Μια υποθετική συνάντηση του Χίτλερ και του Φρόιντ το 1909 στην Βιέννη. Οι δύο άντρες γνωρίζονται, ανακαλύπτουν την αλήθεια ο ένας του άλλου, συγκρούονται σφοδρά, αλλά αναγνωρίζουν κι όλα όσα τους ενώνουν.

Μια πραγματική συνάντηση με τον Γεράσιμο Μιχελή και τον Γιώργο Χριστοδούλου στο Θέατρο του Νέου Κόσμου, μιλώντας για την παράσταση του έργου Ο Μικρός Χίτλερ. Ένα έργο το οποίο ανακάλυψαν, ερεύνησαν και απέδωσαν σκηνικά για να αναμετρηθούν με την αλήθεια της φύσης του ανθρώπου.

Το έργο πως ήρθε στα χέρια σας;
Γ. Χ: Το είχα διαβάσει όταν ήμουν στην σχολή. Αργότερα, κάποια στιγμή βρέθηκα σε ένα βιβλιοπωλείο και έπεσε ξανά στα χέρια μου. Μου φαινόταν πολύ ενδιαφέρουσα η συνάντηση του Φρόιντ με τον Χίτλερ και το πήρα. Όταν διάβασα, σκέφτηκα πως κάτι θα έπρεπε να γίνει με αυτό, αλλά πέρασαν πέντε και πλέον χρόνια για να προσπαθήσω να το υλοποιήσω. Μίλησα με τον Γεράσιμο, του έδωσα το έργο, το διάβασε και αποφασίσαμε ότι μπορούμε να το κάνουμε μαζί.

Είναι αληθινά τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται;
Γ. Μ: Ο συγγραφέας με μεγάλη επιδεξιότητα βασίστηκε σε πραγματικά γεγονότα και συμπεριέλαβε και την μυθοπλασία. Όλοι οι άνθρωποι στους οποίους αναφέρεται είναι υπαρκτοί. Τα ψυχολογικά ζητήματα που θίγει αποτελούν γεγονότα. Ακόμα κι αυτή η υποθετική συνάντηση, θα μπορούσε να συμβεί. Γύρω στο 1910, μόλις είχε έρθει ο ταλαίπωρος και ανήσυχος νεαρός Χίτλερ στην Βιένη για να βρει διέξοδο στα προβλήματά του και να προσπαθήσει να μπει στην Σχολή Καλών Τεχνών, θα μπορούσαν κάλλιστα οι δύο αυτοί άνθρωποι να συναντηθούν. Ο συγγραφέας δράττεται της ευκαιρίας αυτής και με αφορμή αυτήν την φανταστική συνάντηση, μιλάει για την φύση του ανθρώπου. Εκεί εστιάσαμε κι εμείς.
Γ. Χ: Τα πρόσωπα που αναφέρει ο Χίτλερ είναι όλα αληθινά. Επίσης, τα περισσότερα γεγονότα που αφορούν στις σχέσεις του με τον πατέρα του και την μητέρα του, είναι πραγματικά. Πολλά τα έχει παραδεχτεί και ο ίδιος.

Στην περίπτωση του Χίτλερ που είναι μια τόσο έντονη προσωπικότητα, θα μπορούσε να είναι εφικτή η πιθανότητα να αναζητήσει ψυχολογική βοήθεια;
Γ. Μ: Εκείνη την περίοδο οι νευρώσεις έπαιρναν κι έδιναν. Η τότε κοινωνικοπολιτική κατάσταση της Βιένης, θυμίζει πολύ την τωρινή Ευρώπη. Πολλοί νέοι αντιμετώπιζαν την οικονομική κρίση, την ανεργία, τον ρατσισμό. Θα μπορούσε λοιπόν, κάλλιστα ένας νέος, ανήσυχος καλλιτέχνης να αναζητήσει διέξοδο.
Γ. Χ: Η ψυχανάλυση τότε δεν ήταν εδραιωμένη και γνωστή μέθοδος θεραπείας. Παίζοντας τον Χίτλερ, πιστεύω ότι θα πήγαινε να γνωρίσει τον Φρόιντ περισσότερο από περιέργεια για το πως λειτουργεί όλο αυτό.

Έχει νόημα να σκεφτούμε τι θα γινόταν εάν ο Χίτλερ είχε μια άλλη πορεία;
Γ. Χ: Αισθάνομαι ότι έργο λέει ότι στην περίπτωση που δεν ήταν ο Χίτλερ, θα ήταν κάποιος άλλος. Είναι στην φύση του ανθρώπου να κατασπαράζει τον συνάνθρωπο του. Αυτό που λέει μες το έργο πως ¨ο άνθρωπος είναι για τον άνθρωπο λύκος¨, δεν είναι του συγγραφέα, το έχει δανειστεί από αλλού. Ο πυρήνας του έργου νομίζω είναι πως κάθε άνθρωπος θα μπορούσε να είναι Χίτλερ.

Τι καθορίζει το τι θα γίνει κάθε άνθρωπος;
Γ. Χ: Οι συνθήκες. Για μένα όλοι θα μπορούσαν να ήταν Χίτλερ. Ίσως, έχει μεγαλύτερη σημασία η τραγική μοίρα του ανθρώπου που του τυχαίνει να ζήσει σε μια κοινωνία που επιτρέπει να προσπαθεί να επιβάλλεται ο ένας στον άλλο με κάθε μέσο.
Γ. Μ: Ο Χίτλερ δεν έγινε μόνος του αυτό που έγινε. Συντέλεσε η κοινωνία, το τι συνέβαινε τότε, η απογοήτευση που κυριαρχούσε ως κατάλοιπο από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο κόσμος είχε ανάγκη από έναν ισχυρό ηγέτη, στον οποίο θα πίστευε. Δεν είναι τυχαίο που οι απαρχές τέτοιων ιδεολογιών βρίσκονται πάντα σε τέτοιες κοινωνικές καταστάσεις και στην ανάγκη ενός λυτρωτή που θα σώσει όσους υποφέρουν.

Είναι η σχέση με τους γονείς μας καθοριστική ή μπορούμε να απεγκλωβιστούμε και να έχουμε την προσωπική μας πορεία;
Γ. Μ: Υπάρχει μία θεωρεία που υποστηρίζει πως η γονεϊκή φροντίδα, είναι καθοριστικής σημασίας. Ένα παιδί που δεν έχει την αγάπη, την θαλπωρή και την επιβράβευση της μητέρας, δεν μεγαλώνει υγιώς, δεν έχει την αυτοπεποίθηση που του χρειάζεται για να προχωρήσει. Εάν λοιπόν, μεγαλώσει με συμπλέγματα, υπάρχει και κίνδυνος να μην μπορεί να σταθεί στα πόδια του όπως πρέπει, έχοντας συγκροτημένη προσωπικότητα. Μια ισχυρή προσωπικότητα που έχει την τύχη να έρθει σε επαφή με ανθρώπους που μπορεί να στηριχθεί, μπορεί να μεγαλουργήσει.

Η πορεία μας σαν ανθρωπότητα και σαν μεμονωμένες περιπτώσεις είναι ευθεία ή κυκλική;
Γ. Χ: Για μένα, κυκλική. Απόλυτα. Ένας από τους λόγους που με γοήτευσε αυτό το έργο είναι το ότι δείχνει πως η ιστορία έχει πορεία κυκλική.

Μπορούμε να μάθουμε από την ιστορία;
Γ. Χ: Πιστεύω ότι κυρίως από τη ιστορία μπορούμε να μάθουμε.
Γ. Μ: Αλοίμονό μας αν δεν μαθαίνουμε.

“Θα καταλήξει πολύ άσχημα, αν δεν καταλήξει καλά…”

Πως δουλέψατε την σκηνοθεσία του έργου μαζί;
Γ. Μ: Με τον Γιώργο είχαμε την τύχη να δοκιμάσουμε την συνεργασία μας για τρία χρόνια, όταν δουλέψαμε στην Ιλιάδα του Ομήρου με την ομάδα του Στάθη Λιβαθινού. Από εκεί είχαμε αναπτύξει ένα κώδικα κοινό. Για το συγκεκριμένο έργο κάναμε έρευνα άλλοτε μαζί και άλλοτε κατά μόνας, συγκεντρώναμε υλικό, κάναμε συζητήσεις μεταξύ μας, αλλά και με άλλους συνεργάτες που βοήθησαν να διαμορφωθεί το τελικό αποτέλεσμα. Παράλληλα, κάναμε αυτοσχεδιασμούς και πρόβες και βλέπαμε ποια πράγματα ήταν χρήσιμα και ποια επαλήθευαν την θεματική μας. Μετά από κάποιους μήνες ξεκαθάρισε το τοπίο και έγινε το πιο ψύχραιμο ξεσκαρτάρισμα.
Γ. Χ: Είχαμε και πολύτιμους συνεργάτες που μας αφουγκράζονταν τα ζητούμενά μας και μας βοηθούσαν να τα αναζητήσουμε. Την Μαρία Προϊστάκη, την Νίκη Μητροπούλου που ήταν δίπλα μας όλο αυτό το διάστημα και ήταν το δεύτερο και το τρίτο μάτι μας.

Ποιο ήταν το προσωπικό σας κέρδος από όλη αυτή την πορεία;
Γ. Μ: Αυτό που πίστευα εξαρχής και εξακολουθώ να πιστεύω, είναι πως παρ΄ όλη την κούραση, τις δυσκολίες και τις παγίδες, μόνο αν πιστέψεις πολύ κάτι μπορείς να το κάνεις. Δεν γίνεται αλλιώς. Έτσι προσπαθείς για το άριστο.
Γ. Χ: Εγώ θα αργήσω πολύ να κάνω ξανά κάτι παρόμοιο. Είχε πολύ κούραση το εγχείρημα. Παρόλα αυτά, είχε πολύ μεγάλη αξία που έπαιξα το ρόλο του Χίτλερ. Νομίζω ότι είναι ένας πολύ καλογραμμένος ρόλος. Έπρεπε να χρησιμοποιήσω όλα μου τα μέσα για να καταφέρω να τον ενσαρκώσω. Επίσης, η εμπειρία του να παίζεις και ταυτόχρονα να προσπαθείς να έχεις εικόνα του συνόλου, ήταν πραγματικά δύσκολη, αλλά ενδιαφέρουσα.

Τι κοινό έχουν ο Χίτλερ με τον Φρόιντ;
Γ. Μ: Πολλά! Όσο κι αν μας δυσκόλεψε, αυτό ήταν το ωραίο στο έργο! Το ότι δεν υπάρχουν στεγανά! Μιλάει για τον κακό Χίτλερ και τον Φρόιντ που σχεδόν είναι σωτήρας της ανθρωπότητας και όλα ανατρέπονται.
Γ. Χ: Ο συγγραφέας είναι αιρετικός σχετικά μ΄ αυτό το ζήτημα. Κατά τη δική μου άποψη, αυτό που λέει είναι κάτι πολύ προκλητικό. Ο Φρόιντ και ο Χίτλερ είναι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος. Είναι από το ίδιο υλικό, αλλά λόγω συνθηκών και καταστάσεων πήραν διαφορετικούς δρόμους.
Γ. Μ: Είχαν και οι δύο ισχυρές οικογένειες και ιδιαίτερες σχέσεις με τους γονείς τους.

Ένα κομμάτι από το κείμενο που σκέφτεστε συχνά, που ξεχωρίζετε;
Γ. Μ: Δεν ξέρω γιατί, αλλά τώρα μου έρχεται το σημείο που λέει: «Δεν είμαι επιστήμονας, ένας τυχοδιώκτης είμαι, ένας κονκισταδόρ που έχει εξερευνήσει όσο κανένας άλλος τα βάθη αυτού του πλάσματος». Η αλήθεια είναι πως το κείμενο είναι πολύ πλούσιο και δεν σταματάμε ποτέ να το αναζητούμε. Δεν ησυχάζουμε ποτέ. Και γιατί κάθε φόρα ανακαλύπτουμε κάτι καινούργιο και από αγάπη για όλο αυτό που κάναμε. Γιατί χωρίς αγάπη δεν γίνεται τίποτα!

Θέατρο του Νέου Κόσμου

Συντελεστές 

Μετάφραση: Ευαγγελία Νάνου
Σκηνοθεσία: Γεράσιμος Μιχελής, Γιώργος Χριστοδούλου
Σύμβουλοι κειμένου: Χριστόφορος Λιοντάκης, Αριστοτέλης Χαϊτίδης
Δραματουργική επεξεργασία: Σέβη Ματσακίδου
Σκηνικά: Γιάννης Θεοδωράκης
Κοστούμια: Τίνα Τζόκα
Μουσική: Χαράλαμπος Γωγιός
Επιμέλεια κίνησης: Ζωή Χατζηαντωνίου
Σχεδιασμός φωτισμών: Σάκης Μπιρμπίλης
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαρία Προϊστάκη

Παίζουν οι ηθοποιοί

Γεράσιμος Μιχελής, Γιώργος Χριστοδούλου

Για δεύτερη χρονιά, για λίγες παραστάσεις. Κάθε Δευτέρα και Τρίτη.