χρόνια με αφορμή όσα τους χωρίζουν για να ανακαλύψουν πως αυτά που τους ενώνουν είναι πολύ περισσότερα και πιο ισχυρά και μοιράστηκαν μαζί μας σκέψεις, απόψεις, εμπειρίες.

Πως ξεκίνησε η ενασχόλησή σας με το συγκεκριμένο έργο; Γιατί το επιλέξατε;

Μάξιμος Μουμούρης: Το έργο ήταν ανάθεση στον Μάνο από το Γαλλικό Ινστιτούτο για ένα Φεστιβάλ σχετικά με το γαλλόφωνο θέατρο στην Ελλάδα. Αυτό το έργο προτάθηκε στον Μάνο και ευτυχώς το δέχτηκε και ευτυχώς μου το πρότεινε. Είναι ένα έργο με δύο ανθρώπους που έρχονται αντιμέτωποι. Μου αρέσει πολύ αυτή η θεατρική δομή όπου δύο άνθρωποι μιλούν και έρχονται άμεσα σε σύγκρουση. Είναι πολύ συμπυκνωμένο και η θεματική του είναι ο εμφύλιος πόλεμος. Ο συγγραφέας το χειρίζεται με πολύ δεξιοτεχνικό τρόπο. Μιλάει για ένα θέμα πολύ σκληρό και χρησιμοποιώντας αναφορές σε ιστορικά γεγονότα –χωρίς να τα κατονομάζει- εστιάζει στον άνθρωπο και στο πως θα μπορούσε να αποφύγει συνεχόμενους πολέμους και την επανάληψη της ιστορίας. Από την άλλη βλέπεις ότι ίσως να μην μπορούσε να υπάρξει η ανθρωπότητα χωρίς πολέμους.

Πως είναι να επανέρχεται κανείς σε μια παράσταση που είχε γίνει ξανά στο παρελθόν;

Μάξιμος Μουμούρης: Αν επανέλθεις μόνο για την επανάληψη, το πράγμα τελειώνει γρήγορα. Εμείς σίγουρα δεν είχαμε ολοκληρώσει την πορεία μας με αυτό το έργο και θέλαμε πολύ να ασχοληθούμε κι άλλο.

Ένα έργο με τόσο δυνατές πολιτικές αλληγορίες έχει μεγαλύτερη δυσκολία στο να το προσεγγίσει και να το αποδώσει κανείς;

Μάξιμος Μουμούρης: Το συγκεκριμένο δεν ήταν δύσκολο γιατί με κάποιο τρόπο έχει μεγάλη σχέση με τις δικές μας αναφορές. Διαβάζοντάς το είχα μια έντονη αίσθηση ότι αναφέρεται στα Βαλκάνια. Βέβαια, δεν αναφέρεται σε συγκεκριμένα γεγονότα. Λειτουργεί σαν αλληγορία. Μιλάει για Γαλάζιους και για Κόκκινους. Εννοείται ότι δεν είναι τυχαία τα χρώματα και κατά συνέπεια το που ανήκει ο κάθε αδερφός, αλλά πάντα αξία έχει ο άνθρωπος. Αυτό που κάνει πολύ ωραία ο συγγραφέας, είναι να εξηγήσει τις πιο βαθιές αφορμές που μπορεί να οδηγήσουν ένα άνθρωπο να πάρει μια ακραία θέση πολιτικά.

Το πρόβλημα της ιστορίας μας ως ανθρωπότητα είναι ο διχασμός;

Μάνος Καρατζογιάννης: Στην Ελλάδα όπως φαίνεται από την ιστορία είναι ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα. Το παρατηρώ όμως και το παρόν. Το πώς οι άνθρωποι ζουν σε μία ένταση και το πώς κυριαρχεί η διχόνοια για θέματα τα οποία θα έπρεπε να αντιμετωπίσουμε από κοινού. Οδηγούμαστε στον διχασμό και διαιωνίζουμε τα προβλήματα με το να μην υιοθετούμε μία ενιαία θέση απέναντί τους.

Είναι εφικτό κάτι τέτοιο;

Μάξιμος Μουμούρης: Αν δεν κυνηγήσουμε την ουτοπία, δεν πάμε πουθενά!

Μάνος Καρατζογιάννης: Αν δεν προσπαθήσουμε για κάποια ζητήματα από κοινού, δεν νομίζω ότι μπορούν να λυθούν. Σε κάποια πράγματα χρειάζεται ενότητα. Μου φαίνεται ότι στην χώρα μας δεν υπάρχει συνέχεια στα πράγματα. Διαρκώς αλλάζουμε καταστάσεις και κυβερνήσεις, εντείνοντας την διχόνοια που καθορίζει την δημόσια ζωή μας.

Πως μπορούν να πλησιάσουν οι άνθρωποι;

Μάξιμος Μουμούρης: Νομίζω πως ο διχασμός ξεκινάει από την μη συνειδητοποίηση του εαυτού μας. Αν δεν αρχίζεις να ψάχνεις και να καταλαβαίνεις ποιος είσαι και γιατί έχεις κάνει κάποιες επιλογές, δεν μπορείς να φτάσεις να καταλάβεις και γιατί κάποιος άλλος έχει κάνει τις δικές του. Και εκεί αρχίζει το πρόβλημα. Τα γεγονότα είναι γεγονότα και η αλήθεια είναι μία.

Μάνος Καρατζογιάννης: Και παράλληλα υπάρχουν και πολλές αλήθειες. Η αλήθεια του καθενός. Και τότε το θέμα είναι: Πόσο ακούμε ο ένας τον άλλο; Νομίζω πως ο διχασμός έχει στην βάση του τον φανατισμό. Ένας λαός που έχει υποφέρει δεν μπορεί να φανατίζεται. Αισθάνομαι ότι δεν ακούμε ο ένας τον άλλο. Το να μπορείς να ακούσεις είναι πάρα πολύ σημαντικό. Αν ακούσεις τον άλλον, ενδεχομένως να μπορέσεις να συναισθανθείς την ατομικότητά του. Τα δύο αδέρφια –ετεροθαλή αδέρφια που έχουν την ίδια μητέρα- στο έργο ακούν ουσιαστικά για πρώτη φορά ο ένας τον άλλο. Συναντιούνται 25 χρόνια μετά το τέλος του πολέμου και για πρώτη φορά ο ένας αδερφός προσπαθεί να κατανοήσει την πλευρά του άλλου. Ενώ έχουν έρθει με μίσος, συζητούν ουσιαστικά και το μίσος υποχωρεί και αποδεικνύεται το πόσο περιττό είναι. Ο ένας είναι καθηγητής ιστορίας, ενώ ο δεύτερος ψυχίατρος και στην πλευρά των νικητών του πολέμου. Λόγω της ιδιότητάς τους μεταφράζουν πολύ διαφορετικά την πραγματικότητα και έχουν και οι δύο δίκιο. Έτσι είναι και στις τραγωδίες. Έχουν όλοι δίκιο από την πλευρά τους. Το ζήτημα είναι να ακούσεις τον άλλο και να προσεγγίσεις τη θέση του με ενσυναίσθηση.

Μάξιμος Μουμούρης: Εγώ πιστεύω πολύ στην ατομική αλλαγή και στην επιμονή στο θετικό στην καθημερινότητά μας. Και ίσως η προσωπική αλλαγή του καθενός επηρεάσει και τον διπλανό του. Και μετά έρχεται η ουσιαστική επικοινωνία. Τα δύο αδέρφια στο έργο έχουν κληρονομήσει ένα παρελθόν από άλλους και καλούνται να το διαλευκάνουν. Καλούνται να αντιμετωπίσουν τις αμαρτίες των γονέων τους.

Μπορεί κάνεις να ξεφύγει από τον δρόμο που του υποδεικνύει η οικογένειά του και να χαράξει την δική του αυτόνομη πορεία;

Μάξιμος Μουμούρης: Μπορεί αν αποδεχτεί το παρελθόν και κοιτάξει μπροστά. Ίσως όχι πλήρως, αλλά μπορεί.

Μάνος Καρατζογιάννης: Καμιά φορά όσο προσπαθείς να αποφύγεις κάτι, τόσο πας προς αυτό. Συχνά κουβαλάμε κάτι ερήμην μας. Και αυτό δεν μπορούμε να το αποφύγουμε και πολλές φορές μας καθορίζει την ζωή. Θέλω να πιστεύω πως μπορούμε να αφήσουμε πίσω κάποια πράγματα της οικογένειας που μας κρατούν πίσω, αλλά σίγουρα είναι πολύ δύσκολο γιατί όλα αυτά τα φέρουμε μέσα μας. Φαίνεται έντονα και στο έργο που τα πρόσωπα αυτά έχουν συναντηθεί για να συγκρουστούν και ξεκινούν με μία ρητορική μίσους για να συνειδητοποιήσουν αργότερα πως αυτά που τους ενώνουν από το παρελθόν είναι πολύ περισσότερα και βαθύτερα από αυτά που τους χωρίζουν. Ο συγγραφέας έχει πολύ ανοιχτό το πλαίσιο του χρόνου και του χώρου της ιστορίας και αυτοί οι δύο άνθρωποι θα μπορούσαν να βρίσκονται παντού και να είναι οποιοιδήποτε.

Η αγάπη των δύο αδερφών δεν είναι αυτονόητη;

Μάνος Καρατζογιάννης: Νομίζω πως τίποτα δεν είναι αυτονόητο στην ζωή.

Μάξιμος Μουμούρης: Υπάρχει μόνο ένα νήμα μεταξύ τους που δεν έχει κοπεί. Ο μικρός αδερφός με αφορμή τον θάνατο της μητέρας τους, ζητάει στον αδερφό του να συναντηθούν. Τους ενώνει κάτι και εκείνη την ώρα υπάρχει η ανάγκη να βρεθούν. Μάλιστα, λέει ο ένας πως τα 25 χρόνια που προηγήθηκαν της συνάντησής τους, φωτίστηκαν σε μία νύχτα!

Μάνος Καρατζογιάννης: Νομίζω πως ένα από τα πιο σημαντικά πράγματα στο έργο είναι το ότι βλέπουμε ξεκάθαρα τον ψυχισμό του κάθε χαρακτήρα. Βλέπουμε πως ο ένας προσεγγίζει με ψυχρή λογική το παρόν και την ιστορία και πως ο άλλος λειτουργεί με βάση το αίσθημα. Αυτοί οι δύο ψυχισμοί συγκρούονται. Στο έργο υπάρχει ο ανθρώπινος ψυχισμός και η μνήμη –η οποία στην εποχή μας βάλλεται. Και βέβαια, υπάρχει και η κάθαρση που είναι στοιχείο των μεγάλων έργων.

Ο τίτλος του έργου;

Μάξιμος Μουμούρης: Η μετάφραση της λέξης diktat είναι “υποδεικνύω”.

Μάνος Καρατζογιάννης: Σημαίνει το καθεστώς. Και το καθεστώς είναι ο διχασμός, όπως υποδεικνύει ο Κορμάν. Νομίζω πως τέτοια έργα στοχεύουν στην αφύπνιση.

Θα επηρέαζε έναν αδιάλλακτο άνθρωπο;

Μάνος Καρατζογιάννης: Δεν ξέρω αν η τέχνη γενικά αλλάζει έναν άνθρωπο. Σίγουρα βέβαια, κάπως επιδρά. Σε ανακουφίζει, σε επαναπροσδιορίζει, σε κινεί. Αυτό που έχει σημασία είναι τα ερωτήματα που θέτει το έργο. Το βασικό ζήτημα που θίγει είναι εάν η μνήμη, μπορεί να μας σώσει από τους επερχόμενους πολέμους. Η μνήμη πέρα από σύνορα. Βλέπουμε πως ο άνθρωπος είναι ικανός για τα καλύτερα και για τα χειρότερα.

Γιατί αυτό το έργο είναι ξεχωριστό;

Μάξιμος Μουμούρης: Ο συγγραφέας βάζει έναν από τους δύο χαρακτήρες να έχει ανάμεικτη καταγωγή και νομίζω πως αυτό είναι πολύ σημαντικό για να συνειδητοποιήσουμε ότι η καθαρότητα δεν είναι απόλυτη και να είμαστε πιο ανοιχτοί στο άλλο και το διαφορετικό.

Μάνος Καρατζογιάννης: Είναι σημαντικό να ανεβαίνουν πολιτικά έργα, ειδικά σε μία εποχή που αρπαζόμαστε με το παραμικρό επειδή το καταλάβαμε διαφορετικά από κάποιον άλλον. Τα πολιτικά έργα ενεργοποιούν την μνήμη και μας θυμίζουν να συνδιαλεγόμαστε. Αισθάνομαι συχνά πως στην σημερινή εποχή δεν μπορείς να έχεις μια δική σου θέση για τα πράγματα, ανεξάρτητη από οποιοδήποτε στρατόπεδο ή παράταξη. Σαν να μην έχεις το δικαίωμα να συνθέσεις μία άποψη που να συγκεντρώνει τα καλά απ΄όλες τις πλευρές. Αυτό νομίζω κάνει το Diktat. Δείχνει πως υπάρχουν παντού θετικά τα οποία μπορείς να εντοπίσεις και να χρησιμοποιήσεις υπέρ σου και με αυτόν τρόπο τελικά μας ενώνει.

Φωτογραφίες & Επεξεργασία: Αμαλία Μαούνη

Diktat του Enzo Cormann στο Bios

ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Μετάφραση: Εργαστήριο μετάφρασης Γαλλικού Ινστιτούτου 2015-2016
Σκηνοθεσία: Μάνος Καρατζογιάννης
Διεύθυνση και επιμέλεια μετάφρασης: Ανδρέας Στάικος
Σκηνικός χώρος: Γιάννης Αρβανίτης
Επιμέλεια κοστουμιών: Βασιλική Σύρμα
Φωτισμοί: Δημήτρης Μπαλτάς
Μουσική: Γιώργος Πούλιος
Βοηθός σκηνοθέτη: Ανδρέας Ανδρέου

Ερμηνεία: Μάξιμος Μουμούρης, Μάνος Καρατζογιάννης

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ

Πρεμιέρα: Δευτέρα, 06 Μαρτίου στις 21:00
Παραστάσεις: από Δευτέρα, 06 Μαρτίου 2017 έως Τρίτη, 04 Απριλίου 2017
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Δευτέρα & Τρίτη στις 21:00
Διάρκεια: 70 λεπτά
Εισιτήριο: 10 ευρώ (ενιαίο)
Διεύθυνση: Πειραιώς 84. Αθήνα
Τηλέφωνο κρατήσεων:  210-3425335